دانستنی‌‌های حقوق تجارت
چه درآمدهایی مشمول مالیات بر درآمد عملکرد هستند
۱-درآمدهای اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی در ایران و خارج از ایران، مشمول مالیات است.
درآمدهایی که هر شخص حقیقی و نیز اشخاص حقوقی در طول سال مالیاتی به دست می‌آورند، جزو درآمد عملکرد سالانه آنها محاسبه خواهد شد. اگر یک شخص حقیقی، تابعیت ایران را داشته باشد و در ایران هم مقیم باشد همه درآمدهای تحصیل شده وی چه در ایران و چه در خارج از ایران، مشمول مالیات طبق قانون ایران خواهد بود. ولی اگر وی مقیم خارج از ایران باشد فقط درآمدهایی که در ایران به دست آورده است مشمول مالیات خواهد بود. در نتیجه درآمدهایی که شخص ایرانی مقیم خارج، در خارج از کشور به دست آورده باشد مشمول مالیات طبق قانون ایران نخواهد بود. درباره شرکت ایرانی تمام درآمدهایی که شرکت چه در ایران و چه در خارج به دست می‌آورد، در تعیین مالیات سالانه شرکت محاسبه خواهد شد. درآمدهای اشخاص حقوقی غیرشرکتی مثل موسسات غیر‌تجاری نیز مشمول مالیات هستند حتی درآمدهای حاصل از فعالیت‌های غیر‌انتفاعی آنان مگر اینکه درآمد خاصی از آنان به‌موجب قانون از مالیات معاف شده باشند.
۲- درآمدهایی که به‌عنوان مالیات بر درآمد عملکرد محسوب نمی‌شوند.
درآمد مالیاتی به‌طور کلی هرگونه درآمدی است که مؤدی از کار خود یا مال خود یا ترکیبی از این دو یا به هر علت دیگری به دست می‌آورد. برخی از این درآمدها، «درآمد عملکرد» نیستند و مالیات آنها در چارچوب قانونی دیگری غیر از مالیات بر درآمد عملکرد، اظهار، محاسبه و مطالبه می‌شوند. از جمله ۱- درآمد حاصل از اجاره املاک، ۲- درآمد حاصل از واگذاری سرقفلی و حق کسب و پیشه، ۳- درآمد حقوق و ۴- درآمد اتفاقی. این‌گونه درآمدها، جدا از درآمد عملکرد هستند و در محاسبه مالیات بر درآمد عملکرد سالانه محاسبه نمی‌شوند. بنابراین لازم نیست مؤدی این‌گونه درآمدها را در اظهارنامه مالیات بر درآمد عملکرد سالانه خود درج کند.
۳- برخی دریافتی‌های مؤدی اساسا درآمد مالیاتی نیستند.
مؤدیان مالیاتی در طول سال دریافتی‌های گوناگونی به دست می‌آورند ولی همه آنها ماهیت درآمدی ندارند بلکه «درآمد مالیاتی» مفهوم و شرایط مشخصی دارد. دریافتی‌هایی مثل تسهیلات دریافتی مؤدی از بانک‌ها و موسسات اعتباری، غرامات و خسارات دریافتی مؤدی از سایرین، وجود امانتی دریافتی توسط مؤدی، انتقالی‌های بین حساب‌های شخصی و تحصیل مال در نتیجه تقسیم اموال بین شرکا درآمد مالیاتی نیستند و برای تعیین مالیات عملکرد محاسبه نخواهند شد. درباره اینکه کدام دریافتی مؤدی، ماهیت درآمدی دارد و کدام یک چنین ماهیتی ندارد مؤدیان باید دقت و آگاهی کافی را داشته باشند یا از یک متخصص مالیاتی کمک بگیرند.
۴- درآمدهای معاف از مالیات.
برخی دریافتی‌ها با آنکه ماهیت درآمدی دارند ولی بر اساس حکم قانونی از پرداخت مالیات معاف هستند مثل سود سپرده‌های مؤدی (شخص حقیقی) در موسسات اعتباری، سود سهام دریافتی سهامدار از شرکت، وجوه دریافتی ناشی از بیمه‌های عمر و زندگی، مهریه، جوایز علمی و موارد بسیار دیگر. در بیشتر موارد، درآمدهای معاف از مالیات باید توسط مؤدی در اظهارنامه اعلام شود در غیر این‌صورت مؤدی از معافیت مالیاتی محروم خواهد شد. برخی درآمدها نیز مشمول نرخ صفر مالیاتی هستند به این معنا که با وجودی‌که به عنوان درآمد مشمول مالیات، قابل محاسبه هستند ولی نرخ مالیاتی آنها به جای اینکه ۱۵ تا ۲۵ درصد باشد، صفر است و در عمل منجر به ایجاد مالیات نخواهند شد مثل درآمد مؤدی حاصل از صادرات غیرنفتی.
۵-درآمدهای غیرعملیاتی مؤدی هم مشمول مالیات درآمد عملکرد است.
نه تنها درآمدهای عملیاتی مؤدی که در جریان فعالیت عادی حرفه‌ای وی حاصل می‌شود مشمول مالیات است بلکه درآمد غیرعملیاتی وی نیز به عنوان درآمد مالیاتی محاسبه خواهد شد. مثلا چنانچه یک شرکت نیروگاهی تولید برق که فعالیت مرسوم آن فقط فروش برق است، با فروش آهن‌آلات موجود خود، دریافتی داشته باشد، وجوه دریافتی از این فروش نیز برای تعیین درآمد مالیاتی وی محاسبه خواهد شد.
۶-درآمدهای غیرپولی و مطالبات مؤدی نیز مشمول مالیات بر درآمد عملکرد هستند.
ممکن است مؤدی بابت ارائه کالا یا خدمات، به جای دریافت پول، دریافتی غیرپولی مثل کالا یا خدمتی تحصیل کند. چنین دریافتی‌هایی هم از نظر مالیاتی درآمد عملکرد قلمداد می‌شود و معادل آن به عنوان درآمد مالیاتی مؤدی محاسبه خواهد شد. همچنین در مواردی که مؤدی کالا یا خدمات خود را به‌طور نسیه واگذار کند و قرار باشد که بعدا قیمت آن را دریافت کند، در همان زمان انجام معامله، درآمد مالیاتی برای وی قابل شناسایی است و تعلق مالیات به آن، معطل وصول طلب نمی‌ماند.
۷-درآمدهای فعالیت غیرقانونی و نامشروع هم مشمول مالیات هستند.
ممکن است شخصی بابت فعالیت غیرقانونی ممنوعه یا نامشروع درآمدی داشته باشد مثل درآمد حاصل از معاملات ربوی. این‌گونه اعمال ممنوعه، ضمانت اجراهای حقوقی یا کیفری دارد ولی ممنوعیت عمل، از نظر مالیاتی تاثیری در مالیات‌پذیر بودن درآمد حاصله ندارد و اداره مالیاتی می‌تواند درآمد ناشی از فعالیت ممنوع را به عنوان درآمد مالیاتی شناسایی و مالیات مربوط به آن را مطالبه کند. در مطلب آینده به‌طور خاص درآمدهای معاف از مالیات و نیز درآمدهای دارای نرخ صفر مالیاتی با جزئیات بیشتری توضیح داده خواهد شد.
