«موتور مالی» حملونقل عمومی انبوه‌‌بر در پایتختها چیست؛ متروی تهران در ریل جهانی قرار دارد؟
سه راهی بودجه مترو
مخارج متروی هنگکنگ، لندن و پاریس به ترتیب از محل «املاک مجاور ایستگاه‌‌ها»، «منابع دولتی و شهرداری» و «مالیاتهای شهری» تامین می‌شود
این در حالی است که داشتن یک سیستم حملونقل عمومی کارآمد و قابل اعتماد برای حمایت از رشد اقتصادی و باز کردن قفل مسکن در سیاست‌‌های شهری ضروری است. این می‌تواند با کاهش زمان سفر، کاهش ازدحام و امکان دسترسی بهتر به بازارها، هزینه‌‌ها را هم برای تردد شهروندان و هم برای مشاغل کاهش دهد. همچنین می‌تواند مزایای تراکم جمعیتی مناسب در شهر را ارتقا دهد که به موجب آن کسب و کارها و مصرف‌کنندگان از نزدیک بودن به یکدیگر سود می‌‌برند و امکان تخصیص کارآمدتر و استفاده مولد از منابع را فراهم می‌کند. علاوه بر این، می‌تواند با افزایش بازده مورد انتظار به تحریک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در توسعه شهر کمک کند.
این موضوع باعث شده تا ساخت و توسعه حملونقل عمومی در بسیاری از کلان‌شهرهای جهان به یکی از مهم‌ترین سیاست‌‌های شهری و حتی ملی تبدیل شود تا سیستم حملونقل بهویژه ریلی از صرف هزینه‌زا بودن خارج شده و به یک منبع مهم درآمدی برای شهرها تبدیل شود که بتواند علاوه بر تامین هزینههای تعمیر و نگهداری، هزینههای توسعه و ساخت خطوط جدید را نیز تامین کند. در این گزارش به بررسی سیاست هزینه-درآمد سیستم حملونقل عمومی سه کلان‌شهر لندن، هنگکنگ و پاریس به عنوان نمونه‌‌های موفق سیستم حملونقل عمومی در جهان پرداخته شده است. دو کانال اصلی وجود دارد که از طریق آنها سرمایه‌گذاری‌‌های حملونقل می‌تواند بر عملکرد اقتصادی تاثیر بگذارد، زیرا مخارج سرمایه‌‌ای محرک مهم رشد اقتصادی است.
با کاهش زمان سفر یا بهبود شرایط سفر، سرمایه‌گذاری در حملونقل عمومی برای مسافران مفید خواهد بود و در نتیجه منجر به بهره‌‌وری بیشتر می‌شود. علاوه بر این، با کاهش ازدحام امکانات موجود، یا با ایجاد یک مسیر جدید و سریع‌تر، سرمایه‌گذاری حملونقل می‌تواند اثرات تراکم را تسهیل کند.
این می‌تواند منجر به افزایش بهره‌‌وری و رشد شود و اتصال را برای شرکت‌ها و کارگرانی که قبلا در یک منطقه خاص مستقر بودند، بهبود میبخشد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در حملونقل می‌تواند فرصت استفاده از زمین در محیط شهر را برای توسعه مسکن یا کسب و کار فراهم کند و افراد جدید و فعالیت‌‌های تجاری را به یک منطقه دورتر از مرکز شهر جذب کند. بنابراین، هر چقدر حملونقل عمومی در یک شهر کارآمدتر باشد، امکان افزایش نسبی عرضه زمین برای خدمات مختلف فراهم می‌‌آید. قدرت پیوند بین سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌های حملونقل و عملکرد اقتصادی با افزایش ۱۰ درصدی در شاخص‌‌های تراکم می‌تواند تولید را بین ۰.۴ تا ۰.۵درصد افزایش دهد.
«املاک» یار کمکی توسعه مترو
هنگکنگ یکی از موفق‌‌ترین کلان‌شهرها در سیستم حملونقل عمومی است که توانسته برای دو سال متوالی در بین تعدادی از شهرهای جهانی در «شاخص حملونقل عمومی» آمادگی تحرک شهری ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بر اساس عواملی از جمله فاصله تا ایستگاه حملونقل عمومی، تنوع شیوه‌‌های حملونقل عمومی، مقرون به صرفه بودن، ساعات کار و سرعت رفت و آمد رتبه اول را کسب کرد. علاوه بر این، هنگکنگ در بین ۲۵ کلان‌شهر در «شاخص توسعه پایدار» سیستم حملونقل در رتبه اول قرار گرفت.
هنگکنگ دارای یک سیستم حملونقل عمومی کارآمد، راحت و متنوع، از جمله مترو، اتوبوسهای دارای حق امتیاز، اتوبوسهای عمومی، تراموا، تاکسی، اتوبوس‌ها و کشتی‌‌های بدون امتیاز است که خدمات مقرون به صرفه، ایمن و قابل اعتماد را برای عموم ارائه می‌دهد.
هر روز بیش از ۱۱ میلیون سفر از طریق خدمات مختلف حملونقل عمومی انجام می‌شود که نزدیک به ۹۰درصد از رفت و آمدهای روزانه را تشکیل می‌دهد که در میان بالاترین میزان استفاده از حملونقل عمومی در جهان است.
دولت زیرساخت‌‌های حملونقل هوشمند، به اشتراک‌گذاری داده‌‌ها و تجزیه و تحلیل، و برنامه‌‌ها و خدمات را ترویج می‌کند که مدیریت ترافیک و خدمات را بهبود میبخشد. ایجاد یک سرویس عوارض آزادراهی، ارائه حمایت مالی، از طریق صندوق هوشمند ترافیک یک میلیارد دلاری، به موسسات و شرکت‌های محلی برای انجام تحقیقات و استفاده از فناوری، اجرای فعال تعدادی از پروژههای سیستم پارکینگ خودکار در پارکینگ‌‌های اجاره‌‌ای کوتاه‌مدت و پروژههای عمومی از جمله راهکارهای دولت هنگکنگ برای کسب درآمد جهت توسعه حملونقل شهری است.
بهترین راه برای رفت و آمد در هنگکنگ، راهآهن درون شهری (مترو) است. شرکت راهآهن حملونقل انبوه (MTR) شامل یک سیستم مترو و یک شبکه راهآهن سبک بالای زمینی است که از مرکز شهر هنگکنگ و مناطق اطراف آن عبور می‌کند. MTR تمیز، کارآمد، مقرون به صرفه و گسترده است.
حملونقل عمومی در هنگکنگ، نه تنها بار هزینه‌‌ای اضافی بر شهر تحمیل نمی‌‌کند بلکه منجر به ایجاد سود سرشاری با استفاده از سیاست «راهآهن به اضافه املاک» می‌شود. MTR کرایه‌‌ها را ارزان نگه می‌دارد و این شرکت را کاملا خودپایدار می‌کند. این سیاست درآمدی هنگکنگ از حملونقل عمومی، باعث شده تا این شهر بهعنوان یکی از بهترین سیاست درآمدی الگوی بسیاری از کشورهای جهان قرار بگیرد. زمانی که راهآهن ساخته شد، ارزش زمین‌‌ها نیز به موازات آن افزایش یافت و این، منجر به فروش زمین‌‌ها و ساخت‌وساز توسط این شرکت و در نتیجه، دسترسی به منابع مالی قابل‌توجه برای ساخت و توسعه و همچنین نگهداری مترو و حملونقل عمومی شد.
این مدل «راهآهن به اضافه املاک» به شرکت حملونقل عمومی هنگکنگ اجازه می‌دهد تا از خود تامین مالی کند، برخلاف بسیاری از همتایان خود در سراسر جهان، که بسیاری از آنها زیان‌‌آور هستند و باید توسط دولت یارانه دریافت کنند. شرکت MTR در سال ۲۰۱۸، تقریبا ۱.۶ میلیارد پوند سود خالص به دست آورده است.
میدان مدنی، بخشی از یک توسعه وسیع در فضای باز در بالای ایستگاه کولون، این مدل را در عمل نشان می‌دهد. آسمان خراش ۱۱۸ طبقه‌‌ای، مرکز خرید مجلل، ۶۳۰۰ آپارتمان و دو هتل پنج ستاره که بالای ایستگاه قرار دارند، همگی توسعه‌یافته و اکنون تحت مالکیت و مدیریت MTR هستند. این شرکت، به همان اندازه که از عملیات ریلی سود می‌‌برد، از توسعه املاک در سطح زمین نیز سود می‌‌برد و آن را به یکی از سودآورترین اپراتورهای مترو در جهان تبدیل کرده است.
زمانی که خدمات ریلی در شهرها در سطح جهان همچنان خشم مسافران را به دلیل اختلالات، تاخیرها و افزایش کرایه‌‌ها برانگیخته است، MTR نرخ ثابت را مدیریت می‌کند و به طور متوسط روزانه ۵.۸ میلیون مسافر را جابهجا می‌کند. کرایه‌‌ها نسبتا پایین نگه داشته می‌‌شوند و از ۴۰ پوند تا ۵۹.۵۰ پوند متغیر هستند، اما با وجود این ۱۷۰درصد از هزینههای عملیاتی سیستم را پوشش می‌دهند. ارزان‌‌ترین آنها چند توقف دارد و گران‌‌ترین آنها کل شهر را طی می‌کند.
این در حالی است که، حملونقل لندن تنها ۴.۸ میلیارد پوند از بودجه ۱۰.۲ میلیارد پوندی خود را از درآمد پوشش می‌دهد، و متروی شهر نیویورک سالانه ۲.۶ میلیارد دلار را صرف پرداخت بدهی خود می‌کند. البته این نکته را باید در نظر داشت، متروی هنگکنگ بسیار جوان‌‌تر از متروی لندن و نیویورک است. بسیاری از مشکلات، بهویژه در نیویورک در حال حاضر، از زیرساخت‌‌های قدیمی ناشی می‌شود. بخش‌‌هایی از شبکه‌‌های لندن و نیویورک از قدیمی‌‌ترین نمونه‌‌های مترو در جهان هستند.
این شرکت بهطور مستقیم توسط دولت هنگکنگ حمایت می‌شود. دولت با اعطای زمین و بودجه به این شرکت کمک می‌کند تا حملونقل عمومی این شهر را توسعه دهد و بهطور مثال برای توسعه یکی از خطوط حدود ۹۷.۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد. در واقع می‌توان گفت، دولت یکی ازسهامداران عمده MTR است.
در این مدل، MTR خط ریلی جدید را می‌‌سازد و برای شرکت‌های توسعه‌‌دهنده زیرساخت‌‌ها و ساختمان در بخش خصوصی مناقصه برگزار می‌کند تا ملک‌‌های مسکونی و تجاری در بالای ایستگاه‌‌های خود را بسازند، سپس سهمی از درآمد حاصل از فروش یا اجاره را دریافت می‌کند. این سرمایه علاوه بر تامین هزینه عملیات (جاری) و تعمیر و نگهداری راهآهن و مترو، تامین مالی پروژههای جدید را نیز فراهم می‌کند.
مهم‌تر از همه، این مدل همچنین MTR را از رقابت با هر سازمان دولتی دیگر برای تامین مالی دولتی دور می‌کند و به آن اجازه می‌دهد تا خودپایدار باشد و پروژههای ریلی را نسبتا سریع اجرا کند. از زمان اولین توسعه «راهآهن به علاوه املاک» MTR در سال ۱۹۸۰، این مدل به طور گسترده در سراسر شهر گسترش یافته است. در مجموع، MTR توسعه در ۹۳ ایستگاه و انبار خود را مدیریت می‌کند. در سال ۲۰۱۸، مدیریت املاک و اجاره آن با توسعه املاک در هنگکنگ ۵ میلیارد دلار هنگکنگ درآمد ایجاد کرد، در حالی که سود قبل از مالیات حدود ۲.۵۷ میلیارد دلار هنگکنگ بود. این مدل علاوه بر اینکه یک منبع درآمد موفق است، توسعه شهری را بهبود میبخشد. نتیجه این است که اغلب محیط‌‌های زندگی با کیفیت بالا با اتصالات حملونقل همراه است.
هرچقدر هم که در مناطق روستایی زمین دارید، شهرها با کمبود زمین مواجهند. بنابراین بسیاری از مقامات شهری اکنون دریافته‌‌اند که استفاده چندگانه از زمین به این طریق در واقع بسیار مفید است. با استفاده از شبکه حملونقل بهویژه شبکه راهآهن می‌توان شدت توسعه را افزایش داد و استفاده از زمین در شهرها را بسیار کارآمدتر کرد.
منابع دولتی در خدمت حملونقل لندن
لندن را باید در گروه قدیمی‌‌ترین سیستم متروی شهری در جهان به‌‌شمار آورد که در عین حال یکی از پرترددترین سیستم حمل‌ونقلی در جهان است که روزانه بالای ۳۵ میلیون مسافر را جابهجا می‌کند.
حدود سه پنجم (۵۸درصد) از برخی یا همه سفرهای روزانه شهری که با حملونقل عمومی در بریتانیا انجام می‌شود، در لندن است به‌‌طوری که در سال ۲۰۱۸، حدود ۴.۷ میلیارد سفر در لندن انجام شد، در حالی که در کل بریتانیا در مجموع ۸ میلیارد سفر صورت گرفت.
در حالی که این روند در تمام مراحل سفر در لندن رو به افزایش است، استفاده از وسایل نقلیه شخصی به وسایل نقلیه عمومی و پیاده‌‌روی و دوچرخه سواری تغییر کرده است. در طول دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۷، سهم استفاده از حملونقل خصوصی از ۴۷درصد (۱۱.۰ میلیون سفر) به ۳۴درصد (۱۰.۶ میلیون سفر) کاهش یافته است. سهم حملونقل عمومی از ۲۸درصد (۶.۹ میلیون سفر) به ۴۳درصد (۱۳.۵ میلیون سفر) افزایش یافت. سهم پیاده‌‌روی و دوچرخه‌‌سواری تا حد زیادی بدون تغییر در ۲۴درصد (۵.۵ میلیون سفر) در سال ۱۹۹۵ و ۲۳درصد (۷.۳ میلیون سفر) در سال ۲۰۱۷ باقی مانده است. مزایای یک سیستم حملونقل کارآمد و قابل اعتماد با توجه به اینکه لندن یک سرمایه تجاری جهانی است که سرمایه‌گذاری، مهارت‌‌ها و بازدیدکنندگان را از سراسر جهان جذب کرده و در تعدادی از بخش‌‌های رقابتی بین‌المللی تخصص یافته است، اهمیت ویژه‌‌ای دارد. این صنایع از دسترسی به نیروی کار بسیار ماهر و تامین‌‌کنندگان و مشتریان سود می‌‌برند که تا حدودی نتیجه داشتن شبکه حملونقل خوب است. همین موضوع باعث شده تا دولت بریتانیا، سهم قابل‌توجهی از بودجه کل بریتانیا را به سیستم حملونقل لندن اختصاص دهد.
لندن از سرمایه‌گذاری قابل‌توجه بخش عمومی در حملونقل سود برده است و در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۸درصد از هزینههای حملونقل عمومی در بریتانیا را دریافت کرده است. این امر توسعه‌‌های متنوعی مانند توسعه مجدد ایستگاه کینگز کراس و گسترش خط لندن شرقی را تامین مالی کرده است.
آخرین برآوردها حاکی از آن است که ۹.۱ میلیارد پوند توسط بخش عمومی برای حملونقل لندن در سال ۲۰۱۸ هزینه شده است. در واقع بیش از دو سوم (۷۲درصد) این هزینه‌‌ها مربوط به هزینههای سرمایه‌‌ای بود که نزدیک به بالاترین سهم در میان مناطق بریتانیا بود. در ارزش اسمی، به نظر می‌رسد لندن بیشترین هزینه حملونقل (بین ۲۰ تا ۳۰درصد کل بریتانیا) را در بین هر منطقه یا ملتی در بریتانیا دریافت می‌کند.
یکی از دلایل نیاز لندن به سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌‌های حملونقل، این است که لندن یک منطقه کاملا شهری است، در حالی که سایر مناطق بریتانیا شامل ترکیبی از مناطق شهری و روستایی است. بنابراین مقایسه‌‌های منطقه‌‌ای مشابه نیستند زیرا حملونقل احتمالا نشان‌‌دهنده نسبت بیشتری از هزینههای بخش عمومی در یک منطقه شهری است.
دوم؛ لندن به عنوان مکانی که مردم در آن زندگی و کار می‌کنند از بخش اداری بسیار بزرگ‌تری از دیگر مناطق بریتانیا برخوردار است؛ به‌‌طوری که در سال ۲۰۱۱، منطقه ساخته شده لندن ۹.۸ میلیون نفر جمعیت داشت، در حالی که منطقه اداری دارای جمعیت ۸.۲ میلیون نفر بود.
علاوه بر این، لندن بیشتر از سایر مناطق بزرگ شهری به نوعی از نیروی کار متکی است که از خارج از شهر در رفت و آمد هستند. راهآهن روش انتخابی برای رفت و آمدهای طولانی است و بنابراین پایتخت نسبتا بیشتر به زیرساخت‌‌های ریلی وابسته است که تهیه و نگهداری آن گران است. ۶۳درصد از سفرهای ریلی در بریتانیا حداقل تا حدی در لندن است.
اندازه و جغرافیای لندن باعث می‌شود تا این شهر بیشتر از سایر شهرها، به حملونقل عمومی متکی باشد که این عاملی بر افزایش سهم سفرها در حملونقل عمومی است. این در حالی است که استفاده از حملونقل عمومی در سایر نقاط انگلستان به طور قابل‌توجهی کمتر رایج است. ۵۸درصد از تمام سفرهای حملونقل عمومی در بریتانیا حداقل تا حدی در لندن است.
هزینههای حملونقل لندن بسیار بیشتر از هر منطقه دیگری است. در مجموع بیش از هر جای دیگر در بریتانیا در لندن هزینه می‌شود، حدود ۸.۵ میلیارد پوند توسط بخش دولتی در سال۲۰۱۶ خرج شده است که بیش از یک‌چهارم کل بریتانیاست. با این حال، این مقایسه ناقص است.
سفرهای سریع‌تر و کارآمدتر می‌تواند منجر به صرفه‌‌جویی در زمان و هزینه شود. می‌تواند دسترسی به بازارهای جدید را فراهم کند که شرکت‌ها را قادر می‌‌سازد محصولات خود را به مخاطبان بیشتری بفروشند. می‌تواند به افراد اجازه دهد به مشاغل بیشتری در یک منطقه بزرگ‌تر دسترسی داشته باشند. می‌تواند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را تحریک کند. در جایی که اثرات خارجی مثبت (مانند افزایش بهره‌‌وری) از فعالیت‌‌های اقتصادی تخصصی که در یک تمرکز فضایی، به وجود می‌‌آید، می‌تواند منجر به مزایای تراکم شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد، ارزش در نظر گرفتن مخارج بخش عمومی در لندن با میزان درآمد مالیاتی این شهر مطابقت دارد بر این اساس، مخارج حملونقل در پایتخت به عنوان سهمی از درآمد مالیاتی بالاتر از میانگین بریتانیا بود.
اما این واقعیت را هم باید پذیرفت که شهرداری لندن نیز بهطور مستقیم در هزینه پروژههای حملونقل خود مشارکت می‌کند. مثلا بیش از نیمی از هزینه پروژه کراس ریل به طور مستقیم توسط مشاغل لندن و لندنی‌‌ها تامین می‌شود. یعنی بهعنوان یک مکمل نرخ تجاری کراس ریل محسوب می‌شود که یک مالیات اضافی فقط برای مشاغل لندن اعمال شده است و بهعنوان یک مالیات جدید، وجوه را از سایر پروژههای حملونقل کم نمی‌‌کند. تقریبا نیمی از بودجه حملونقل لندن (TfL) به تنهایی از درآمد کرایه تامین می‌شود؛ یعنی از طریق کاربران شبکه حملونقل لندن می‌‌آید. از بودجه ۱.۴میلیارد پوندی که شهرداری برای سال آینده به‌منظور هزینههای شهری در نظر گرفته بیش از ۵۰درصد به بخش حملونقل عمومی اختصاص یافته است.
البته دولت بریتانیا قصد دارد تا سهم هزینههای حملونقل محلی را در آینده افزایش دهد؛ زیرا لندنی‌‌ها و مشاغل لندن بیشترین سود را از سرمایه‌گذاری جدید در خدمات حملونقل عمومی می‌‌برند. از آوریل ۲۰۱۷، با بالا رفتن درآمد میزان درآمد کسب و کارهای محلی مسوول کمک هزینه سرمایه‌گذاری حملونقل لندن نیز از سود بیشتری برخوردار شد. از این رو، TfL از آوریل ۲۰۱۸ هیچ حمایتی از دولت مرکزی برای هزینههای عملیاتی دریافت نکرده است.
تامین هزینههای مترو با «مالیات شهری»
خدمات متروی پاریس بهترین روش حملونقل در هنگام سفر در مرکز این شهر به شمار می‌رود. خطوط متروی پاریس مانند تار عنکبوت در سراسر این شهر وجود دارد. بنابراین در مرکز پاریس همیشه تنها چند دقیقه پیاده تا ایستگاه مترو فاصله دارید. متروی پاریس توسط اداره حملونقل پاریس RATPاداره می‌شود که اتوبوسهای پاریس و سیستم قطارهای حومه‌‌ای RER را نیز اداره می‌کند. در نتیجه شبکه حملونقل بسیار یکپارچه است، بلیت‌‌ها بین اتوبوس، مترو و قطار قابل تعویض هستند. همچنین در پاریس تراموای مدرن جایگزین اتوبوسهای قدیمی شده که بتواند حملونقل این شهر را به سمت سبز شدن و کاهش آلودگی هوا سوق دهد.
بهبود سیستم ریلی حومه شهر به یک شبکه سریع با ظرفیت بالا، آزمایش جالبی را برای تخمین تاثیر علی حملونقل عمومی بر موقعیت شرکت‌ها، اشتغال و جمعیت در سراسر مناطق شهری ارائه می‌دهد. ساخت، نگهداری و تامین هزینههای متروی پاریس برعهده شهرداری این شهر است. این در حالی است که عمدتا هزینههای زیرساخت‌‌های حملونقل داخلی ناچیز است و حدود یک‌درصد از تولید ناخالص داخلی فرانسه به زیرساخت‌‌های حملونقل این کشور اختصاص دارد که بر اهمیت ارزیابی بازده سرمایه‌گذاری‌‌های پرهزینه تاکید می‌کند.پاریس مجموعه‌‌ای با حدود ۱۱میلیون نفر است که از هسته متراکم حدود ۲ میلیون نفر تشکیل شده است و شهرداری پاریس که توسط حومه احاطه شده است. متروی پاریس بیشتر از شهرداری پاریس سود می‌‌برد، اگرچه چند خط به مناطق حومه مجاور گسترش می‌‌یابد. مترو حدود ۴۸درصد از حملونقل عمومی در مجموعه پاریس را به خود اختصاص می‌دهد، که بسیار بیشتر از اتوبوس‌ها (۱۹درصد) یا قطارهای حومه‌‌ای (۳۳درصد) از نظر مسافر - کیلومتر است. در کل، شهرداری پاریس بیش از نیمی از هزینههای مترو را تامین می‌کند و مابقی توسط بخش خصوصی یا دولت و همچنین از محل فروش بلیت تامین می‌شود.در مجموع هزینه حملونقل عمومی در تولید ناخالص داخلی فرانسه تنها سهم ۰.۹ درصدی دارد، از این رو نیاز به سرمایه‌گذاری‌‌های کلان دارد که دولت محلی با اعمال سیاست‌‌های مختلف در کنار دریافت هزینه بلیت از مسافران مترو، درصدد تامین آن بر‌‌می‌‌آید. اقداماتی همچون عوارض آزادراهی از دارندگان خودرو شخصی که در سطح شهر تردد می‌کنند یا انواع مالیات همچون مالیات بر کسب و کار و مالیات ازدحام را اعمال می‌کنند تا سیستم حملونقل شهری از هزینه زا بودن خارج شده و به یک منبع مهم درآمدی برای شهر تبدیل شود. در سال ۲۰۲۰، کل هزینههای حملونقل عمومی و خدمات اتوبوس بین شهری در فرانسه به حدود ۲۴.۸ میلیارد یورو بالغ شد که در بحبوحه همه‌گیری کووید-۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۱۶.۸درصد کاهش داشت.
