اسب تک‌شاخ صادرات
اگزیم‌بانک‌ها چه نقشی در توسعه اقتصادی دارند؟
این کشورها برای اینکه بتوانند صادرات را به پیشران رشد و توسعه خود تبدیل کنند، به آزادسازی فضای اقتصادی خود و کسب‌وکارها روی آوردند و صادرکنندگان خود را از طریق سیاست‌های مختلف مانند معافیت‌های مالیاتی یا تامین مالی آنها تشویق کردند. اما در کنار این سیاست‌ها جای نهادی که بتواند صادرات را تامین مالی و بیمه کند خالی بود بنابراین یکی‌یکی به تاسیس اگزیم‌بانک‌ها روی آوردند. زیرا می‌دانستند که در مواردی برای اینکه صادرکننده انگیزه تولید و صادرات را داشته باشد تنها نمی‌توان به معافیت‌های مالیاتی و آزادسازی فضای کسب‌وکار بسنده کرد و باید کمک‌های بیشتری به آنها شود تا صادرات به عنوان موتور محرک رشد و توسعه اقتصادی بتواند درست عمل کند. برای مثال کره جنوبی در سال ۱۹۷۶، هند در سال ۱۹۸۲، چین در سال ۱۹۹۴ و تایلند در سال ۱۹۹۴ اگزیم‌بانک‌های خود را تاسیس کردند. البته قبل از این کشورها اگزیم‌بانک‌ها در جهان وجود داشتند و برای مثال می‌توان به اگزیم‌بانک ایالات متحده که در سال ۱۹۳۴ و به دست فرانکلین روزولت تاسیس شد، اشاره کرد.
بانک‌های صادرات- واردات (Export Import Bank) یا اگزیم‌بانک‌ها (EXIM Bank) سازمان‌های دولتی هستند که از امنیت و رشد تجارت خارجی کشورها حمایت می‌کنند. اگزیم‌بانک‌ها ابزارهای مالی ویژه‌ای را برای حمایت از منافع صادرکنندگان در برابر نکول یا عدم پرداخت بدهی به آنها از طرف واردکنندگان ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر و به زبان ساده، اگزیم‌بانک‌ها به صادرکنندگان این تضمین را می‌دهند که پولشان از دست نخواهد رفت و منافع‌شان به آنها خواهد رسید و در عین حال به آنها برای صادرات کمک می‌کنند. تسهیل تامین مالی برای تجارت خارجی، تسهیل قوانین تجارت و تسهیل شرایط تجارت از جمله کارکردهای اگزیم‌بانک‌هاست. اگزیم‌بانک‌ها روی تجارت خارجی متمرکز هستند و خودشان را درگیر تراکنش‌های داخل کشور نمی‌کنند. آنها به طور نزدیک با سازمان‌های دولتی و شرکت‌های لجستیک خارجی در ارتباط هستند تا از خط‌مشی‌های صادراتی دولت حمایت و از منافع مردم در تجارت حفاظت کنند.
فرض کنید آقای E در کشور X دارای یک کارخانه تولید صنایع دستی است و از آقای I که ساکن کشور Y است سفارش خرید دارد. در حالی که این تجارت کاملاً مشابه با تجارت سنتی (تجارتی که یک فرد متقاضی یک کالاست و یک فرد نیز عرضه‌کننده یک کالا و آن دو بر سر قیمت در چارچوب بازار و نظام عرضه و تقاضا به توافق می‌رسند و تجارت انجام می‌شود) اما نکته اینجاست که وقتی تجارت بین‌کشوری در حال رخ دادن است، ریسک بالا می‌رود. ریسک اینکه کالای ارسال‌شده از آقای X به آقای I از طرف گمرک برگشت بخورد و مرجوع شود یا اینکه به دلیل مسائل مربوط به کیفیت کالا، تاخیر در ارسال محصول یا تاخیر در پرداخت قیمت محصول، به مفاد قرارداد عمل نشود. اگزیم‌بانک‌ها چنین ریسک‌هایی را پوشش می‌دهند و از این طریق، انگیزه صادرات را بالا می‌برند.
سازمان‌های اعتبار صادرات
اگزیم‌بانک‌ها در اصل سازمان‌های اعتبار صادرات (export credit agency) یا ECA هستند که همچنین در تامین مالی تجاری با عنوان سازمان بیمه سرمایه‌گذاری (investment insurance agency) نیز شناخته می‌شوند. سازمان‌های اعتبار صادرات به عنوان واسطه‌ای میان دولت‌ها و صادرکنندگان برای تامین مالی صادرکنندگان عمل می‌کنند. این تامین مالی می‌تواند در شکل اعتباردهی (credit) و بیمه اعتبار (credit insurance) و گارانتی (پوشش کامل) یا هر دو باشد که بستگی به آزادی عملی دارد که دولت به ECAها می‌دهد. همچنین ECAها می‌توانند به حساب خودشان به صادرکنندگان پیشنهاد اعتباردهی با پوشش ریسک دهند. ECAها اخیراً حدود ۴۳۰ میلیارد دلار از فعالیت‌های تجاری خارجی را تامین مالی کرده‌اند که حدود ۵۵ میلیارد دلار از این پول، صرف تامین مالی پروژه‌ها در کشورهای در حال توسعه شده است. همچنین ECAها ۱۴ میلیارد دلار را صرف بیمه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کرده‌اند.
نمونه‌هایی از اگزیم‌بانک‌ها
- اگزیم‌بانک هند. بانک صادرات- واردات هند، اولین نهاد تامین مالی صادرات در هند است که در سال ۱۹۸۲ تاسیس شد. اگزیم‌بانک هند از زمان تاسیس به عنوان کاتالیست و بازیگر کلیدی در ارتقای تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری برای صادرات عمل کرده است. اگزیم‌بانک هند مانند دیگر سازمان‌های اعتبار صادرات در جهان به سازمانی تبدیل شده است که که نقش بسیار مهمی در همکاری با صنایع هند به ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط (small and medium enterprises) ایفا می‌کند. اگزیم‌بانک هند که ۳۶ سال پیش تاسیس شد، واحد اصلی آن در بمبئی است و در حال حاضر دیوید راسکوئینها (David Rasquinha) مدیریت آن را بر عهده دارد. کارکردهای اگزیم‌بانک هند بخش‌بندی‌شده است که گروه‌های مختلف آن را انجام می‌دهند. این گروه‌ها شامل گروه بانکداری شرکتی، گروه تامین مالی تجارت و تامین مالی پروژه‌ها، گروه تامین مالی بنگاه‌های با مقیاس کوچک و متوسط، گروه صادرات خدمات، گروه صادرات خدمات بازاریابی، گروه تحقیق و برنامه‌ریزی، گروه خزانه‌داری و حسابداری، گروه حسابرسی داخلی، گروه مدیریت اطلاعات و فناوری اطلاعات، گروه حقوقی، گروه منابع انسانی و گروه روابط عمومی شرکتی هستند.
- اگزیم‌بانک چین. بانک صادرات- واردات چین یکی از سه بانک نهادی چین است که برای کمک به اجرای خط‌مشی‌های دولت این کشور در حوزه صنعت، تجارت خارجی و دیپلماسی به منظور ارتقای صادرات کالاها و خدمات چین در سال ۱۹۹۴ تاسیس شد. مقر اصلی این بانک نیز در پکن است. بخش‌های داخلی بانک صادرات- واردات چین شامل موارد زیر هستند: اداره اجرایی، اداره مدیریت منابع انسانی، بخش توسعه کسب‌وکار و نوآوری، بخش کسب‌وکار شرکتی، بخش تامین مالی بارگیری و ارسال کالاها از طریق کشتی، بخش ارزیابی، بخش حسابرسی داخلی، بخش امور حقوقی، بخش مدیریت ریسک، بخش تحقیقات اقتصادی و چندین بخش دیگر که همگی با تمرکز روی تجارت و تامین مالی و بیمه صادرات سعی در ارتقای تجارت خارجی چین دارند.
- اگزیم‌بانک ایالات متحده. بانک صادرات- واردات ایالات متحده سازمان اعتبار صادرات رسمی دولت این کشور است که به عنوان شرکتی که به طور کامل تحت مالکیت دولت است عمل می‌کند. این بانک در سال ۱۹۳۴ تاسیس شد و مقر اصلی آن در واشنگتن است. اگزیم‌بانک ایالات متحده به تامین مالی و تسهیل کالاها و خدمات این کشور کمک می‌کند و نکته قابل توجه آنکه این بانک با بخش خصوصی رقابت نمی‌کند بلکه در حوزه‌هایی فعالیت می‌کند که بخش خصوصی قادر به فعالیت در آنها نیست یا نمی‌خواهد ریسک سیاسی و تجاری آن فعالیت‌ها را بپذیرد. هزینه و اثربخشی اگزیم‌بانک ایالات متحده موضوعی بسیار جدال‌برانگیز است به طوری که اگزیم‌بانک ایالات متحده عنوان می‌کند که طی ۱۰ سال آینده سالانه به طور میانگین معادل ۴/ ۱ میلیارد دلار برای دولت آمریکا درآمد دارد در حالی که اداره بودجه کنگره به این نتیجه رسیده است که در همین دوره، پروژه‌های اگزیم‌بانک آمریکا منجر به دو میلیارد دلار ضرر خواهد شد. بخشی از این تفاوت به دلیل این است که اگزیم‌بانک ایالات متحده و کنگره، روش‌های مختلفی را برای محاسبه ریسک اعتبار در نظر می‌گیرند. همچنین اخیراً هم محافظه‌کاران و هم لیبرال‌های کنگره منتقد عملکرد این بانک بوده‌اند و بعضی از آنها حتی خواستار پایان کار آن هستند.
ارسال نظر