شفافیت و سودآوری
سمت و سوی پوستاندازی صندوق ذخیره فرهنگیان
اکنون پس از یک دوره پرتلاطم از حیات صندوق ذخیره فرهنگیان که به دوره ثبات و سودآوری کم‌سابقه‌ای در عمر فعالیت خود رسیده، ضروری است نکاتی با قریب به ۸۰۰ هزار نفر از اعضای صندوق، فعالان اقتصادی و همچنین مردم شریفی که اخبار این بنگاه مهم و بزرگ اقتصادی را دنبال می‌کنند، در میان گذاشته شود. از حدود سه سال پیش اخبار پی‌درپی منفی و نگران‌کننده و شایعه‌های بی‌ارتباط پیرامون این نهاد غیردولتی، موجب جلب توجه افکار عمومی به آن شد. تحقیق و تفحص و بازرسی‌های فراوانی شد و به ناروا صندوق ذخیره فرهنگیان را دچار چالش و ایستایی کرد. اما در عمل این تهدید به فرصت تبدیل شد. با کمک نظارت و بازرسی‌های انجام‌شده، بسیاری از ضعف‌ها شناخته و برطرف شدند و از سوی دیگر پرونده‌های حقوقی متعددی برای استیفای حقوق تضییع‌شده به جریان افتاد. اما این همه ماجرا نبود. در همان ابتدای مسوولیت دوره مدیریتی جدید که از آذرماه ۱۳۹۵ آغاز شد، با تغییر مدیران ارشد موسسه و جذب مدیران مجرب و خوشنام و جلوگیری از ورود نیروهای سفارشی، چند اتفاق کلان راهبردی و مدیریتی این صندوق را به دوره شکوفایی و ثباتی بی‌سابقه رساند. دو اصل شفافیت و افزایش سودآوری جهت‌گیری‌های اصلی دوره جدید مدیریت در صندوق ذخیره فرهنگیان بوده است.
۱- شفافیت: یکی از مهم‌ترین عوامل رکود و ناکارآمدی و اضمحلال بنگاه‌ها و موسسات اقتصادی بزرگ رخنه فساد در ساختار آنهاست. روزنه‌های فساد و تخلف در فضای پستویی و غیرشفاف گشوده می‌شود. گام اول اصلاح فرآیندها، تلاش برای افزایش شفافیت عملکرد صندوق، نه در شعار که در عمل بوده است. همکاری تمام‌عیار با نهادهای نظارتی و هیات تحقیق و تفحص و افزایش اطلاع‌رسانی به جامعه، دو اقدام اولیه و فوری در این راستا بودند. این دو گام برای یافتن منافذ فساد در گذشته و دستیابی به شناختی جامع به علل و عوامل بروز فساد در صندوق و مجموعه‌های تابعه آن و از میان بردن تبعات و آثار سوء آن ضروری بود. در عین حال با استفاده از نتایج دو گام پیش‌گفته، دو راهبرد مهم دیگر برای تقویت شفاف‌سازی در دستور کار قرار گرفت. نخست، راهبرد بورسی شدن شرکت‌های تابعه موسسه و دیگری اصلاح ساختار و انتظام‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌های موسسه و شرکت‌های تابعه با ایجاد کمیته سرمایه‌گذاری بود. در دوره مدیریتی جدید، استراتژی بورسی شدن شرکت‌ها به‌طور جدی دنبال شد و در حال حاضر در کنار بانک سرمایه، ماشین‌سازی اراک و شرکت ایران ارقام که از قبل وارد بورس شده بودند، شرکت بیمه معلم نیز در بورس عرضه شد و گام‌های اولیه برای بورسی کردن شرکت‌های پتروشیمی مرتبط با موسسه مانند پتروشیمی مروارید، کیمیای پارس خاورمیانه و خود شرکت پتروفرهنگ، به عنوان هلدینگ اصلی انرژی این موسسه برداشته شده و این سیاست در سایر شرکت‌هایی که زمینه آن را داشته باشند ادامه خواهد داشت. با تکیه بر راهبرد دوم و ایجاد کمیته سرمایه‌گذاری، راه بر ورود پروژه‌های سفارشی و غیراقتصادی که ارزش‌آفرینی و سودآوری منطقی ندارند و صرفاً محملی برای توزیع برخی از رانت‌ها بوده‌اند به مجموعه صندوق مسدود شده است. به نحوی که در حال حاضر به سرانجام رسیدن هر پروژه سرمایه‌گذاری جدید مستلزم عبور از فیلترهای مختلف و سختگیرانه و مبتنی بر فرآیندهای کارشناسانه است. این فرآیندها از هیات‌مدیره شرکت‌های تابعه شروع می‌شود و سپس به خوان کمیته سرمایه‌گذاری در صندوق می‌رسد و در صورت تایید مجدداً باید از کانال‌های دیگری چون هیات‌مدیره صندوق هم بگذرد. تمام بحث‌ها در رد و تایید هر سرمایه‌گذاری در این فیلترهای چندگانه ثبت و ضبط می‌شود و امروز می‌توان با شهامت ادعا کرد که حتی یک پروژه سفارشی و غیراقتصادی در صندوق و شرکت‌های تابعه وجود ندارد.
۲- افزایش سودآوری: منطق مدیریت بر اساس الگوی حکمرانی خوب در امر اداره موسسات اقتصادی نیز حاکم است. تجربه دو سال و نیم گذشته مدیریت صندوق ذخیره فرهنگیان خود شاهدی بر این ادعاست که رعایت آن اصول از جمله اصل شفافیت و حاکمیت انضباط قانونی چگونه به افزایش بهره‌وری و سودآفرینی در زیرمجموعه‌ها منجر شده است. اقداماتی که در صندوق در جهت شفافیت هرچه بیشتر صورت گرفت، نه‌فقط اقدامی فسادستیزانه بود که به افزایش سودآوری صندوق ذخیره فرهنگیان انجامید. مهم‌ترین مساله برای یک بنگاه اقتصادی غیردولتی و اعضای آن، سودآوری است. نگاهی به آمار و ارقام سود سال‌های گذشته و پیش‌بینی سودآوری در سال‌های آتی به اندازه کافی گویاست. سود سال مالی ۹۵ صندوق ذخیره فرهنگیان ۲۵۰ میلیارد تومان بود که با یک افزایش نسبی در سال ۱۳۹۶ به ۲۸۰ میلیارد تومان رسید. در سال ۱۳۹۷ که صندوق به آرامی به ریل اصلی خود بازگشته بود سودآوری موسسه به ۶۲۰ میلیارد تومان و بیش از دو برابر سال قبل از آن رسید. روند افزایشی سودآوری صندوق در سال مالی ۱۳۹۸ با شتاب بیشتری ادامه پیدا کرده به‌طوری که امسال بیش از ۱۱۰۰ میلیارد تومان سود حاصل شده است. همچنین، سرمایه‌گذاری‌هایی که به ویژه در بخش پتروشیمی صورت گرفته است، امکان افزایش سودآوری سالانه هزارمیلیاردی را ایجاد کرده است به‌طوری که این سودآوری در سال ۱۴۰۲ به فراتر از پنج هزار میلیاردتومانی خواهد رسید. بر این اساس، می‌توان به سخن اصلی با فرهنگیان و اعضای خانواده بزرگ صندوق ذخیره فرهنگیان رسید و سه پیشنهاد را صمیمانه و از سر مهر با آنها در میان گذاشت:
نخست اینکه فرهنگیانی که هنوز به عضویت موسسه درنیامده‌اند و حدود ۲۰ درصد این عزیزان را شامل می‌شود، می‌توانند با مراجعه به نمایندگان استانی صندوق ذخیره فرهنگیان یا اداره تعاون آموزش و پرورش محل خدمت خود در سراسر کشور، به‌صورت اختیاری به عضویت موسسه درآیند و از سود سرشار این نهاد اقتصادی بهره‌مند شوند. کمترین سود عضویت در صندوق این است که معادل کسر از حقوق هر عضو، از سوی دولت پرداخت خواهد شد و این جدا از سود فعالیت‌های اقتصادی موسسه است.
دوم اینکه فرهنگیان عضو که در حال حاضر اکثریت آنها حدود یک درصد از حقوقشان به‌عنوان حق عضویت کسر می‌شود این میزان را تا سقف پنج درصد افزایش دهند تا ضمن برخورداری بیشتر از سهم دولت معادل سهم واریزی خود، از سود بیشتری نیز بهره‌مند شوند.
سوم، فرهنگیان بازنشسته به‌جای دریافت حق خود بلافاصله پس از بازنشستگی، با ادامه عضویت در سال‌های آینده از سود فعالیت‌های آتی موسسه که با سرمایه خود آنها فراهم شده، برخوردار بمانند و میزان دریافتی خود را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند.
امید است که فضای مثبت و باثبات فعلی که با افزایش اعتماد فرهنگیان عضو به نقطه خوبی از کارآمدی صندوق رسیده، با تداوم پاسخگویی و شفافیت در همه ارکان موسسه و افزایش قابلیت نظارت معلمان بر این نهاد غیردولتی متعلق به خودشان، به الگویی برای همه صندوق‌های مشابه بدل شود.
