پیامدخشکسالی و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در دشت‌های خراسان رضوی آشکار شد
بحران فرونشست زمین در ۸ دشت
هادی معماریان افزود: فرونشست زمین، مخاطره‌ای غیرقابل بازگشت و تهدید کننده حیات در خراسان رضوی است. وی خاطرنشان کرد: خشکسالی و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی طی سال‌های اخیر در دشت‌های خراسان رضوی که با کمبود آب روبرو هستند، مشکلات عدیده‌ای را فراهم ساخته است. این فعال زیست‌محیطی تصریح کرد: فرونشست در نتیجه برداشت آب زیرزمینی به وسیله فاکتورهایی از قبیل افزایش تنش مؤثر، ضخامت و تراکم پذیری رسوبات، طول مدتی که افزایش بار رسوب صورت گرفته، سرعت و نوع تنش بکار برده شده، عمق قرارگیری آبخوان و گسترش جانبی آن کنترل می‌شود.
وی بیان کرد: طی چهار دهه اخیر فشار بسیار زیادی به منابع آب زیرزمینی استان وارد شده و این منابع تخلیه شده‌اند. معماریان عنوان کرد: تخلیه منابع آب زیرزمینی باعث ایجاد یک نوع خشکسالی مصنوعی شده که به تبع آن فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌های خراسان رضوی قابل مشاهده است.
وی گفت: وقتی منافذ لایه‌های رسوبی آبخوان‌ها بر اثر فرونشست زمین فشرده می‌شوند، دیگر قابلیت بازگشت به وضعیت اولیه را ندارند، از این رو فرونشست به عنوان یک مخاطره غیر قابل بازگشت محسوب می‌شود. این کارشناس حفاظت خاک با توجه به نقشه‌های فرونشست زمین و نرخ فرونشست سالانه در بلوک‌های مختلف مطالعاتی افزود: دشت‌های استان وضعیت نامطلوبی برخوردار و در برخی از مناطق از نرخ بالای فرونشست سالانه دارند. وی با اشاره به بحران فاجعه فرونشست زمین در ۸ دشت از شهرستان‌های خراسان رضوی اظهار کرد: به عنوان مثال، مناطقی از دشت مشهد در اطراف زیارتگاه ویرانی و نقاطی از دشت رباط سنگ و مناطقی در دشت کاشمر مانند اطراف قنات کسرینه، میزان فرونشست زمین بین ۲۲۰ تا ۲۴۰ میلی‌متر در سال است.
معماریان خاطرنشان کرد: در بازه زمانی بررسی فرونشست زمین در خراسان رضوی، دامنه فرونشست در دشت‌های خواف، باخرز و زاوه تا ۱۲۰ میلی‌متر در سال برآورد شده است. وی همچنین گفت: دشت سبزوار نیز با میانگین سالانه ۱۰۰ میلی‌متر فرونشست، وضعیت مشابهی دارد، سایر دشت‌ها از جمله، دشت مشهد چناران با ۱۶۰ تا ۲۲۰ میلی‌متر فرونشست در سال، دشت نیشابور با ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر، دشت کاشمر و خلیل‌آباد با ۱۲۰ تا ۲۴۰ میلی‌متر، بردسکن با ۱۰۰ تا ۲۲۰ میلی‌متر، دشت رباط سنگ با ۱۸۰ تا ۲۴۰ میلی‌متر و دشت تربت‌جام و فریمان با ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلی‌متر در سال در وضعیت بحرانی قرار دارند. این استاد دانشگاه گفت: در صورت تداوم خشکسالی اقلیمی و برداشت از منابع زیرزمینی، روند فرونشست نیز تداوم داشته و منتهی به تخریب بدون بازگشت آبخوان‌ها می‌شود.
وی افزود: اگرچه برای کنترل و مدیریت این بحران، فرصت‌های مناسب از دست رفته است، اما هرگونه اقدام برای کاهش برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی می‌تواند از بروز یک فاجعه عظیم محیط‌زیستی و یک زلزله خاموش جلوگیری نماید.
