در جستجوی افق‌های نو
کسب‌وکارهای نوپا فرصتی برای گشایش‌های اقتصادی
در ایران نیز به‌ویژه در یک دهه اخیر سرعت رشد کسب‌وکارهای نوپا که عمدتا مبتنی بر تکنولوژی بوده‌اند، بسیار چشم‌گیر است. امروزه بسیاری از شرکت‌ها برای برقراری ارتباط با دیگران به اپلیکیشن ها و نرم‌افزارهای مختلف متکی هستند. بااین‌حال هنوز هم انطباق دولت‌ها، سازمان‌های بزرگ و شرکت‌ها با فناوری‌های نوین یک معضل اساسی به شمار می‌رود. در سوی دیگر اما این‌یک فرصت طلایی برای دولت‌ها است تا از طریق تسهیل سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای جدید بخشی از هزینه‌های سربار اقتصادی را در زمینه ورود به بخش‌های نامرتبط اقتصادی و استخدام نیروهای انسانی کاهش دهند.
رشد با چالش
کسب‌وکارهای جدید عمدتا در پاسخ به چالش‌های موجود در این حوزه، حل مساله و ایجاد نوآوری شکل گرفتند و به‌مرور گوی سبقت را از بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی ربودند. نگاهی به فهرست برترین شرکت‌های جهان به‌خوبی نشان می‌دهد که امروزه دیگر شرکت‌های نفتی ، صنایع مادر یا کارخانه‌های اتومبیل ساز پیشرو سودآوری و توسعه نیستند بلکه امروزه کسب‌وکارهایی که با ایده‌های نو در حوزه‌های خدماتی و تولیدی پا به عرصه گذاشتند و تکنولوژی را به خدمت توسعه خود درآوردند، دست بالاتری در اقتصاد دنیا پیداکرده‌اند.
اما در ایران رشد و شکل‌گیری کسب‌وکارهای نوپا پیش از بسیاری از کشورهای خاورمیانه صورت گرفت. تحریم‌های اقتصادی که دسترسی به شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطی جهانی و استفاده از محصولات بین‌المللی را دشوار کرده بود، سبب شد ایرانیان خود در جستجوی رسیدن به مسیرهای تازه‌ای برای رفع نیازهای فنّاورانه و ارتباطی باشند. محصول این تلاش تولید کسب‌وکارهای نوینی بود که اگرچه روزگاری در تقابل با بازار سنتی به لحاظ حجم بازاری که در اختیار داشتند و ریسک عدم اقبال عمومی شانس زیادی نداشتند ولی امروز هریک به شرکت‌های بزرگی مبدل شده‌اند که سهم مهمی در اقتصاد کشور بر عهده‌دارند.
البته علی‌رغم ورود زودهنگام یا دستکم به هنگام ایران به این عرصه ما هنوز هم فاقد یونیکورن (تک‌شاخ) در کشور هستیم.
هرچند امروز کسب‌وکارهای جدید، سهم عمده‌ای در بازار پیداکرده‌اند اما جایگاه آن‌ها در مقایسه با جایگاهی که این کسب‌وکارها در اقتصاد کشورهای جهان دارند، چندان قابل‌مقایسه نیست. ۵۵ درصد از کل یونیکورن‌های جهان امروز در ایالات‌متحده آمریکا واقع‌شده است. چین هم در این عرصه سهم ۲۱ درصدی دارد و بعدازاین دو هندوستان با ۴ درصد، انگلستان با ۴ درصد، آلمان با ۲ درصد و کره جنوبی نیز با ۲ درصد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در ایران هم این شانس وجود دارد که یونیکورن‌هایی داشته باشیم اما به دلیل پاره‌ای از مشکلات و محدودیت‌های پیش روی این کسب‌وکارها هنوز این توان بالقوه عملی نشده است.
کسب‌وکارهای نو به‌طور عمومی در اقتصادهای باثبات عملکرد بهتری دارند، همچنین دسترسی به اینترنت امر دیگری است که فعالیت این گروه‌ها را تسهیل می‌کند و امروزه بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه به‌منظور حرکت به‌سوی رشد اقتصادی در این بخش سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری داشته‌اند. بازار روبه رشد
در ایران آمار دقیقی از شمار کسب‌وکارهای نوپا وجود ندارد ولی به‌طورکلی کسب‌وکارهای خرده‌فروشی آنلاین، آموزش، سفر و گردشگری، خدمات حمل‌ونقل، رستوران و غذا، پزشکی و سلامت، معاملات ملکی و... امروز به‌صورت اپلیکیشن روی گوشی‌های موبایل میلیون‌ها ایرانی جایی برای خود پیداکرده‌اند. این کسب‌وکارها علاوه بر سهمی که در تحریک تقاضا، افزایش تولید و اشتغال دارند، در سازمان‌دهی توزیع کالا در سطح کشور نیز تأثیر چشمگیری داشته‌اند. به نظر می‌رسد داشتن جمعیت جوان تحصیل‌کرده شانس رشد ایران در این عرصه را دوچندان کرده است. بر اساس این گزارش، در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۰)، ایران در بین ۴۷ کشور برحسب شاخص کارآفرینی نوپا (با نرخ ۸.۸%) در جایگاه ۳۲ ام قرارداد که نسبت به سال ۱۳۹۹ (با نرخ ۱۰.۷%) ۶ رتبه کاهش داشته است. همچنین طبق گزارش سال۲۰۲۰ دیده‌بان جهانی کارآفرینی، ۲۶.۴۹%، مردم ایران درصدد راه‌اندازی کسب‌وکار جدید خودشان در۳ سال آتی هستند (شاخص قصد کارآفرینانه). ایران در بین ۴۷ کشور فعال عضو این کنسرسیوم پژوهشی، در این شاخص در جایگاه ۲۴ ام قرار دارد.
طبق یافته‌های این پژوهش شرایط بحران کرونا سبب گردیده درآمد ایرانیان کاهش یابد (رتبه ۲۲ در بین ۴۷ کشور) و ۵۴.۲ درصد کسب‌وکارها به سمت دیجیتالی شدن پیش روند و ۳۴ درصد آنان فرصت‌های مناسبی را با توجه به پاندمی کرونا تشخیص دهند و در این شاخص رتبه ۳۴ را به خود اختصاص داده است.
درمجموع ظهور و توسعه کسب‌وکارهای نوپا این شانس را در اختیار سیاست‌گذاران در ایران قرار داده است که شاید روزگاری از نفرین نفت رهایی یابد و بتواند اقتصاد را در جهت‌ها دیگری و به‌صورت کارآمدتری توسعه دهد. بنابراین لازم است با کسب دانش کافی از این حوزه فرایندهای حمایتی بدون مداخله مستقیم و به‌صورت تسهیل گرانه در دستور کار قرار گیرد.
