پاکسازی اقلیم
صنعت تهویه چه آثاری بر محیط زیست دارد؟
اثرات مثبت تهویه مطبوع بر محیط زیست در درجه اول مربوط به بهره‌وری انرژی است که می‌تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر شود.
ما به‌طور روزمره از دستگاه‌های تهویه هوا استفاده می‌کنیم؛ اما اغلب اوقات بدون اینکه به آنها توجه کنیم. برای مثال زمانی که در محل کار، سخت مشغول انجام وظایفمان هستیم، زمانی که از یک فروشگاه مایحتاج زندگی را خریداری می‌کنیم یا زمانی که به مراکز پزشکی مراجعه کرده‌ایم؛ همواره به شکل نامحسوسی در حال استفاده از صنعت تهویه هوا هستیم، بدون اینکه به آن دقت زیادی کنیم.
می‌توان گفت که صنعت تهویه نقش مهمی در زندگی انسان‌ها به‌ویژه در جوامع مدرن ایفا می‌کند و از میان نقش‌ها و مزایای تهویه مطبوع، می‌توان به تنظیم دما، بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان، کنترل رطوبت، افزایش بهره‌وری، بهبود خواب، افزایش سلامتی برای افراد مسن یا تحت نظر پزشکی، نگهداری غذا به‌ویژه در محیط‌های تجاری مانند غذاخوری‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی، خنک کردن و محافظت از تجهیزات الکترونیکی، در مراکز اورژانسی و پزشکی اشاره کرد. اما گفتنی است که نباید از تاثیرات این صنعت بر محیط زیست غافل شویم، چراکه اثرات آن، تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله نوع فناوری مورد استفاده، بهره‌وری انرژی و آگاهی کلی محیطی صنعت قرار دارند. این صنعت همچون صنایع دیگر، به‌‌رغم دارا بودن مزایای بسیار، معایبی نیز دارد که نباید از آن غافل شد. در این گزارش به دلیل محدودیت تعداد کلمات و حوصله خواننده، به‌اختصار و نه به تفصیل، به شرح اثرات زیست‌محیطی صنعت تهویه می‌پردازم.
پیش از آنکه بخواهم اثرات صنعت تهویه بر محیط زیست را عنوان کنم، لازم است بگویم که دستگاه‌های تهویه مطبوع به چهار دسته تقسیم می‌شوند: مولد سرمایشی، مولد گرمایشی، مولد چهار‌فصل، نیمه‌مولد چهار‌فصل، تک‌فصل و مستقل. همچنین دستگاه‌های تهویه مطبوع از نظر نوع عملکرد به دستگاه‌های تهویه مطبوع صنعتی و دستگاه‌های خانگی تقسیم می‌شوند. هدف استفاده از دستگاه‌های صنعتی تهویه، بهبود شرایط جوی و دمایی مکان‌های صنعتی نظیر کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و سایر مراکز صنعتی و هدف از استفاده از دستگاه‌های خانگی تهویه نیز بهبود و بالا بردن کیفیت هوا، کنترل دما و تنظیم رطوبت است.
برای وضوح بیشتر به معرفی انواع پرکاربرد دستگاه‌های تهویه مطبوع می‌پردازم. یکی از پرکاربردترین دستگاه‌های صنعت تهویه، چیلرها (سردکن) و چیلر و فن‌کوئل‌ها هستند که به‌عنوان دستگاه سرمایشی و گرمایشی در ساختمان‌های اداری، مسکونی و... به کار می‌رود و کاربرد آن، تهویه مطبوع و برودت صنعتی و گرمایش است. نوع دیگر از دستگاه‌های مورد استفاده در این صنعت بسیار آشناست؛ کولرهای گازی که وظیفه آنها گرفتن گرمای هوای داخلی و هدایت آن به فضای خارج و خنک کردن محیط مورد نظر است. پکیج‌ها نیز، دستگاه‌هایی هستند که به‌تنهایی قادرند تمامی وظایف موتورخانه‌ها را انجام دهند؛ می‌توان از آنها در تامین آب گرم مورد نیاز شوفاژ و همچنین آب گرم مصرفی هر یک از واحدهای یک ساختمان با مصرف انرژی پایین و بازدهی بالا استفاده کرد. و در نهایت دستگاه‌های تهویه هوا و هواسازها را که زیرمجموعه‌های دستگاه‌های تهویه مطبوع هستند می‌توان نام برد که بالاتر درباره عملکرد آن توضیح داده شد.
اثرات مثبت صنعت تهویه بر محیط زیست
تا اینجا با دستگاه‌های تهویه هوا و انواع آن بیشتر آشنا شدید؛ اما این دستگاه‌ها چه مزایا و معایبی دارند؟
از اثرات مثبت آن می‌توان به بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان اشاره کرد. دستگاه‌های تهویه با طراحی و نگهداری مناسب می‌توانند کیفیت هوای داخل خانه را با فیلتر کردن آلاینده‌ها، تامین هوای تازه و تنظیم سطح دما و رطوبت به‌طور قابل توجهی بهبود بخشند. این امر موجب سلامت و راحتی بهتر ساکنان ساختمان می‌شود. ویژگی مثبت دیگر بهره‌وری انرژی است؛ دستگاه‌های تهویه کم‌مصرف، از جمله دستگاه‌های دارای واحد بازیابی حرارت و کنترل‌های هوشمند، می‌توانند مصرف انرژی و در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند، این اتفاق می‌تواند به کاهش تغییرات آب‌وهوایی کمک کند.
تهویه کافی هوا به‌راحتی انسان‌ها کمک می‌کند و به افزایش بهره‌وری و آسایش در فضاهای داخلی منجر می‌شود و این می‌تواند پیامدهای مثبت اقتصادی و مرتبط با سلامت داشته باشد.
اثرات مثبت تهویه مطبوع بر محیط زیست در درجه اول مربوط به بهره‌وری انرژی است که می‌تواند موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که بالاتر ذکر شد و سایر مزایای زیست‌محیطی شود.
در اینجا برخی از اثرات مثبت دستگاه‌های تهویه مطبوع کم‌مصرف بر محیط زیست آورده شده است:
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: دستگاه‌های تهویه مطبوع کم‌مصرف انرژی برق کمتری برای تامین سرمایش یا گرمایش مصرف می‌کنند و در نتیجه انتشار دی‌اکسید کربن (CO۲) کمتری دارند. این کاهش در انتشار گازهای گلخانه‌ای به کاهش تغییرات آب‌وهوایی و کاهش اثرات زیست‌محیطی مرتبط با تولید برق کمک می‌کند.
صرفه‌جویی در انرژی: دستگاه‌های تهویه مطبوع مدرن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که انرژی کارآمدی داشته باشند و از فناوری‌هایی مانند کمپرسورهای با سرعت متغیر، عایق‌های بهبودیافته و ترموستات‌های هوشمند استفاده می‌کنند. این ویژگی‌ها اتلاف انرژی را به حداقل می‌رساند و به کاهش مصرف انرژی منجر می‌شود.
تقاضای کمتر برق: تهویه مطبوع کم‌مصرف انرژی اوج تقاضای برق را کاهش می‌دهد که می‌تواند به جلوگیری از اضافه‌بار شبکه برق و خاموشی کمک کند. این موضوع به تامین برق پایدارتر و قابل اطمینان‌تر کمک می‌کند.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: دستگاه‌های تهویه مطبوع کم‌مصرف اغلب با منابع انرژی تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی سازگار هستند. ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر در دستگاه‌های گرمایش و تهویه هوا یا (heating, ventilation, and air conditioning) HVAC می‌تواند تاثیرات زیست‌محیطی آنها را بیشتر کاهش دهد.
کاهش فشار بر منابع انرژی: با مصرف انرژی کمتر، تهویه مطبوع با انرژی کارآمد، تقاضای کلی برای سوخت‌های فسیلی و دیگر منابع انرژی تجدیدناپذیر را کاهش می‌دهد و به حفظ این منابع محدود کمک می‌کند.
مشوق‌های مالی: بسیاری از دولت‌ها و شرکت‌های آب و برق، مشوق‌های مالی و حمایتی، اعتبارات مالیاتی و تخفیف‌هایی را برای تشویق نصب دستگاه‌های HVAC ارائه می‌کنند. این مشوق‌ها نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در دارایی صاحبان خانه و مشاغل می‌شود، بلکه انتخاب‌های سازگار با محیط زیست را نیز ترویج می‌کنند.
افزایش طول عمر تجهیزات: دستگاه‌های تهویه مطبوع کم‌مصرف که به‌درستی نگهداری می‌شوند، طول عمر بیشتری دارند و نیاز به تعویض مکرر را کاهش می‌دهند و اثرات زیست‌محیطی مرتبط با ساخت تجهیزات قدیمی را کاهش می‌دهند.
بهبود کیفیت هوای داخلی: دستگاه‌های کم‌مصرف اغلب مجهز به فیلتراسیون هوا و ویژگی‌های تهویه پیشرفته هستند که کیفیت هوای داخل ساختمان را افزایش می‌دهد. این می‌تواند به مزایای سلامتی برای افراد منجر شود و در عین حال نیاز به تصفیه‌کننده هوای اضافی را کاهش دهد.
اثر جزیره گرمایی به حداقل می‌رسد: در مناطق شهری، استفاده بیش از حد از تهویه مطبوع سنتی می‌تواند به اثر جزیره گرمایی شهری کمک کند و دمای محلی را افزایش دهد. دستگاه‌های تهویه مطبوع با مصرف انرژی کارآمد می‌توانند با مصرف انرژی کمتر و انتشار گرمای اتلاف کمتر این اثر را کاهش دهند.
ترویج شیوه‌های پایدار: پذیرش فناوری تهویه مطبوع با انرژی کارآمد، شیوه‌های پایدار را در صنایع ساخت‌وساز و تهویه مطبوع تشویق می‌کند و توسعه راه‌حل‌های سازگار با محیط زیست را ترویج می‌کند.
به‌طور خلاصه، دستگاه‌های تهویه مطبوع با انرژی کارآمد چندین اثر مثبت بر محیط زیست دارند، در درجه اول از طریق کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای. این دستگاه‌ها نه‌تنها به مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کنند، بلکه موجب صرفه‌جویی مالی برای کاربران می‌شوند و به یک رویکرد پایدارتر و سازگار با محیط زیست برای کنترل آب‌وهوای داخلی کمک می‌کنند.
اثرات منفی صنعت تهویه بر محیط زیست
اما آیا صنعت تهویه با وجود فراهم کردن مزایای بی‌شماری که گفته شد، ممکن است ضرر و زیانی داشته باشد؟ جواب مثبت است و در ادامه به آن اشاره خواهم کرد.
در حالی که تهویه مطبوع مزایای بی‌شماری را از نظر راحتی و رفاه برای افراد فراهم می‌کند، می‌تواند اثرات منفی بر محیط نیز داشته باشد. این اثرات در درجه اول با مصرف انرژی، استفاده از مبرد و انتشار گرما مرتبط است. در اینجا به برخی از اثرات منفی تهویه مطبوع بر محیط زیست اشاره می‌کنیم.
مصرف انرژی: دستگاه‌های تهویه مطبوع برای کار به مقدار قابل توجهی برق نیاز دارند. اگر برق از سوخت‌های فسیلی تولید شود، تقاضای انرژی از تهویه مطبوع در دوره‌های اوج می‌تواند شبکه برق را تحت فشار قرار دهد و به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر شود.
انتشار گازهای مجدد: انرژی مورد نیاز برای تامین انرژی دستگاه‌های تهویه مطبوع، به‌ویژه در مناطقی که تقاضای برق بالا دارند، می‌تواند به افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن (CO۲) و سایر گازهای گلخانه‌ای کمک کند. این گازهای گلخانه‌ای عامل مهمی برای تغییرات آب‌وهوایی هستند.
گازهای مبرد: اکثر دستگاه‌های تهویه مطبوع از مبرد (سرمازا) استفاده می‌کنند که اگر به اتمسفر نشت کند، می‌تواند خود گازهای گلخانه‌ای قوی باشد. دستگاه‌های قدیمی‌تر ممکن است از هیدروکلروفلوئوروکربن‌ها (HCFCs) یا کلروفلوئوروکربن‌ها (CFCs) استفاده کنند که پتانسیل گرمایش جهانی بالایی دارند.
دستگاه‌های جدیدتر از مبردهای سازگار با محیط زیست مانند هیدرو‌فلوئوروکربن‌ها (HFCs) استفاده می‌کنند، اما اگر به‌درستی مورد استفاده قرار نگیرند و دفع نشوند، همچنان خطراتی را ایجاد می‌کنند.
انتشار گرما: دستگاه‌های تهویه مطبوع در طول فرآیند خنک‌سازی گرما را در فضای باز آزاد می‌کنند و به اثر جزیره گرمایی شهری در مناطق پرجمعیت کمک می‌کنند. این افزایش موضعی دما می‌تواند مصرف انرژی را تشدید کند و اکوسیستم‌های محلی را تحت تاثیر قرار دهد.
استخراج منابع: تولید واحدهای تهویه مطبوع شامل استخراج مواد خام مانند فلزات و پلاستیک می‌شود که می‌تواند منابع طبیعی را کاهش داده و باعث اختلال در زیستگاه شود.
زباله‌های الکترونیکی: دفع واحدهای تهویه مطبوع قدیمی یا ناکارآمد می‌تواند به زباله‌های الکترونیکی (e-waste) منجر شود که در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند حاوی مواد خطرناک باشد و باعث آلودگی شود.
آلودگی صوتی: دستگاه‌های تهویه مطبوع می‌توانند آلودگی صوتی ایجاد کنند که می‌تواند زیستگاه‌های طبیعی را مختل کند و بر رفاه افرادی که در اطراف زندگی می‌کنند تاثیر بگذارد.
استفاده از آب: برخی از دستگاه‌های خنک‌کننده، مانند برج‌های خنک‌کننده، برای عملکرد خود به مقادیر قابل توجهی آب نیاز دارند. در مناطق با کمبود آب، این امر می‌تواند بر منابع آب محلی فشار وارد کند.
برای کاهش این اثرات منفی استفاده از دستگاه‌های تهویه مطبوع با انرژی کارآمد، کاهش اتلاف انرژی از طریق نگهداری و استفاده صحیح و انتقال به مبردهای سازگار با محیط زیست مهم است. علاوه بر این، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برای تامین انرژی تهویه مطبوع می‌تواند اثرات زیست‌محیطی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. مقررات دولتی و استانداردهای صنعت نیز نقش مهمی در تشویق اقدامات مسوولانه محیطی در صنعت تهویه مطبوع دارند.
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از وسایل نقلیه، ترویج انرژی پاک، بهره‌وری انرژی، کاهش انتشار آلاینده‌های صنعتی، مدیریت صحیح پسماند، کاشت درخت و حفظ فضای سبز و افزایش آگاهی از مواردی است که توجه به آن می‌تواند به کاهش آلاینده‌ها کمک کند.
کاهش آلودگی هوا یک چالش چندوجهی است که نیازمند اقدام جمعی و تعهد به پایداری و حفاظت از محیط زیست است.
افراد، جوامع، مشاغل و دولت‌ها همگی در بهبود کیفیت هوا و به حداقل رساندن اثرات منفی آلودگی بر سلامتی و زیست‌محیطی نقش دارند.
کاهش آلودگی هوا از طریق کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای و انرژی پاک برای سلامت عمومی ضروری است.
در پایان باید گفت که کاهش اثرات زیست‌محیطی و استفاده از شیوه‌های سازگار با محیط زیست در صنعت تهویه، مانند استفاده از مواد پایدار، بازیافت اجزا و به حداقل رساندن ضایعات، می‌تواند اثر محیطی دستگاه‌های تهویه را کاهش دهد.
برای به حداقل رساندن اثرات منفی صنعت تهویه و به حداکثر رساندن سهم مثبت آن در محیط زیست، ترویج شیوه‌های پایدار، استفاده از فناوری‌های کارآمد انرژی، اولویت‌بندی کیفیت هوای داخل ساختمان، و در نظر گرفتن اثرات زیست‌محیطی در طول چرخه عمر دستگاه‌های تهویه ضروری است.
علاوه بر این، مقررات و استانداردهایی که مسوولیت زیست‌محیطی را در صنعت ارتقا می‌دهند، می‌توانند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی آن بر محیط زیست داشته باشند.
توجه به این نکته ضروری است که آلودگی هوا بر جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان و افرادی که از قبل شرایط سلامتی دارند، به‌شدت تاثیر می‌گذارد.
برای کاهش این خطرات بهداشتی، تلاش برای کاهش آلودگی هوا از طریق کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای دقیق‌تر، انتقال به منابع انرژی پاک‌تر، ارتقای حمل‌ونقل عمومی و بهبود نظارت بر کیفیت هوا بسیار مهم است.
افراد همچنین می‌توانند با اطلاع از سطح کیفیت هوا و انجام اقدامات احتیاطی در زمانی که کیفیت هوا خوب نیست، اقداماتی را برای کاهش قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا انجام دهند.
آلودگی هوا یک موضوع جهانی است، بنابراین همکاری‌ها و توافقات بین‌المللی برای مقابله با آلودگی فرامرزی ضروری است.
کاهش آلودگی هوای داخل ساختمان و استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا در منازل و محل کار می‌تواند ما را در برابر اثرات مضر آلاینده‌ها مصون نگه دارد؛ اما همواره آلاینده‌های هوا در فضای باز زندگی و سلامتی ما را تحت‌الشعاع قرار خواهند داد.
