هیات مدیره شرکت‌های بزرگ چگونه باید باشد؟
نوید حیدری مشاور مدیریت استراتژیک می‌گوید هیات مدیره ،نهادی زنده و مراقب است نه باشگاهی که هر ماه یک بار نشستی را برقرار کند.
وی می‌گوید در خاطرات باب گاردن در مورد اعضای هیات مدیره یک شرکت بین المللی اینطور بیان می‌کند که شرکت بین المللی و صاحب نامی را میشناسم که رییس هیات مدیره آن یک مزرعه دار محترم بریتانیایی است. افزار اصلی نظارت و تسلط او بر اعضای هیات مدیره که هر کدام مدیرانی مستقل،مقتدر و ثروتمند میباشند ،چیزی جز اهدای پنیرهای خانگی در هر دسامبر به آنها نیست!!
نویسنده کتاب سیستم سازی در کسب و کار ویژه بازار ایران می‌گوید این مساله را ما در بسیاری از شرکت‌های غیر تک مالکی و همچنین شرکت‌های خانوادگی که چندین فرد مجری و سیاست گذار هستند را شاهد هستیم .
انها در ایران عامل عدم رشد،عدم توسعه و مهم تر از اینها عامل از هم گسیختگی فرهنگی در شرکت‌ها میباشند.
مشاور مدیریت استراتژیک یک مدلی را برای انتخاب و نظم بخشیدن و اجرای چهارچوب سند وظایف هیات مدیره طراحی کرده است بنام مربع حیات هیات مدیره که از ۴ ضلع تشکیل شده است :
ضلع اول : خُلقیات
ضلع دوم: ذهنیت
ضلع سوم: مهارت
ضلع چهارم : اقدام
خُلقیات چیست؟ خُلقیات بمعنای طبع و عادت است .یک حالت راسخ و پایدار در نفس را خلق می‌گوییم .مثلا اگر فردی چند بار از هم گسیخته به افرادی کمک مادی یا معنوی کند را فردی دارای خلق بخشندگی نمینامیم ولی اگر فردی در هر حالت دارای نیت کمک مادی یا معنوی به دیگران باشد را دارای خلق بخشندگی مینامیم .
نوید حیدری می‌گوید افرادی که در هیات مدیره‌ها هستند باید دارای خلق تفکر سیستمی، تفکر استراتژیک و تفکر نقادانه باشند .یعنی این افراد باید این ۳ گانه تفکر را بصورت یک طبع و عادت در نفس ،رفتارو تصمیم گیری‌های خود بدانند .
ذهنیت به عنوان ضلع دوم برای افرادی که خلق ۳گانه تفکر را ندارند .این افراد باید این ۳ گانه را آموزش و تمرین کنند تا بصورت یک فرآیند ذهنی برایشان بوجود بیاید .در کنار این ۳ گانه باید مهارت‌های ادراکی و ارتباطی را بعنوان رکن اصلی رهبری و سیاست گذاری راهبردی داشته باشند(در مهارت‌های ارتباطی باید دانش تحلیل رفتار متقابل را بیاموزند)
ضلع سوم مهارت میباشد .در این ضلع چهارچوب وظایف هیات مدیره عنوان میگرددو افراد در هیات مدیره باید مهارت اجرایی این وظایف را داشته باشند در غیر اینصورت باید آموزش ببینند و یا برون سپاری کنند .
چهارچوب وظایف هیات مدیره در ۴ بخش خلاصه میگردد:
بخش اول: تدوین و پیش بینی خط مشی
تعیین ماموریت
تعیین چشم انداز و ارزش‌ها
ساختار حاکمیتی فرهنگ
بررسی محیط خارجی رقبا
بخش دوم تفکر راهبردی
تعیین موقیعت استراتژیک
ارائه و تدوین استراتژی‌های شرکت
مرور تصمیم گیری در مورد منابع اصلی
تعیین سند اجرایی استراتژی
تدوین آیین نامه مدیریت دانش
بخش سوم: نظارت بر مدیریت
نظارت بر عملکرد مدیریت
بررسی کنترل بودجه
بررسی پیامدهای کسب و کار
اطمینان از قابلیت زمان
بخش چهارم: پاسخگویی
به شرکت
به سهامداران
به ذینفعان کل
و در اخر ضلع چهارم مربع حیات اقدام بود،در این ضلع باید چهارچوب وظایف هیات مدیره اجرایی گردد.اگر افراد حاضر در هیات مدیره دارای توانمندی لازم نسبت به جاری سازی وظایف ندارند و در عین حال قادر به تغییر و تعویض آنها نیستیم میتوانیم از مدل‌های ساختاری چابک در هیات مدیره‌ها استفاده کنیم. مانند ساختار دو لایه حاکمه و اجرایی هیات مدیره، ساختار دایره‌ای وظایف، ساختار کنترل‌گری و ... قابلیت استفاده را دارد.
باید این را بدانیم که هیات مدیره با انتخاب هایش،اولویت بندی هایش و تمرکز روی راهبردها میتوانند یک سازمان را رهبر و یا بازیگر در صحنه رقابت کنند.
