قلب نقره در اصفهان می‌تپد
مسیرهای صادرات مصنوعات نقره هموار شود
از سوی دیگر قیمت طلا طی ماه‌های اخیر با شتاب زیادی رشد کرده و از دسترس بسیاری از مردم خارج‌شده، نقره در برخی موارد جای طلا را گرفته است. هر دو دیدگاه سرمایه‌گذاری و مصرفی اکنون یک‌چشم خود را به نقره دوخته و تغییرات قیمتی آن را دنبال می‌کنند.نگاهی به مسیر تاریخی قیمت نقره نشان می‌دهد که هر بار قیمت طلا یک‌روند صعودی را آغاز کرده، نقره نیز با یک گپ زمانی کوتاه‌مدت به دنبال آن حرکت کرده و بالا رفته است. بر همین اساس با شروع روند رشد بی‌سابقه قیمت طلای جهانی از بهمن‌ماه سال گذشته، قیمت اونس نقره نیز رشد کرده است. به همین دلیل بازار تولید و فروش مصنوعات نقره نیز رونق گرفته و هرچند که جهش قیمت این فلز اقبال را از بازار صنایع‌دستی نقره گرفته و انبارهای تولیدکنندگان را انباشته است. به دلیل افزایش استقبال از سرمایه گذاری نقره، مبادلات این فلز گران‌بها در بورس کالا از روز ۲۰آذرماه سال جاری آغاز شد. بررسی تالار نقرهای بورس کالای ایران نشان می‌دهد که تا روز دوشنبه ۱۶بهمن‌ماه، درمجموع بیش از هفت‌هزارکیلوگرم شمش نقره در قالب گواهی سپرده به ارزش بیش از ۶۵۸میلیارد تومان معامله‌شده است. در چنین شرایطی که تولیدات نقره اصفهان ارزان‌تر از کشورهای هم‌جوار عرب بوده و مصنوعات ایرانی، خواهان زیادی در آن‌سوی خلیج‌فارس دارد، صادرات نقره پرسود به نظر می‌رسد؛ سودی که به‌واسطه مسیرهای پردست‌انداز دور از دسترس است.
قلب نقره در اصفهان می‌تپد
بیشترین میزان نقره جهان از معادن آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی استخراج می‌شود. بر اساس آمارهای سال۲۰۲۳، کشور مکزیک با ۶۲۹۰ تن، بیشترین میزان استخراج نقره را در جهان به خود اختصاص داده است. این میزان،۲۴درصد تولید کل جهان محسوب می‌شود. بعد از مکزیک، چین با ۳۳۹۹تن، پرو با ۳۳۳۱تن، شیلی با ۱۶۱۷تن، بولیوی با ۱۳۲۶تن، لهستان با ۱۳۲۳تن، روسیه با ۱۲۳۶تن و استرالیا با ۱۰۷۱تن بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نقره جهان هستند.سهم ایران از تولید نقره جهان در سال ۲۰۲۳، معادل ۸۹تن بود. بیشترین نقره معدنی ایران در استان‌‌‌های اصفهان، آذربایجان شرقی، سمنان، کرمان و خراسان رضوی تولید می‌شود.معدن مس سونگون در آذربایجان شرقی، معدن لاطلا در شهربابک کرمان، معدن زرمهر در خراسان رضوی، معدن رشم در دامغان سمنان و معدن طلای موته در اصفهان معادن شناخته‌شده نقره در ایران هستند. در این معادن، نقره به همراه روی، طلا، سرب و مس استخراج می‌شود. اما مرغوب‌ترین نقره ایران از معدن نخلک اصفهان استخراج می‌شود که در زمان ساسانیان از آن برای ساخت ظروف سیمین استفاده می‌شد. این معدن دارای ذخایر قابل‌توجهی از نقره است و به دلیل کیفیت بالای نقره استخراج‌شده، همواره موردتوجه بوده است. در مقایسه با معادن نقره کشورهای دیگر، معدن نخلک ازنظر کیفیت نقره استخراج‌شده، قابل‌رقابت با برخی از معادن بزرگ جهان است. بااین‌حال، میزان تولید سالانه این معدن در مقایسه با معادن بزرگ جهان بسیار کمتر است
اصفهان میراث دار تاریخ ۳۵۰۰ ساله صنعت نقره سازی در ایران است.در دهه ۸۰و اوایل دهه۹۰که بازار صادرات نقره اصفهان رونق زیادی داشت، تعداد کارگاه‌های تولید محصولات نقرهای به ۲۰۰۰واحد می‌رسید ولی امروز کمتر از نیمی از آن‌ها برجای‌مانده و فعال است.
به گواه فعالان و اساتید فن اصفهان تولیدکننده بیشترین میزان مصنوعات نقره کشور بوده و قطب هنر نقره‌کاری در ایران محسوب می‌شود، چراکه تمام زیرساخت‌های فنی این هنر در اصفهان وجود دارد. در مجموعه صنف نقره‌کاری رسته‌های شغلی:” نقره ذوب کن، نوردکار، سازنده، چرخ‌کار، پرداخت‌کار، خم‌کار، سوهان‌کار، ریخته‌گر و قلم‌زن” فعالیت می‌کنند که تمام رسته‌های یادشده در اصفهان وجود دارد.
معروف ولی مهجور
باوجود معروفیت و حجم کار قابل‌توجه اما نقره‌سازان اصفهانی حتی اتحادیه جداگانه ندارند و تحت لوای اتحادیه‌های طلا و صنایع‌دستی فعال هستند. از شهرک تخصصی نقره خبری نیست. در مواردی مواد اولیه هم ندارند و باید جنس موردنظر را از قاچاقچیان تهیه کنند. در آمار گمرک استان هم از صادرات نقره خبری نیست.
با گران شدن نقره، مصنوعات نقرهای جایگاه خود را خانه‌های اصفهانی‌ها هم از دست دادند و اگر بتوانند آیینه و شمعدانی برای مراسم ازدواج تهیه کنند که البته همه دامادها همچنین توانی ندارند. با جهش چندباره طلا اما خرید زینت‌آلات نقره رونق خاصی دارد و این روزها زوج‌های جوان به‌اجبار به خرید حلقه نقره روی آورده‌اند.
فعالان بازار از انباشتگی انبارها خبر می‌دهند و از قوانینی می‌گویند که مسیر صادرات را بسته است:"۳۰۰گرم نقره زینتی و ۳کیلوگرم نقره همراه مسافر ارزش خرید ندارد که بتوان نام صادرات را روی آن گذاشت!"
هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی اصفهان معتقدند قانون صادرات نقره که در بیش از یک دهه اخیر بازنگری نشده به یکی از بزرگ‌ترین موانع پیشروی فعالیت آن‌ها تبدیل‌شده است.
به گفته رییس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان، بر اساس قانونی که از سال ۱۳۹۱ در گمرک اجرا می‌شود، امکان صادرات بیش از سه کیلوگرم نقره در هر بار وجود ندارد که این موضوع به مانعی جدی در مسیر صادرات مصنوعات دستی نقرهای تبدیل‌شده است. مجدالدین تاج می‌گوید: در شرایط فعلی و با توجه به مسائلی مانند گردشگری خارجی و وضعیت خریدوفروش در بازار صنایع‌دستی، فعالان این حوزه چاره‌ای جز صادرات ندارند اما برخی قوانین ناکارآمد باعث شده است تا در این مسیر نیز با مشکلات زیادی مواجه باشند.صادرات تجاری نقره تنها با حضور نماینده بانک مرکزی در اصفهان امکان‌پذیر بوده که این موضوع نیز کار ارسال محصولات را پیچیده‌تر کرده است. او توضیح می‌دهد که بیش از یک هزار کارگاه قلم‌زنی نقره در اصفهان فعالیت می‌کند اما به دلایل مختلفی مانند وضعیت گردشگری خارجی، بازار و قدرت خرید، فروش این محصولات کاهش‌یافته و در کارگاه‌ها انبارشده‌اند.
گام اول برای صادرات نقره
هفته گذشته در صد و هفتاد و نهمین نشست ستاد ملی تسهیل و رفع موانع تولید اصفهان، گامی مهم برای حمایت از صادرات کوچک محصولات صنایع‌دستی نقره برداشته شد. به گفته مهدی جمالی نژاد، استاندار اصفهان، تا پیش‌ازاین، مسافران ایرانی عازم خارج از کشور با توجه به مصوبه پیمان‌سپاری ارزی فقط مجاز به خروج ۳ کیلوگرم، محصولات صنایع‌دستی نقره بودند و بیش از این مقدار بر اساس این مصوبه تعهداتی قانونی را برای آن‌ها ایجاد می‌کرد که زحماتی را برای گردشگران دربر داشت. اما در این نشست مصوب شد تا پس از تشکیل کارگروه فنی و بررسی ابعاد این موضوع، ازاین‌پس گردشگران ایرانی می‌توانند باهدف حمایت از تولید و عرضه مصنوعات صنایع‌دستی نقره، بدون هرگونه تعهدی به میزان حدود ۱۰ کیلوگرم یعنی ۳ برابر قبل، محصولات صنایع‌دستی نقره را از کشور خارج کنند که این خود می‌تواند باعث رونق تولید و صادرات خرد صنایع‌دستی نقره و تشویق هنرمندان صنایع‌دستی در این رشته در اصفهان شود.در این نشست همچنین مصوب شد تا صادرکنندگان صنایع‌دستی و فرش دستبافت ایرانی به مدت یک سال مشمول مقررات مربوط به مصوبه پیمان ارزی نشده و از شمول این قانون معاف باشند.در این نشست مقرر شد تا کارگروهی با حضور کارشناسان ارشد در این حوزه، سازوکارهای قانونی را به‌منظور تصویب دائمی شدن این معافیت‌ها ویژه صادرکنندگان صنایع‌دستی تدوین و به کارگروه رفع موانع تولید ارائه کنند.
بااین‌وجود هنوز راه درازی برای رونق صادرات نقره وجود دارد. در مقایسه با کشورهای دیگر، باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از کشورهای بزرگ تولیدکننده نقره، دارای فنّاوری‌های پیشرفته‌تری برای استخراج و فرآوری نقره هستند. این فنّاوری‌ها به آن‌ها امکان می‌دهد تا با بهره‌وری بالاتری نقره استخراج کنند و درنتیجه میزان تولید سالانه آن‌ها بسیار بیشتر از ایران است.
درنهایت، باید به این نکته اشاره کرد که اصفهان باوجود داشتن ذخایر قابل‌توجه نقره، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در زمینه فنّاوری‌های استخراج و فرآوری نقره است. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند به افزایش بهره‌وری و میزان تولید سالانه معادن نقره اصفهان کمک کند و ایران را به یکی از تولیدکنندگان مهم نقره در منطقه تبدیل کند. با توجه به این نکات، می‌توان نتیجه گرفت که معادن نقره ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان دارای پتانسیل‌های قابل‌توجهی هستند که در صورت بهره‌برداری صحیح و استفاده از فنّاوری‌های پیشرفته، می‌توانند به یکی از منابع مهم اقتصادی کشور تبدیل شوند.
