بازار گاز طبیعی: تحلیل روندها و پیش‌بینی قیمت‌ها
پیش‌بینی قیمت کالاها، به‌ویژه نفت و سایر مواد خام، نقش تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای در پیش‌بینی تورم توسط بانک‌های مرکزی ایفا می‌کند. این بانک‌ها معمولا پیش‌بینی‌‌‌های تورمی خود را بر اساس سناریوهای مختلف از قیمت نفت و سایر کامودیتی‌‌‌ها تنظیم می‌کنند.
از این رو، پیش‌بینی دقیق و قابل اعتماد قیمت کالاها، موضوعی مهم در تحلیل‌‌‌های اقتصادی محسوب می‌شود. همبستگی قیمت کامودیتی‌‌‌ها با یکدیگر و عوامل ساختاری و چرخه‌‌‌ای (عرضه و تقاضا) در پیش‌بینی قیمت کامودیتی مورد نظر تاثیر می‌‌‌گذارد. گاز طبیعی یکی از مهم‌ترین کالاهای انرژی مورد معامله و بخش حیاتی از بخش انرژی بوده است.
بنابراین، پیش‌بینی دقیق قیمت گاز طبیعی برای تولید، تجارت، برنامه‌‌‌ریزی و تصمیم‌گیری‌‌‌های نظارتی در دو طرف عرضه و تقاضا اهمیت حیاتی دارد. قیمت گاز طبیعی برخلاف نفت خام که بازار جهانی دارد، از منطقه‌‌‌ای به منطقه دیگر با مکانیزم‌‌‌های قیمت‌گذاری مختلف متفاوت است.
بازار گاز در سطح جهانی از سه بازار فرعی مهم تشکیل شده است: ایالات متحده، اتحادیه اروپا و آسیا. در حالی که قیمت گاز طبیعی در بازار ایالات متحده از طریق سازوکار رقابت گاز با گاز (Gas on Gas Competition) در هنری هاب تعیین می‌شود، قیمت گازطبیعی بازارهای آسیایی به شدت تحت‌تاثیر قیمت نفت خام قرار دارد و بازارهای اتحادیه اروپا به تدریج در حال جایگزینی الگوی قیمت‌گذاری گاز طبیعی وابسته به شاخص نفت با مدل قیمت‌گذاری هنری هاب هستند.
از آنجا که ایالات متحده آمریکا با تولید ۱.۳۵ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی در سال ۲۰۲۴ و مصرف ۸۸۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۳، بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده این ماده در جهان به شمار می‌‌‌آید، بررسی قیمت گازطبیعی هنری هاب حائز اهمیت است. در ابتدا چگونگی تاثیر عوامل ساختاری (تقاضا و عرضه) و سپس همبستگی با قیمت کامودیتی‌‌‌های جانشین (نفت و زغالسنگ) بر قیمت توضیح داده می‌شود.
تقاضا (مصرف) گاز طبیعی
کاهش دما در بیشتر مناطق ایالات متحده در ژانویه، به‌ویژه در اواسط ماه، منجر به افزایش تقاضا برای گرمایش فضا و مصرف گاز طبیعی بالاتر شد. مصرف گاز طبیعی ایالات متحده در ژانویه به طور متوسط 124.4میلیارد فوت مکعب در روز (Bcf/d) بوده که 12درصد بیشتر از میانگین پنج‌ساله (2024-2020) است. تخمین زده می‌شود که مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مسکونی و تجاری در ژانویه بیشتر از بخش برق بوده است. انتظار می‌رود مصرف گاز طبیعی ایالات متحده تا پایان ماه‌‌‌های فوریه و مارس نسبت به بالاترین حد در ژانویه کاهش یابد اما بیش از میانگین پنج‌ساله باشد. درجات مختلف آب‌‌‌وهوایی در ماه فوریه در سراسر ایالات متحده، عدم‌قطعیت را در پیش‌بینی مصرف گاز طبیعی ما ایجاد می‌کند.
ذخایر گازطبیعی
افزایش مصرف گاز طبیعی در ژانویه و کاهش تولید گاز طبیعی ایالات متحده در مقایسه با دسامبر 2024 منجر به برداشت بیشتر از میانگین ذخیره‌سازی در ژانویه شد. تخمین زده می‌شود که برداشت گاز طبیعی از ذخایر زیرزمینی در ژانویه در مجموع نزدیک به 1000 میلیارد فوت مکعب بوده که 39درصد بیشتر از میانگین 5ساله (2024-2020) ژانویه است.
همچنین تولید گاز طبیعی ایالات متحده در ژانویه به طور متوسط 104 میلیارد فوت مکعب در روز بوده، که 0.4میلیارد فوت مکعب کمتر از دسامبر 2024 است.
انتظار می‌رود که ذخایر گاز طبیعی به دلیل افزایش مصرف و تولید نسبتا ثابت در باقی‌مانده سه ماه اول سال 2025، در پایان فصل (31 مارس) 4درصد کمتر از میانگین پنج‌ساله باشد. برداشت‌‌‌های بالاتر از حد متوسط از ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی در ژانویه منجر به افزایش قیمت‌ها شده به طوری که قیمت اسپات هنری هاب در 17 ژانویه به بالاترین رقم (9.86 دلار) رسید. پیش‌بینی می‌شود قیمت گازطبیعی حاصل از برآیند عرضه و تقاضا به 3.80دلار در پایان سال 2025 برسد.
پیش‌بینی‌‌‌های بلومارکتز و نتایج حاصل از پایان‌‌‌نامه اینجانب در دانشگاه تربیت مدرس «مکانیزم قیمت‌گذاری گاز طبیعی در افق 2030 و بررسی عوامل موثر بر قیمت آن در کوتاه‌‌‌مدت و بلندمدت» این یافته‌‌‌ها را تایید می‌کند.
قیمت کالاهای جانشین
نفت و زغالسنگ به عنوان کالاهای جانشین برای گاز طبیعی شناخته می‌‌‌شوند. این به آن معناست که افزایش قیمت یکی از این کالاها می‌تواند به افزایش تقاضا برای دیگری منجر شود. با این حال، به دلیل تولید کمتر دی‌‌‌اکسید کربن، گاز طبیعی نسبت به نفت و زغالسنگ ترجیح داده می‌شود. موسسه تحقیقاتی گلدمن ساکس پیش‌بینی می‌کند که قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۵ بین ۷۰ تا ۸۵ دلار در هر بشکه با میانگین حدود ۷۶ دلار باشد.
اگرچه انتظار می‌رود قیمت نفت در کوتاه‌‌‌مدت افزایش یابد اما با وجود این، پیش‌بینی قیمت نفت به دلیل تاثیر عوامل مختلف مانند نرخ تولید کشورهای غیراوپک و رویدادهای ژئوپلیتیک (تحریم‌‌‌ها و تعرفه‌‌‌ها) دشوار است. بر اساس پیش‌بینی‌‌‌های بانک جهانی انتظار می‌رود که قیمت زغالسنگ به دلیل مازاد عرضه و کاهش مصرف ناشی از تسریع در استفاده از گاز طبیعی به جای زغالسنگ برای تولید برق، به 120 دلار به ازای یک میلیون تن کاهش یابد.
با توجه به پیش‌بینی کاهش مصرف و قیمت زغالسنگ و همچنین پیش‌بینی قیمت نفت در محدوده مشخص، می‌توان نتیجه گرفت که قیمت گاز طبیعی نیز تحت‌تاثیر این عوامل قرار خواهد گرفت. با این حال، به دلیل ترجیح گاز طبیعی به دلیل تولید کمتر دی‌‌‌اکسید کربن، کاهش قیمت زغالسنگ و نفت لزوما به کاهش شدید قیمت گاز طبیعی منجر نخواهد شد. بلکه، ممکن است تقاضا برای گاز طبیعی افزایش یابد و قیمت آن را در سطح نسبتا بالایی نگه دارد.
* پژوهشگر اقتصادی
