۴ صاحب‌نظر و مسوول توریسم و میراث فرهنگی در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» تشریح کردند
گردشگری در انتظار دیپلماسی
سالن فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)
کمبود هتل و سایر مراکز اقامتی در شهرهای توریستی ایران، کمبود فضاهای تفریحی و رفاهی و از این مهم‌تر، فرسودگی زیرساخت‌های مرتبط با سفر (جاده‌ای، ریلی و هوایی) اگرچه در حال حاضر تهدید برای اقتصاد و بخش توریسم ایران است، اما در صورت توافق اقتصادی و سیاسی ایران و غرب، خود به فرصت برای جذب گسترده سرمایه‌های بین‌المللی تبدیل می‌شود. این امر نه تنها کیفیت خدمات‌رسانی را افزایش می‌دهد بلکه با ایجاد فضای رقابتی، کاهش قیمت‌ها رابرای توریستهای داخلی به همراه دارد که به دنبال آن گردشگران برای سفر به مناطق مختلف تشویق میشوند. این روزها که مذاکرات ایران و آمریکا در جریان است، در گفتوگو با چهار صاحب‌نظر و مسوول توریسم و میراث فرهنگی از آنها درباره پیامدهای توافق احتمالی برای صنعت گردشگری پرسیدیم.
مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی اولین و مهم‌‌‌ترین تاثیر به نتیجه رسیدن مذاکرات را کاهش پیام‌های ایران هراسانه و بهبود تصویر ذهنی گردشگران خارجی از کشورمان می‌‌‌داند.
مسلم شجاعی در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: کاهش ایران هراسی و تصویر منفی ساخته شده توسط رسانه‌‌‌های خارجی در کنار هشدارهای عدم سفر به ایران توسط برخی سفارتخانه‌‌‌های خارجی باعث شده کشورمان در فهرست انتخاب‌‌‌های توریستهای بسیاری از کشورها نباشد.
دومین اثر نتیجه مثبت مذاکرات به گفته این مقام مسوول ورود ایرلاین‌‌‌هایی است که در سال‌های گذشته، از ایران خارج شده بودند. او اضافه می‌کند: به علاوه برخی ایرلاین‌‌‌های تحریم شده ایران نیز می‌توانند فعالیت خود را در اروپا و سایر کشورها از سر بگیرند که جزو بازارهای سنتی گردشگرفرست به ایران بوده‌‌‌اند و تاثیر مثبتی بر گردشگری ایران دارد. او از رونق گرفتن فعالیت آژانس‌‌‌های گردشگری به عنوان سومین تاثیر مثبت نام می‌‌‌برد و می‌‌‌گوید: با نتیجه گرفتن مذاکرات می‌توان امیدوار بود که تبادل گردشگر میان آژانس‌‌‌های داخلی و خارجی افزایش یافته و درآمد حاصله از توریسم نیز بیشتر شود.
مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی در بخش دیگری از سخنان خود سراغ سرمایه‌‌‌گذاری رفته و میافزاید: قطعا حل تنش‌‌‌ها بر ورود سرمایهگذاران به کشورمان اثرگذار است، نمونه آن را هم در زمان برجام مشاهده کرده‌‌‌ایم.
این مقام مسوول درباره رونق گردشگری و توسعه اقتصادی می‌‌‌گوید: صنعت گردشگری، صنعتی جوان‌‌‌پسند است. به این معنا که شاغلان عمده آن را جوانان تشکیل می‌دهند. به علاوه شاهد حضور فعال زنان در این صنعت هستیم، بنابراین با توسعه توریسم، نرخ اشتغال زنان و جوانان نیز افزایش پیدا می‌کند.
او اضافه می‌کند: بسیاری از بوم‌‌‌گردی‌‌‌ها به عنوان گزینه‌‌‌های مطلوب اقامتی توریستهای خارجی در مناطق کمتر برخوردار و روستایی قرار دارند. با افزایش تمایل به اقامت در بوم‌‌‌گردی‌‌‌ها علاوه بر توسعه اقتصادی در مناطق روستایی، شاهد بالا رفتن اعتماد به نفس جوامع محلی هم خواهیم بود. اقوام مختلف ساکن در این مناطق اعم از کرد، ترک، لر، بلوچ، ترکمن، فارس و... می‌‌‌بینند که توریستهای خارجی برای دیدن منطقه آنها می‌‌‌آیند و همین موضوع آنها را نسبت به حفظ سنت‌‌‌ها و آیین‌‌‌های خود حساس‌‌‌تر می‌کند.
شجاعی ادامه می‌دهد: رونق صنایع دستی از دیگر پیامدهای مثبت افزایش گردشگران ورودی است. این موضوع نه تنها باعث تقویت معیشت خانوارهای روستایی می‌شود بلکه به حفظ صنایع دستی مناطق مختلف که نمادی از شیوه معیشت و فرهنگ آن مناطق است، نیز کمک می‌کند.
ورود سرمایهگذاران از راه تعامل با دنیا
ناصر رضایی رئیس گروه پژوهشکده گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» تاثیر مذاکرات و دستیابی به «توافق» ایران و غرب بر توریسم را در دو مقوله می‌‌‌داند و عنوان می‌کند: ما هر قضاوتی که داریم بر اساس دیده‌‌‌ها و شنیده‌‌‌هاست. با این حال زمانی که بتوانیم گفت‌‌‌وگوی رو در‌رو یی داشته باشیم می‌توانیم در خلال مکالمه سوءتفاهم‌‌‌ها را برطرف کنیم. این مقوله هم در روابط فردی کاربرد دارد و هم در روابط بین دولت‌‌‌ها.
او با اشاره به اینکه تصویر مثبتی از ایران در دنیا وجود ندارد، اضافه می‌کند: تبلیغ منفی از سوی رسانه‌‌‌های جریان اصلی کشورها در این زمینه اثرگذار است. در حالی که اگر ما واقعیت خود را به دنیا نشان دهیم، در جذب گردشگر اثرگذار خواهد بود.
رئیس گروه پژوهشکده گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه می‌دهد: زمانی که ما مذاکره می‌‌‌کنیم می‌توانیم انتظار داشته باشیم که آنها تصویر واقعی‌تری از ما منتشر کنند. به عنوان مثال در حال حاضر در اخبار این طور مطرح می‌شود که ضریب اطمینان سرمایه‌‌‌گذاری در ایران پایین است اما در خلال مذاکرات می‌توان روی تصویر مثبت از ایران صحبت کرد و اطمینان به سرمایهگذاران بدهیم که سرمایه آنها با ورود به ایران در خطر نخواهد بود.
رضایی برای توضیح این مساله سراغ مثالی از محله‌‌‌های شهری می‌رود و می‌‌‌گوید: زمانی که در شهر یک محله در میان مردم به لحاظ دسترسی و... خوشنام نباشد، تمایل به سرمایه‌‌‌گذاری در آن کاهش می‌‌‌یابد. این موضوع درباره کشورها هم مصداق دارد و باید این تصویر منفی اصلاح شود.
او میافزاید: بسیار خوش‌بین هستم که مذاکرات به شکل عادلانه و بدون تحمیل نظر یک طرف باشد و بتوانیم از این بابت در دنیا شرایط بهتری را داشته باشیم.
مذاکره در سه سناریو
ارشک مسائلی، پژوهشگر حوزه گردشگری، در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» سه سناریوی محتمل درباره سرنوشت مذاکرات و تاثیر آن بر صنعت گردشگری را شرح می‌دهد. او در توضیح سناریوی نخست می‌‌‌گوید: اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و توافقی حاصل نشود، شرایط اقتصادی کشور به روال سابق ادامه خواهد یافت. در این وضعیت، سرمایه‌‌‌گذاری و فروش نفت کاهش پیدا می‌کند. در این وضعیت بازار گردشگری نیز تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌گیرد و روند نزولی را طی می‌کند.
این پژوهشگر گردشگری میافزاید: در حال حاضر، ریسک ورود گردشگر خارجی به ایران از سوی بسیاری از کشورها بالا عنوان شده و ما در پایین‌‌‌ترین سطح ممکن از نظر تمایل توریست‌‌‌ها برای ورود به کشورمان هستیم. بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای اروپای غربی و ایالات متحده، کشورمان را در فهرست هشدارهای جدی سفر قرار داده‌‌‌اند.
متاسفانه حدود ۲۸ کشور، ایران را در سطح پرچم قرمز (رد فلگ) برای مقصد گردشگری قرار داده‌‌‌اند؛ مساله‌ای که ورود گردشگران خارجی را به‌‌‌شدت محدود کرده است.
مسائلی، سناریوی دوم را وضعیتی می‌‌‌داند که بر اساس آن توافقی محدود حاصل می‌شود؛ توافقی که شاید در کوتاه‌‌‌مدت شرایط را تا حدی بهبود بخشد. او اضافه می‌کند: چنانچه توافقی نسبی و محدود یا موقت با طرف مقابل حاصل شود، مانند توافقاتی که در مقاطع خاصی در گذشته در برجام شاهد بودیم، ممکن است شاهد بهبود نسبی در جذب گردشگر باشیم. پس از توافقات برجام در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، ایران توانست با وجود فشارها، گردشگر جذب کند. با این حال، شکننده بودن چنین توافق‌‌‌هایی باعث می‌شود در بلندمدت دوباره با افت ورودی گردشگر مواجه شویم و یک روند طولانی‌مدت شکل نگیرد.
این پژوهشگر گردشگری سناریوی سوم را تحقق یک توافق بلندمدت و پایدار می‌‌‌داند. به‌‌‌گفته مسائلی حتی در این حالت نیز جذب سرمایه‌‌‌گذاری خارجی و گسترش گردشگری، فرآیندی زمان‌برخواهد بود و در یک بازه زمانی کوتاه محقق نمی‌شود. او توضیح می‌دهد: «ورود سرمایهگذاران خارجی در کنار کسب درآمد و سود، به ریسک‌‌‌های ساختاری نیز وابسته است. تجربه عراق مثال روشنی در این باره است.
مسائلی با اشاره به اینکه سرمایه‌‌‌گذاری در گردشگری ایران، حتی در صورت توافق بلندمدت، به‌‌‌سرعت محقق نمی‌شود، میافزاید: با این حال ایجاد ارتباطات بین‌المللی، باز شدن مسیر تعامل با جهان و ورود تدریجی به بازارهای جهانی، می‌تواند ریل‌‌‌گذاری مناسبی برای رشد اشتغال، افزایش درآمدهای ارزی و توسعه پایدار صنعت گردشگری باشد.
شکوفایی فرهنگی با رونق گردشگری
رضا دبیری‌‌‌نژاد کارشناس موزه نیز به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: قطعا ایجاد هر نوع روابط بین‌المللی می‌تواند در حوزه فرهنگ تاثیر داشته باشد. بخش عمده‌‌‌ای از تولید فرهنگ حاصل تبادلات فرهنگی است و اگر بتوانیم این تبادلات را برقرار کنیم، می‌توانیم به رونق و توسعه فرهنگی یاری رسانیم. او میافزاید: تاثیر توافق احتمالی به‌‌‌ویژه در حوزه گردشگری که نمی‌توانیم به تبادلات غیرحضوری اکتفا کنیم محسوس است. زمانی که از حوزه گردشگری سخن می‌‌‌گوییم شامل مواردی نظیر بناهای تاریخی، موزه‌‌‌ها و... هم می‌شود. تبادلات فیزیکی و رفت‌‌‌وآمدها می‌توانند این حوزه را پویا ساخته و رونق اقتصادی ایجاد کنند.
این کارشناس موزه با اشاره به اینکه ما امروزه از نسل‌‌‌های جدید موزه سخن می‌‌‌گوییم که تنها در چارچوب انبار کردن آثار، نگهداری و حفاظت خلاصه نمی‌شود، بلکه به جریان‌‌‌سازی فرهنگی ورود پیدا می‌کند. دبیری‌‌‌نژاد میافزاید: برای تحقق این امر، نیاز به ارتباط با سایر کشورها داریم. در سال‌های اخیر شاهد کاهش چشمگیر حجم بازدیدهای توریستهای خارجی از موزه‌‌‌ها در سال‌های اخیر بوده‌‌‌ایم. چنانچه مذاکرات به سرانجام برسد این امکان فراهم می‌شود که بار دیگر شاهد حضور گردشگران خارجی از اقصی‌‌‌نقاط جهان باشیم. این امر نه تنها به رونق اقتصادی کمک می‌کند، بلکه موزه‌‌‌های ما می‌توانند با سایر کشورها تعامل داشته باشند و دیپلماسی موزه‌‌‌ای پویاتری پیدا کنند.
او می‌‌‌گوید: رونق دیپلماسی موزه‌‌‌ای می‌تواند داشته‌‌‌های چند‌هزار ساله فرهنگی، هنری و علمی ما را به‌‌‌عنوان حوزه‌‌‌ای قدرتمند در سطح جهانی نمایان سازد. به علاوه می‌توانیم با بهره‌‌‌گیری از این ظرفیت، اعتمادسازی در اذهان عمومی را دنبال و زمینه را برای رفع فضای ایران‌‌‌هراسی و زدودن تصاویر غیرواقعی فراهم کنیم و در مقابل تصاویری شفاف، روشن و واقع‌‌‌گرایانه ارائه دهیم. این کارشناس موزه با اشاره به اینکه با آگاهی عمومی، نزدیکی میان ملت‌‌‌ها ایجاد می‌شود، میافزاید: مرزها، همان‌‌‌قدر که جداکننده‌‌‌اند، محل تماس نیز هستند به شرط آنکه امکان ارتباط فراهم شود. موزه‌‌‌ها به دلیل آنکه فضاهایی عمومی هستند و تجربه‌‌‌های چند‌هزار ساله و دستاوردهایی مورد اعتماد در اذهان عمومی را ارائه می‌دهند، تاثیر عمیقی بر مخاطبان دارند. به گفته دبیری‌‌‌نژاد برای ایجاد گفتوگو، می‌توانیم از ظرفیت موزه‌‌‌ها بهره بگیریم. او اضافه می‌کند: وقتی گردشگران وارد فضای داخلی موزه‌‌‌ها میشوند، تجربه‌‌‌ای ملموس به‌‌‌دست می‌‌‌آورند. به علاوه در شرایطی که امکان سفر ما به خارج از کشور محدودتر شده، حضور توریستهای خارجی می‌تواند به این ارتباط گرفتن کمک کند.
این کارشناس موزه معتقد است باید بسترهای ارتباطی فراهم شده و بتوانیم دیپلماسی موزه‌‌‌ای فعال‌‌‌تری داشته باشیم و موزه‌‌‌ها بتوانند پیوندهای فرهنگی و... را فعال کنند.
