صدور مجوز برای ارائه‌دهندگان خدمات آزمایش در محل به اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی سپرده شد
بزنگاه پلتفرم‌های آزمایشگاهی
حتی در این مدت پیگیری‌های حقوقی و اداری این صنف نیز نتوانسته است مانع از سنگ‌اندازی‌های تامین اجتماعی شود. با این حال و سرانجام در جلسه اخیر هیات مقررات‌زدایی تصویب شد تا پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات آزمایش در محل بتوانند مجوز فعالیت خود را از اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی دریافت کنند و به‌صورت رسمی به فعالیت خود ادامه دهند. رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در این خصوص از امکان صدور مجوز برای پلتفرم‌های آزمایشگاهی در یک هفته تا ۱۰روز آینده می‌گوید.
مسیری پر پیچ‌وخم
سنگ‌اندازی سازمان تامین اجتماعی برای فعالیت پلتفرم‌های آزمایشگاهی از مرداد سال ۱۴۰۳ شروع شد. این سازمان در پیامکی به موسسات خدمات پاراکلینیکی طرف قرارداد با خود، قطع همکاری با پلتفرم‌های سلامت دیجیتال را اعلام کرد. این محدودیت با انتقادات جدی فعالان و انجمن تجارت الکترونیک مواجه شد و حتی معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور نیز به این موضوع ورود کرد. با این حال نه تنها این چالش رفع نشد، بلکه در ادامه و در اواخر آبان ماه همان سال مدیران پلتفرم‌های آزمایشگاهی از دور دوم محدودیت‌های سازمان تامین اجتماعی خبر دادند. به گفته آنها برخی مدیران با فراخواندن پزشکان و آزمایشگاههای همکار پلتفرم‌ها و اعمال جریمه‌های سنگین، آنها را برای قطع همکاری تحت فشار قرار می‌دهند.
این در حالی است که هیات مقررات‌زدایی در ابتدا نامه‌ای مبنی بر خودداری از فراخواندن آزمایشگاه‌ها و پزشکان برای ممانعت از همکاری با سکوها ارسال کرد و سپس رئیس مرکز بهبود محیط کسب‌وکار به وزارت بهداشت درباره تعیین تکلیف مجوز فعالیت پلتفرم‌های آزمایشگاهی در جلسه بهمن ماه هیات مقررات‌زدایی نامه نوشت. با این همه و با تداوم سنگ‌اندازی سازمان تامین اجتماعی در زمستان سال گذشته معاونت حقوقی ریاست جمهوری نامه‌ای مبنی بر تایید قانونی بودن فعالیت پلتفرم‌های آزمایشگاهی ارسال کرد که بر اساس آن، پلتفرم‌های فعال در این زمینه را فقط واسطه ارائه خدمات بین تامین‌کننده و مصرف‌کننده نهایی دانسته و تایید کرده بود که خدمات اصلی توسط تامین‌کننده ارائه می‌شود. بنابراین تنها تامین‌کنندگان آزمایشگاه باید مجوز معتبر درباره آزمایش در محل داشته باشند.
پس از انتشار نامه معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری مبنی بر تایید قانونی بودن فعالیت پلتفرم‌های آزمایشگاهی و ابلاغ مصوبه هیات مقررات‌زدایی مبنی بر تغییر متولی صدور مجوز فعالیت این پلتفرم‌ها، انتظار می‌رفت که سازمان تامین اجتماعی دیگر در این حوزه سنگ‌اندازی نکند. با این حال فعالان حوزه سلامت دیجیتال از احضار برخی آزمایشگاه‌ها به‌دلیل همکاری با پلتفرم‌های آزمایشگاهی آنلاین و پرداخت جریمه خبر می‌دهند. با این اوصاف پس از ماه‌ها پیگیری تخصصی، رایزنی‌های مستمر و طرح دغدغه‌های کسب‌وکارهای نوآور در حوزه سلامت، در جلسه اخیر هیات مقررات‌زدایی که در تاریخ هشتم اردیبهشت۱۴۰۴ برگزار شد، مصوبه‌ای به تصویب رسید که بر اساس آن پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات آزمایش در محل می‌توانند مجوز فعالیت خود را از اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی دریافت کنند و به‌صورت رسمی به فعالیت خود ادامه دهند. فعالان حوزه این مصوبه را نقطه عطفی در مسیر توسعه زیست‌بوم سلامت دیجیتال در کشور می‌دانند و به اعتقاد آنها تاکنون خلا قانونی در زمینه فعالیت این پلتفرم‌ها، بارها باعث ایجاد موانعی از سوی برخی نهادها از جمله سازمان تامین اجتماعی شده است. به عقیده فعالان، اکنون با تعیین مرجع صدور مجوز، جایگاه حقوقی این پلتفرم‌ها تثبیت شده و امکان برخورد قانونی با هرگونه مانع‌تراشی فراهم آمده است.
در چارچوب مصوبه اخیر، صدور مجوز فعالیت این پلتفرم‌ها از طریق اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی امکان‌پذیر است. به گفته رضا الفت‌نسب، رئیس این اتحادیه روند ثبت این مجوز در سامانه ملی مجوزها به‌زودی آغاز می‌شود. بر اساس این مصوبه، پلتفرم‌ها به‌عنوان واسطه میان کاربر و آزمایشگاه تعریف شده‌اند و مسوولیت‌های تخصصی همچنان بر عهده آزمایشگاه و نهاد ناظر آن، یعنی وزارت بهداشت، خواهد بود. پیش از این نیز وزارت بهداشت در کمیته‌های فنی، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی را مرجع صدور این مجوز اعلام کرده بود. در جریان این بررسی‌ها نیز نماینده وزارت بهداشت به‌طور شفاف اعلام کرد که این وزارتخانه مسوولیت صدور مجوز برای چنین پلتفرم‌هایی را در حیطه وظایف خود نمی‌داند. در نهایت فعالان سلامت دیجیتال معتقدند که این تصمیم علاوه بر تسهیل دسترسی مردم به خدمات آزمایشگاهی در محل، گامی مهم در مسیر قانونمندسازی فعالیت استارت‌آپ‌ها و کاهش تعارضات با نهادهای دولتی است. از نظر آنها، مسیری که در چند ماه گذشته طی شد نشان داد که با گفت‌وگو، پیگیری فنی و مشارکت فعال نهادهای مسوول، می‌توان زمینه توسعه فناوری‌های سلامت‌محور را بدون نادیده گرفتن دغدغه‌های نظارتی و صنفی فراهم کرد.
اما و اگر یک خبر خوش
هر چند به گفته رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، امکان صدور مجوز برای پلتفرم‌های آزمایشگاهی یک هفته تا ۱۰ روز دیگر زمان می‌برد، اما فعالان این حوزه پس از ماه‌ها تلاش و گفت‌وگو این اقدام را خبر خوشی برای سلامت دیجیتال می‌دانند. مهدی خدادادی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال نصر تهران، در این خصوص توضیح می‌دهد: «از سال گذشته که مشکلات پلتفرم‌های سلامت دیجیتال در حوزه خدمات آزمایش در محل با چالش تامین اجتماعی آغاز شد، با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه‌رو بودیم. به هر حال حوزه سلامت دیجیتال در ایران بسیار نوپا است و هر کدام از این چالش‌ها می‌تواند اتفاقات بدی را برای این حوزه رقم بزند. ما از سال گذشته پیگیری‌های خود را از دستگاه‌های مختلف از جمله معاونت حقوقی و علمی نهاد ریاست جمهوری، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت بهداشت، وزارت اقتصاد و سایر نهادهای مرتبط آغاز کردیم و در تلاش بودیم تا یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی را که وجود داشت، برطرف کنیم.» او در ادامه صحبت‌های خود مطرح می‌کند: « البته این دغدغه از دیدگاه ما وجه قانونی نداشت؛ چراکه بر اساس قانون، زمانی که برای یک کسب‌وکار مجوزی روی درگاه ملی مجوزها قرار نگرفته باشد، منعی برای فعالیت آن وجود ندارد. اما متاسفانه مجموعه‌هایی که با آنها چالش داشتیم بر اخذ این مجوز تاکید داشتند.
ما از ماه‌های گذشته مذاکرات مثبتی را با مرکز ملی بهبود فضای کسب‌وکار آغاز کردیم. جلسات بسیار خوبی در کمیته فنی برگزار شد که نمایندگان وزارت بهداشت نیز در جلسه حضور داشتند و در نهایت با استعلاماتی که از معاونت حقوقی گرفته شد، پس از پیگیری‌های فراوان موفق شدیم مجوزی را در این حوزه نهایی کنیم که تاییدمحور و ثبت‌محور باشد. استانداردهای این مجوز توسط وزارت بهداشت و اداره کل آزمایشگاههای مرجع تعیین شد و شرایط عمومی آن هم ذیل مجوز صنفی و پروانه اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی قرار گرفت. کسب‌وکارها می‌توانند این مجوز را تا چند روز آینده دریافت کنند. امیدواریم که این پیگیری‌های صنفی بتواند به همه عزیزان کمک کند تا بتوانند شرایط بهتری را برای کسب‌وکار خود فراهم کنند. ما در سازمان نصر کاملا این آمادگی را داریم تا مشکلات حوزه سلامت دیجیتال را پیگیری کنیم. امیدواریم روزی بتوانیم با سرعت بیشتری چالش‌های حوزه رگولاتوری سلامت دیجیتال را رفع کنیم.»
نیما فاضلی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز با ابراز امیدواری از این اتفاق می‌گوید: «تصویب امکان دریافت مجوز فعالیت پلتفرم‌های آزمایش در محل از اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، نتیجه ماه‌ها پیگیری و گفت‌وگوی فشرده میان بخش خصوصی، فعالان صنفی و نهادهای مقررات‌گذار است. ماه‌هایی که با ایجاد موانعی در مسیر فعالیت پلتفرم‌های فعال در این حوزه توسط برخی سازمان‌ها همراه بوده. این اتفاق را می‌توان یک گام عملی و مؤثر در راستای به رسمیت شناختن مراجع تخصصی برای قانون‌گذاری، اعطای مجوزها و نظارت بر کار پلتفرم‌ها و همچنین جایگاه قانونی پلتفرم‌های سلامت دیجیتال دانست. مصوبه اخیر نه تنها به پایداری فعالیت کسب‌وکارهای حوزه سلامت کمک می‌کند، بلکه نشانه‌ای از تغییر رویکرد سیاستگذاران نسبت به فناوری و خدمات نوین سلامت است؛ خدماتی که در سال‌های اخیر و به‌طور ویژه پس از همه‌گیری کرونا، به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی مردم بدل شده‌اند.»
احمد طاهرخانی، نایب رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک، نیز در این خصوص توضیح می‌دهد: «در ماه‌های گذشته، کمیته‌های تخصصی هیات مقررات‌زدایی در جلسات مختلف به بررسی وضعیت و مشکلات پلتفرم‌های فعال در حوزه خدمات آزمایش در محل پرداختند که هدف آنها شناسایی موانع موجود و یافتن راه‌حلی برای ادامه فعالیت قانون‌مند این کسب‌وکارهای نوآور بود.» در مجموع ارزیابی فعالان سلامت دیجیتال این است که طبق جلسات مشترک با محوریت معاونت علمی نهاد ریاست‌جمهوری و وزارت کار که چالش فعالیت پلتفرم‌های آزمایشگاهی منوط به تعیین تکلیف مجوز این کسب‌وکارها شده است، انتظار دارند تا به‌زودی شاهد برطرف شدن این مشکل باشند. البته این نکته را باید در نظر گرفت که سازمان تامین اجتماعی در این مدت به هر نامه و ابلاغیه قانونی از هر نهاد بالادستی بی‌اعتنا بوده و به مانع‌تراشی‌ها برای کسب‌وکارهای سلامت دیجیتال ادامه داده است. در این شرایط باید منتظر ماند و دید مصوبه هیات مقررات‌زدایی که فعالان آن را خبر خوشی برای سلامت دیجیتال می‌دانند، چه میزان عملیاتی می‌شود؟
