نتایج نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» از ۳۰ فعال بازار سرمایه بررسی شد؛
دورنمای بورس تهران
مژده ابراهیمی: در ماه‌‌‌های اخیر، اخبار ضد و نقیض پیرامون مذاکرات میان ایران و ایالات متحده و همچنین تشدید ریسکهای سیاسی، فضای نااطمینانی را بر بازارهای اقتصادی کشور حاکم کرده بود. این وضعیت به افزایش نرخ ارز و صعود قیمت دلار تا سطح ۱۰۵هزار تومان منجر شد. در همین حال، بازار سرمایه تحت‌تاثیر انتظارات منفی جهانی در مسیر نزولی قرار گرفت و بازار طلا نیز رشد قیمتی چشمگیری را تجربه کرد. با این حال، در هفته جاری و به دنبال اعلام خبر آغاز مذاکرات از سوی دونالد ترامپ، نشانه‌‌‌هایی از بهبود در فضای روانی بازارها مشاهده شد. به‌‌‌گونه‌‌‌ای که بازار ارز و طلا با کاهش محسوس قیمت‌ها مواجه شدند و بازار سهام، پیشتاز تحولات مثبت شد.
در شرایط کنونی، نگاه‌‌‌ها به مذاکرات ایران و آمریکا معطوف شده است. در صورت دستیابی به توافق، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه به عنوان برنده اصلی این تحولات شناخته شود. از همین رو، روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به منظور بررسی دقیق‌‌‌تر این موضوع، گفت‌‌‌وگویی با ۳۰ نفر از مدیران و فعالان بازار سرمایه ترتیب داده است. در این نظرسنجی، نظرات کارشناسان درباره روند آتی بازار سهام و صنایع اثرپذیر در این مقطع حساس، گردآوری و تحلیل شده است.
بازسازی بورس در سایه دیپلماسی
کارشناس ارشد بازار سرمایه
مذاکرات میان ایران و ایالات‌متحده، بهویژه در سطوحی که منجر به کاهش تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک و چشمانداز گشایشهای ساختاری در اقتصاد خارجی شود، می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور روانی و عملیاتی در بازار سرمایه عمل کند. تجربه‌های پیشین حکایت از آن دارد که حتی سیگنال‌‌‌های ابتدایی از دیپلماسی مثبت، به تعدیل انتظارات تورمی و افزایش میل به ریسک در میان بازیگران بازار منجر شده است. بنابراین محتملترین سناریو در افق کوتاهمدت، اثر مثبت و مقطعی بر شاخص کل بورس تهران است. اما در صورت تحقق یک چارچوب پایدار برای رفع محدودیت‌‌‌های بانکی، ارزی و تجاری، بازار وارد فاز بازتعیین ارزش ذاتی دارایی‌‌‌ها خواهد شد که می‌تواند رشد قابلتوجهی در پی داشته باشد. این رشد نه حاصل هیجان، بلکه نتیجه بازنگری بنیادی در ریسک پریمیوم بازار ایران خواهد بود.
در این میان، گروه بانکی و خودرویی به‌‌‌واسطه وابستگی بالا به تعاملات بین‌المللی، نخستین گیرندگان واکنش سرمایهگذاران خواهند بود. شوک انتظاری مثبت در این گروه‌ها به‌‌‌دلیل ماهیت ریالی و نسبت بالای اثرپذیری از گشایشهای سیاسی، بیش از سایرین خواهد بود. در مرتبه بعد، پتروشیمی و پالایشی‌‌‌ها از مسیر بهبود صادرات، تعدیل نرخ خوراک و دسترسی آسان‌‌‌تر به بازارهای جهانی، وارد فاز سودآوری مضاعف میشوند. در نهایت، فلزات اساسی و معدنی‌‌‌ها که بیشتر به ریسکهای کلان اقتصادی و نرخ ارز حساس‌‌‌اند، با تاخیر اما با عمق اثر بیشتر، به ثبات ناشی از دیپلماسی واکنش نشان خواهند داد. این واکنش‌‌‌ها، در صورت تحقق، می‌توانند سرآغاز نوساخت الگوی ارزش‌‌‌گذاری در بورس تهران باشند.
تحلیل پالس مثبت مذاکرات بر صنایع بورسی
کارشناس ارشد بازار سرمایه
انتشار خبر مربوط به آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا منجر به تغییر فضای حاکم بر بازار سرمایه و افزایش امیدواری سرمایهگذاران شده است. در صورت حصول پیشرفت در مذاکرات انتظار می‌رود بازار سرمایه ایران نیز به این رویداد واکنش مثبتی نشان دهد، هرچند این واکنش بیشتر کوتاهمدت خواهد بود. گشایشهای احتمالی در حوزه تعاملات بین‌المللی، کاهش ریسکهای سیستماتیک و تعدیل انتظارات تورمی می‌توانند به عنوان کاتالیزورهایی روانی، منجر به افزایش تقاضا و ورود نقدینگی به بازار در کوتاهمدت شوند. با این حال، استمرار و تعمیق این روند صعودی مستلزم اصلاحات ساختاری در حوزه حکمرانی اقتصادی و ارتقای شفافیت در سیاستگذاری‌های پولی و مالی است. وجود ناترازی در حوزه‌های مختلف از جمله کسری بودجه فزاینده، ناترازی حامل‌های انرژی، چالش‌های تولیدکنندگان در تامین انرژی مصرفی مورد نیاز که تاثیر زیادی در میزان تولیدات آنها خواهد داشت، موضوع قیمت‌گذاری دستوری در بخش‌های مختلف صنعت و اقتصاد، نرخ بهره بالا، زیرساخت‌های فرسوده و عدم تشکیل سرمایه در سال‌های گذشته، عواملی هستند که هرچند بهبود فضای بین‌المللی و کاهش تحریمها و تنش‌ها زمینه را برای مواجهه علمی و موثر با آنها مهیا می‌سازد، اما همان‌طور که به مرور شکل گرفته‌اند، فائق آمدن بر آنها نیز نیازمند گذشت زمان خواهد بود و سرمایهگذاران باید در تصمیمات خود به این مساله توجه داشته باشند. در میان صنایع بورسی، گروه بانکی بیشترین واکنش مثبت را به خبرهای خوش‌بینانه از مذاکرات نشان خواهد داد. بانک‌ها به دلیل احتمال تصویب لوایح ذیل FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام، اتصال مجدد به شبکه‌های مالی بین‌المللی نظیر سوئیفت و تسهیل نقل‌وانتقال ارز، می‌توانند با رشد مناسبی روبه‌رو شوند. همچنین با کاهش ریسکهای سیاسی، ارزش دارایی‌های ارزی بانک‌ها از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد شد.
در همین حال، گروه خودرویی نیز به دلیل وابستگی شدید به واردات قطعات و تکنولوژی، با کاهش تحریمها امکان افزایش تولید، تنوع محصولات و حتی صادرات مجدد را خواهد داشت. این صنعت همواره از جمله گروههایی بوده که واکنش سریع‌تری به اخبار سیاسی نشان می‌دهد. از سوی دیگر افت قیمتی زیاد و تغییرات مدیریتی نیز می‌تواند مسیر رشد این صنعت را هموارتر سازد. گروههای پتروشیمی، پالایشی، فلزات اساسی و معدنی نیز از بهبود شرایط صادرات و کاهش هزینههای حمل‌ونقل بین‌المللی سود خواهند برد، اما اثر آنها ممکن است کندتر و وابسته‌تر به قیمت‌های جهانی باشد. در این راستا جنگ تعرفه‌ای شکل گرفته در سطح جهانی و تاثیری که می‌تواند بر قیمت‌های جهانی داشته باشد، باید در تحلیل‌ها مدنظر قرار گیرد.در مجموع، در صورت انتشار اخبار مثبت از مذاکرات، بازار می‌تواند در کوتاهمدت شاهد ورود پول هوشمند و رشد شاخص کل باشد، اما پایداری آن وابسته به اقدامات عملی و نتایج بلندمدت مذاکرات است.
فصل جدید رشد بورس؟
فعال بازارسرمایه
اگرچه برای اظهارنظر قطعی در خصوص تاثیر مذاکرات بر روند بورس کمی زود است اما نمی‌توان منکر تاثیر روانی این اتفاق بر اذهان سرمایهگذاران شد.فشار ناشی از تقابل ایران و آمریکا باعث هجوم مردم به سمت خرید طلا و روی برگرداندن آنها از بورس شده بود و طبیعی است که هرگونه خبر مذاکره یا توافق احتمالی می‌تواند رونق را به بورس و فشار را بر بازار ارز و طلا وارد کند.
به مرور و با مشخص شدن ابعاد مذاکره و روشن شدن انتظارات طرفین و پیشرفت مذاکرات واکنش بورس نیز متناسب با مذاکرات پیش خواهد رفت و در صورت رسیدن به یک توافق دو‌جانبه، می‌توان گفت فصل جدید از رشد بورس بعد از ۵ سال شروع خواهد شد که تمامی ابعاد بازار را در بر خواهد گرفت. تفاوتی که ترامپ با بایدن دارد تمایل او به نتیجه‌گیری سریع و پرهیز از اتلاف وقت است و همین خصیصه می‌تواند مانند شمشیر دولبه برای اقتصاد ما عمل کند و البته که تکلیف بازارها را ظرف یکی، دو ماه آینده مشخص کند. در خصوص گروههای پیشرو بازار البته که در صورت پیشرفت مذاکرات و دستیابی به توافق احتمالی، پیش‌قراول صعودها گروه خودرو و بانک خواهند بود، اما با توجه به برطرف شدن یکی از بزرگ‌ترین معضلات و مشکلات اقتصاد کشور در یک دهه اخیر، انتظار واکنش مثبت از همه بخش‌های بازار سرمایه و همه گروه‌ها و صنایع دور از ذهن نیست ضمن اینکه بازار سرمایه آماده افزایش P/Eخواهد شد و به دلیل ورود نقدینگی به بازار شاهد حرکت دسته‌جمعی بازار بعد از چندین سال اصلاح قیمتی خواهیم بود. تا مشخص شدن نتایج دیدارها و مذاکرات شاهد نوسانات بازار سهام و طلا و ارز بر اساس اظهارنظر طرفین ایرانی و آمریکایی خواهیم بود.
تحلیل سناریوهای احتمالی اثر مذاکرات بر صنایع بورسی
کارشناس بازار سرمایه
توافق هسته‌ای ایران تاثیرات قابل توجهی بر بازار سرمایه ایران داشت، در درجه اول با لغو تحریم‌های بین‌المللی که امکان افزایش صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی را فراهم کرد. این امر منجر به تثبیت موقت اقتصاد و رونق در بازار سهام خواهد شد.
توافق هسته‌ای ایران را قادر ساخت تا فروش نفت خام خود را در بازار بین‌المللی که به دلیل تحریم‌های قبلی به‌شدت محدود شده بود، از سر بگیرد.با لغو تحریمها، سرمایهگذاران خارجی مجددا به اقتصاد ایران علاقه نشان دادند که منجر به افزایش جریان سرمایه شد. پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله انرژی و زیرساخت‌ها، خوش‌بینی را در بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد. پس از این معامله، با افزایش اعتماد سرمایهگذاران، بازار سهام ایران جهشی را تجربه کرد. این توافق به تثبیت موقت اقتصاد ایران کمک خواهد کرد که از تورم بالا و کاهش ارزش پول به دلیل تحریمها رنج می‌برد. بهبود شرایط اقتصادی بر بازار سرمایه تاثیر مثبت گذاشت، زیرا کسبوکارها شروع به بهبود و گسترش کردند. اثرات بلندمدت بر بازار سرمایه به پایداری توافق هسته‌ای بستگی دارد. تداوم تلاش‌ها و مذاکرات دیپلماتیک نقش مهمی در شکل‌دهی آینده بازار سرمایه ایران و ثبات کلی اقتصاد ایران خواهد داشت. توافق بر چندین بخش در بازار سرمایه ایران، بهویژه بخش انرژی، از جمله نفت و پتروشیمی، و همچنین صنایع تولیدی و کشاورزی تاثیر مثبت دارد. لغو تحریمها منجر به افزایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری و رشد در این حوزه‌ها شده است. بخش‌های کلیدی که از توافق هسته‌ای منتفع میشوند.
بخش انرژی: با برداشته شدن تحریمها، که امکان افزایش ظرفیت تولید و صادرات را فراهم می‌کند، صنعت نفت و گاز به طور قابلتوجهی از توافق هسته‌ای سود خواهد برد. همچنین انتظار می‌رود شرکت‌های پتروشیمی به دلیل دسترسی بیشتر به بازارهای بین‌المللی و سرمایه‌گذاری، پیشرفت کنند.
بخش تولید: با بهبود شرایط اقتصادی، صنایع تولیدی می‌توانند انتظار رشد را از طریق افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات داشته باشند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ارتقای فناوری احتمالا بهره‌وری و کارآیی را افزایش می‌دهد.
بخش کشاورزی: صنعت کشاورزی ممکن است از دسترسی به فناوری‌های مدرن و بازارهای بین‌المللی بهره‌مند شود که منجر به بهبود فرصت‌های تولید و صادرات شود. افزایش سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند شیوه‌های کشاورزی و زنجیره تامین را ارتقا دهد.
مخابرات: بخش مخابرات ممکن است شاهد پیشرفت‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی باشد که منجر به اتصال و خدمات بهتر برای مصرف‌کنندگان و کسبوکارها می‌شود. با ورود شرکت‌های خارجی به بازار، رقابت و نوآوری افزایش یافته است.
اثر کاهش ریسک سیاسی بر بورس
کارشناس بازار سرمایه
یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار بر روند بورس اوراق بهادار، ریسکهای سیاسی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد ما تاثیرگذار است. از این رو بررسی تاثیر مذاکرات ایران و آمریکا بر بازار سهام می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. شاخص کل بازار سهام طی یک ماه گذشته در محدوده 2میلیون و 685هزار واحد تا 2میلیون و 951هزار واحد، روند رنج را در پیش گرفته است.
منتشر شدن اخبار مربوط به مذاکرات سبب ایجاد شوک در بازار طلای داخلی شد و کاهش نرخ دلار آزاد و رنگ سبز شاخص‌های بورس را شاهد بودیم. آیا این کاهش قیمت دلار و طلا ادامه‌دار خواهد بود؟ تاثیر مذاکرات در کوتاهمدت و بلندمدت بر بورس چیست؟ در خصوص روند قیمت طلا باید گفت که طلای جهانی در گرو افزایش یا کاهش نااطمینانی‌های سیاسی-اقتصادی قرار دارد. جنگ تعرفه‌ها میان آمریکا و چین سبب این افزایش نااطمینانی شده است. بنابراین شاهد افزایش نرخ طلای جهانی خواهیم بود. از طرفی با فرض ادامه‌دار بودن شرایط موجود در روابط بین ایران و غرب مبنی بر حفظ فشار بر کشور ایران، نه تنها شاهد کاهش قیمت دلار نیستیم، بلکه ممکن است شرایط برای حفظ ارزش پول ملی برای ما سخت‌تر شود. از این رو هر گونه اصلاحی در قیمت طلای داخلی می‌تواند فرصتی برای ورود پول به این بازار باشد. این موضوع سبب تضعیف بیشتر بازار سهام می‌شود. بنابراین هر از چندگاهی منتشر شدن اخبار مثبت مبنی بر مذاکره بین ایران و آمریکا سبب کاهش قیمت دلار و طلا و مثبت شدن موقتی شاخص‌های بورس می‌شود. پیچیدگی‌های زیاد موارد اختلاف بین ایران و آمریکا به گونه‌ای است که نمی‌توان در خصوص نتیجه مذاکرات اظهار نظر کرد.
اما نکته مهم اینجاست که با هر خبر مثبتی از مذاکرات شاهد افت مقطعی دلار و طلا و رنگ مثبت شاخص‌های بورس خواهیم بود. بنابراین مذاکره بماهو مذاکره، تاثیر کوتاهمدت و مقطعی مثبت بر بازارهای ما خواهد گذاشت، زیرا حکایت از نبود تنش نظامی دارد و از طرفی ایجاد حس امیدواری برای بهبود شرایط سبب تاثیر مثبت بر بازار سهام می‌شود. به نظر می‌رسد طولانی شدن مذاکرات و ایجاد فشار حداکثری از سوی آمریکا بر اقتصاد ایران سبب از بین رفتن خاصیت مقطعی این مذاکرات می‌شود.
راه برون‌رفت ما از شرایط فعلی تا حصول نتیجه، ایجاد فضاسازی‌های ذهنی مناسب برای عموم مردم است تا با انجام کارهای اقناعی مانع از بروز التهاب در بازارهای خود شویم. اخبار مربوط به مذاکرات را ما باید زودتر به شکلی صحیح بیان کنیم تا با شنیده شدن اخبار درست و غلط از سوی طرف مقابل در این جنگ اقتصادی-رسانه‌ای غافلگیر نشویم. از این رو توجه به علم مالی-رفتاری می‌تواند چراغ راه ما باشد. بنابر اقتصاد جهانی در سال پیش رو، پر از ابهام و نااطمینانی خواهد بود که می‌تواند شرایط را در بسیاری از بخش‌ها با پیچیدگی مواجه سازد.
اما اینکه حدود چهار دهه است که ما از سوی غرب با تحریم‌های گسترده مواجه بوده‌ایم، سبب فریز شدن و منفک شدن نسبی ما از اقتصاد جهانی شده است که می‌تواند یکی از اثرات مثبت آن، تاثیرگذاری کمتر معضلات اقتصاد جهانی بر اقتصاد داخلی ما باشد. امیدواریم با تصمیمات درست از سوی مسوولان به‌رغم جذاب‌تر شدن بازارهای موازی با بورس، شاهد شکل‌گیری یک بازار قوی و مثبت در نیمه دوم سال جاری باشیم.
سایه دیپلماسی بر بورس
کارشناس ارشد بازارهای مالی
مذاکرات ایران و آمریکا همواره یکی از عوامل کلیدی در تعیین جهت‌‌گیری بازار سرمایه ایران بوده و واکنش‌‌های بورس تهران به این تحولات، موضوعی قابل تأمل است. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که انتشار اخبار مرتبط با پیشرفت یا بن‌‌بست در این مذاکرات، اغلب با نوساناتی در شاخص کل همراه می‌شود؛ نوساناتی که عمدتا کوتاهمدت و متاثر از جو روانی بازار هستند.
در صورت دستیابی به توافق یا حتی گامی ملموس در این مسیر، می‌توان انتظار داشت که شاخص بورس با افزایش نسبی مواجه شود، اما این رشد بیش از آنکه ریشه در بهبود بنیادی شرکت‌ها داشته باشد، به کاهش انتظارات تورمی، امید به گشایشهای بین‌المللی و ورود نقدینگی وابسته است. در واقع، بورس تهران به دلیل ساختار خاص اقتصاد ایران، بیش از آنکه به متغیرهای مالی داخلی واکنش نشان دهد، تحت‌تاثیر تحولات سیاسی و بین‌المللی قرار دارد؛ بهویژه موضوعاتی چون رفع تحریمها، ثبات نرخ ارز و بهبود مراودات بانکی.
در این میان، برخی گروههای بورسی پتانسیل بیشتری برای جلب توجه سرمایهگذاران دارند. بانک‌ها به دلیل ارتباط مستقیم با نظام مالی جهانی، از محتملترین کاندیداهای گشایشهای احتمالی هستند و تسهیل نقل‌‌وانتقالات مالی می‌تواند وضعیت عملیاتی آنها را بهبود بخشد. صنعت خودرو نیز با چشمانداز بازگشت شرکای خارجی و رفع مشکلات تامین قطعات، از دیگر گروههایی است که احتمالا با اقبال بازار مواجه خواهد شد. گروههای پتروشیمی و پالایشی هم در صورت تسهیل صادرات و دسترسی به منابع ارزی، می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند، هرچند واکنش اولیه بازار به این صنایع معمولا کمتر از بانک‌ها و خودرویی‌‌هاست.
فلزات اساسی و معدنی نیز از کاهش هزینههای مبادله و بهبود صادرات منتفع میشوند، اما شدت تاثیرپذیری آنها در مقایسه با گروههای دیگر محدودتر است. با این حال، باید تاکید کرد که تاثیر مذاکرات بر بورس تهران اغلب موقت و هیجانی است و پایداری رشد بازار به اصلاحات ساختاری، ثبات اقتصادی و تحقق عملی گشایش‌‌ها وابسته است. تجربه نشان داده که هیجانات اولیه پس از مدتی جای خود را به واقعیت‌‌های اقتصادی می‌دهند. از این رو، سرمایهگذاران باید از تصمیم‌گیری‌‌های شتاب‌‌زده پرهیز کنند و با تکیه بر تحلیل‌‌های جامع، شامل بررسی صورت‌های مالی و متغیرهای کلان، به بازار ورود کنند. مذاکرات می‌تواند محرکی کوتاهمدت باشد، اما تبدیل آن به رشدی پایدار، نیازمند تغییرات عمیق‌‌تر در بستر اقتصادی و سیاسی کشور است. نگاه واقع‌‌بینانه و تحلیلی، کلید بهره‌‌برداری از فرصت‌‌ها و آمادگی برای سناریوهای بلندمدت خواهد بود.
