فرصت‌‌های جهانی برای حملونقل پاک در ایران
تغییر رویکرد از جاده‌‌ای به ریلی و همچنین توسعه خطوط برقی، راهکارهای کلیدی برای کاهش مصرف سوخت فسیلی هستند که باید با حمایت بین‌المللی تسریع شوند. از طرفی تقویت دیپلماسی اقلیمی نیز حائز اهمیت است؛ تعامل با کشورهای در حال توسعه و نفتی می‌تواند در تدوین سیاست‌‌های مشترک در COP موثر باشد. این همگرایی فرصتی است تا ایران علاوه بر طرح چالش‌‌های خود، از دیگر کشورها نیز حمایت کسب کند. همچنین تاکید بر آینده‌‌پژوهی نیز مهم است؛ ایران باید چشم‌‌اندازی مبتنی بر توسعه فناوری‌‌های آینده‌‌نگر در حوزه حملونقل و انرژی داشته باشد. تمرکز بر برقی‌‌سازی، استفاده از انرژی‌‌های تجدیدپذیر و توسعه فناوری‌‌های نوین می‌تواند نقشه راهی جامع برای تعامل با نهادهای بین‌المللی ارائه دهد.
کمک برای توسعه زیرساخت حملونقل
سیدطه‌‌حسین مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به ضرورت تمرکز بیشتر کارشناسان حوزه محیط‌زیست و حملونقل در جهت احصای فرصت‌‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون تغییر اقلیم و تریبون سالانه COP برای ایران گفت: یکی از آسیب‌‌های کنونی، کمبود تحلیل‌‌های فنی و آینده‌‌پژوهانه و در نتیجه عدم‌ترسیم چشم‌‌انداز برای مشخص کردن نوع تعامل فنی و کاربردی ایران با چنین‌سازوکارهاست. مدنی در ادامه خاطرنشان کرد: تمرکز کارشناسان، نخبگان و دانشگاهیان بر این موضوع می‌تواند به تهیه یک نقشه راه دقیق و آینده‌‌نگر برای استفاده بهینه ایران از کمک‌‌های بین‌المللی در نوسازی زیرساخت‌‌هایی چون حملونقل و انرژی کمک کند.
نقش ناترازی برق و فرسودگی ناوگان حملونقل در انتشار آلاینده‌‌ها
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با بیان اینکه ناترازی برق و حامل‌‌های انرژی و فرسودگی ناوگان حملونقل عمومی در ایران بسیار جدی است، خاطرنشان کرد: انرژی و حملونقل ایران بیشترین نقش را در آلایندگی دارند. بنابراین کشور ما باید از کنوانسیون تغییر اقلیم و کنفرانس سالانه COP درباره ضرورت ایجاد تغییرات اساسی در حملونقل و توسعه زیرساخت‌‌های تامین انرژی پاک مطالبه‌‌گری کند. چون با توجه به تحریم‌‌هایی که وجود دارد؛ به تنهایی قادر به حل این چالش نیست. وی در ادامه با اشاره به گزارش اخیر کمیسیون اصل ۹۰ مبنی بر فرسودگی ۴۰ درصدی ناوگان باری کشور و نقش آن در انتشار آلاینده‌‌ها، گفت: این گزارش اعلام کرده که ۹۲درصد جابه‌‌جایی بار کشور روی جاده‌‌ها انجام می‌شود. این یعنی از ۵۰۰ میلیون تن بار سالانه کشور، بیش از ۴۵۰ میلیون تن توسط ناوگان جاده‌‌ای حمل می‌شود.
مدنی با بیان اینکه سوختن هر ۱۰۰۰ لیتر گازوئیل، ۲.۶ کیلوگرم دی‌‌اکسید کربن تولید می‌کند، ادامه داد: مصرف سوخت ناوگان جاده‌‌ای برای حمل بار حدودا ۱۰ برابر حملونقل ریلی است. این یعنی ناوگان جاده‌‌ای ۱۰ برابر ناوگان ریلی دی‌‌اکسید کربن آزاد می‌کند. بنابراین ایران در بخش حملونقل ابتدا به تغییر شیوه حملونقل بار از جاده‌‌ای به ریلی نیاز دارد. رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: پیش‌‌نیازهای تحقق این مساله می‌تواند با استفاده از تریبون‌‌های سالانه COP برای جلب مشارکت بین‌المللی در قالب کنوانسیون تغییر اقلیم محقق شود.
وضع مطلوب حملونقل کشور، باید با آینده‌‌پژوهی ترسیم شود
وی خاطرنشان کرد: در این راستا، فضای علمی و دانشگاهی ما باید با دید آینده‌‌پژوهانه وضعیت کنونی و وضعیت مطلوب را ترسیم کند. باید بدانیم در چه نقطه‌‌ای قرار گرفته‌‌ایم و از کجا قرار است به سمت وضعیت مطلوب حرکت کنیم. در این مسیر بسیار مهم است که وضعیت مطلوب را بر اساس آینده‌‌پژوهی و پیش‌بینی وضعیت چند سال آینده کشورهای توسعه‌یافته ترسیم کنیم نه وضعیت فعلی این کشورها. مدنی افزود: به عنوان نمونه اگر قرار است در حملونقل ریلی به وضعیت مطلوب برسیم؛ علاوه بر اینکه باید به افزایش سهم راه‌‌آهن در جابه‌‌جایی بار توجه کنیم؛ باید موضوع دانش روز و حرکت حملونقل ریلی به سمت استفاده از انرژی‌‌های پاک و تجدیدپذیر را هم لحاظ کنیم و نقشه راه برقی‌‌سازی خطوط ریلی، کشنده‌‌های برقی و باتری‌‌های موردنیاز، استقرار ایستگاه‌‌های شارژ، شارژ قطار برقی در حین حرکت و نیازمندی‌‌های حذف سوخت‌‌های فسیلی برای تامین برق حملونقل مانند استفاده از منابع تجدیدپذیر و استقرار میکرو رآکتورهای هسته‌‌ای را در قالب یک سند جامع ترسیم کنیم.
مدنی ادامه داد: در ترسیم این نقشه راه و سند جامع، «تحریم» یکی از مسائل اصلی است. اینجاست که پای تریبونی چون COP به میان می‌‌آید. در چنین شرایطی هر نماینده‌‌ای از ایران در کنفرانس‌‌های سالانه COP شرکت کند می‌تواند به طور شفاف و صریح و در قالب نیازمندی‌‌های دقیق و احصا شده، خواسته‌‌های ایران برای کاهش انتشار کربن را تشریح کند. بر این اساس است که می‌‌دانیم باید چه تعهداتی را بپذیریم و برای انجام این تعهدات چه مطالباتی داشته باشیم.
COP تریبونی برای تشریح نیازمندی‌‌ها
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: کنفرانس سالانه COP می‌توانست تریبونی برای تشریح وضعیت حملونقل ایران و آلایندگی آن، لزوم تغییر شیوه حملونقل از جاده‌‌ای به ریلی، ناترازی انرژی، کمبود برق، کمک به تامین زیرساخت‌‌های نوین تولید برق جهت کاهش مازوت‌‌سوزی و جلب مشارکت جامعه جهانی برای تغییر حملونقل ایران از جاده‌‌ای به ریلی، برقی‌‌سازی قطارهای کشور و توسعه شیوه‌‌های تولید برق پاک باشد.
وزارت راه و شهرسازی و کمیسیون عمران در رابطه با COP مسوول هستند
وی گفت: در این مسیر، همه مراکز علمی و پژوهشی کشور باید به تبیین ابعاد فنی و تولید محتوای کارشناسی بپردازند. علاوه بر این، وزارت راه و شهرسازی به عنوان مسوول اصلی حملونقل کشور با همکاری کمیسیون عمران مجلس، باید با این رویکرد و با تحلیل داده‌‌های موجود، سندی جامع برای حملونقل کشور تدوین و در فصلی از این سند، نیازمندی‌‌های مربوط به نوع و تعداد کشنده‌‌های برقی، ایستگاه‌‌های شارژ، فناوری باتری‌‌های موردنیاز، مبحث میکرو رآکتورهای هسته‌‌ای و کمک جامعه جهانی برای تامین تجهیزات مربوطه و سوخت آن و در نهایت میزان کربنی که با اجرای این نقشه کاهش خواهد یافت را تشریح کند. بدیهی است ادامه مسیر و مشارکت در این کنوانسیون و نشست با روند فعلی، برای کشور نتیجه درخوری نخواهد داشت و باید در سریع‌‌ترین زمان ممکن تغییرات اساسی در نوع مذاکرات و اسناد و اطلاعات موردنیاز برای مذاکره فراهم شود.
نیاز بخش حملونقل ایران به کمک‌‌های بین‌المللی
داریوش گل‌‌علیزاده، رئیس پیشین مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به تعهدات کشورهای توسعه‌یافته در قالب کنوانسیون تغییر اقلیم برای کمک به کشورهای در حال توسعه و کنفرانس COP۲۹، گفت: کشورهای توسعه‌یافته در این سازوکار متعهد شده‌‌اند تا با کمک‌‌های مالی، انتقال تکنولوژی، ظرفیت‌‌سازی و سازگاری، به کشورهای در حال توسعه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای کمک کنند. وی خاطرنشان کرد: استفاده از حملونقل پاک یکی از مواردی است که منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای خواهد شد و در چارچوب این سازوکار قرار می‌گیرد.
ایران جزو ۹ کشور بسیار آسیب‌‌پذیر از تغییر اقلیم است
رئیس پیشین مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور ادامه داد: متاسفانه کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه به تعهدات خود در قبال ایران عمل نکرده‌‌اند و به همین دلیل ایران از کشورهای توسعه‌یافته مطالبه‌‌گری می‌کند. به‌خصوص اینکه کشور ما جزو ۹ کشور بسیار آسیب‌‌پذیر در حوزه تغییر اقلیم است و باید بتواند از کمک‌‌های صندوق ضرر و زیان تغییر اقلیم که در COP۲۹ هم مطرح شده است، استفاده کند. کشورهای توسعه‌یافته باید به تعهدات خود برای استفاده ایران از فناوری نوین در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای، سازگاری و تاب‌‌آوری در برابر پیامدهای تغییر اقلیم پایبند باشند.
تحریم علیه محیط‌زیست
گل علیزاده درباره اینکه تحریم‌‌ها چقدر در بهره‌‌مندی ایران از این کمک‌‌ها مانع ایجاد کرده است، توضیح داد: اثر تحریم در ایجاد محدودیت برای دسترسی ایران به فناوری‌‌های نوین سازگاری و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای کاملا مشهود است. مثلا ما در موضوع آلودگی هوا به سامانه‌‌های پایش و کنترل و کاهش آلاینده‌‌ها نیاز داریم، اما تحریم‌‌ها هم دسترسی به این سامانه‌‌ها را سخت کرده و هم هزینه‌‌های آن را بسیار بالا برده است. وی افزود: با این وجود ایران از نظر داخلی و فارغ از کنوانسیون تغییر اقلیم، اسناد بالادستی چون سیاست‌‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و برنامه‌‌های ششم و هفتم توسعه را در راستای کاهش و کنترل گازهای گلخانه‌‌ای داشته و دارد. اگر گزارش این اقدامات منتشر شود نشان خواهد داد که ایران در کاهش گازهای آلاینده و گلخانه‌‌ای تلاش‌‌هایی داشته است.
این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: در این اسناد، سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص مدیریت پیامدهای تغییرات اقلیمی مکلف به اجرای برنامه با چهار هدف افزایش سازگاری، کاهش آسیب‌‌پذیری، اقتصاد سبز و صنعت کم‌‌کربن شده است. ایران باید اقداماتی که در این حوزه داشته را مستندسازی و بر اساس آن در COP مطالبه‌‌گری کند. ما معتقدیم که در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای پیشرو بوده و اقدامات خوبی انجام داده‌‌ایم. وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ما عضو کنوانسیون تغییر اقلیم هستیم؛ نباید صندلی خود را در COP خالی بگذاریم چون در این شرایط نمی‌توانیم نسبت به تعهدات کشورهای توسعه‌یافته مطالبه‌‌گر باشیم. وی افزود: ما باید مطالبه‌‌گری خود را در نشست‌‌های چندجانبه به‌ویژه با کشورهایی که با ما همفکر هستند دنبال کنیم. این همگرایی می‌تواند در قطعنامه نهایی و سیاست‌‌های COP موثر باشد. مثلا کشورهای نفتی در COP مطالبات مشابهی دارند و ایران می‌تواند در تعامل با این کشورها مطالبات خود را پیگیری کند. این موضوع مهم با گفتوگو، تعامل مثبت و مستندسازی اقداماتی که بر اساس اسناد بالادستی ملی در این راستا انجام داده‌‌ایم، امکان‌‌پذیر است.
ایران به دلیل تحریم نتوانسته از صندوق‌های کنوانسیون تغییر اقلیم استفاده کند
وی با بیان اینکه انتشار گازهای گلخانه‌‌ای در هر کشوری تمامی‌‌جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، گفت: بسیاری از کشورهای در حال توسعه از صندوق‌های مختلف کنوانسیون تغییر اقلیم استفاده کرده و تا ۱۵۰میلیون دلار هم در چهار حوزه کشاورزی، آب، انرژی و بهداشت دریافت کرده‌‌اند، ولی کشور ما به دلیل تحریم‌‌ها نتوانسته از این ظرفیت‌‌ها به خوبی استفاده کند و به عنوان نمونه فقط بین سه تا چهار میلیون دلار از صندوق اقلیم سبز دریافت کرده است. گل علیزاده خاطرنشان کرد: کشورهای توسعه‌یافته با ما اعلام می‌کنند که باید تعهداتی را در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای بپذیریم، ولی در مقابل هیچ کمکی برای رفع تحریم‌‌ها و موانع دسترسی به صندوق‌های مالی، تکنولوژی روز و سازگار با محیط‌زیست انجام نمی‌‌دهند. این تناقض باید در قالب تعاملات و نشست‌‌های COP و تبادل تجربیات و در یک فرآیند برد - برد حل شود.
