«اساندپی» چشمانداز تولید برق از انرژی هستهای را بررسی کرد
از گور برخاسته!
با این حال انتقادات درباره استفاده از انرژی هستهای برای توسعه تولید برق در ایران و جهان بسیار است. گزارش بخش جهانی موسسه «اساندپی» در این باره حائز اهمیت است. پس از دهه‌‌‌ها رکود، به‌‌‌ویژه پس از حادثه فوکوشیما در سال ۲۰۱۱، احیای صنعت هستهای در اروپا با هزینه‌‌‌های کلان مواجه شده است. آثار روانی و فرسودگی تاسیسات هستهای اروپا، دولت‌‌‌ها و شرکت‌های خدمات عمومی را ملزم به تعریف چارچوب‌‌‌های تازه‌‌‌ای برای متقاعد‌‌‌سازی سرمایه‌گذاران به پذیرش نسبت ریسک و بازده این پروژه‌‌‌ها کرده است.
ریسک بالای ساخت نیروگاه‌‌‌های جدید هستهای در اروپا، نیازمند سرمایه‌گذاری کلان برای جبران هزینه‌‌‌های گسترده تاسیس این نیروگاه‌‌‌هاست. در عین حال با ساخت این نیروگاه‌‌‌ها، برق پایدار و کم‌‌‌کربن را با هزینه شبکه‌‌‌ای بسیار کمتر از انرژی بادی و خورشیدی تامین خواهد کرد. برای کاهش ریسک‌‌‌های ساخت و جذب سرمایه، باید چارچوب‌‌‌های جدیدی برای تقسیم بار مالی و ریسک در اروپا اجرا شود. دولت‌‌‌ها نقش کلیدی در حمایت و اجرای این پروژه‌‌‌ها خواهند داشت.
«اساندپی» در گزارشی، جاه‌‌‌طلبی‌‌‌های برخی کشورهای اروپایی در زمینه ساخت نیروگاه‌‌‌های جدید هستهای (NNB) را بررسی کرده است. برآورد گزارش از هزینه کل تعدیل‌‌‌شده برای ظرفیت‌‌‌های جدید هستهای اروپا ارائه شده و دیدگاه آنها در مورد مزایا و معایب مکانیزم‌‌‌های حمایتی برای جذب سرمایه در این پروژه‌‌‌های جدید را پیش‌بینی‌‌‌کرده است.
تقویت نقش انرژی هستهای
پس از بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ تمایل به استفاده از انرژی هستهای در اروپای غربی کاهش یافت. اما همگام با این بی‌‌‌تمایلی کشورهای جدیدی به فناوری هستهای علاقه‌‌‌مند شده‌‌‌اند. جنگ روسیه و اوکراین، با تشدید بحران گاز و انرژی، مجددا انرژی هستهای را از نظر منبع تامین امنیت انرژی در اروپا در کانون توجه قرار داد. تامین اورانیوم، کمتر از تامین گاز برای کشورهای اروپایی وابسته به یک منبع پرریسک مثل روسیه است. در شرایط تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک، اطمینان از تحویل فیزیکی برق برای جلوگیری از قطع گسترده جریان و همچنین تامین بلندمدت انرژی مستقل، به اولویت‌‌‌های کلیدی کشورهای اروپای غربی و شرقی تبدیل شده است.
افزایش 47 درصدی خاموشی در نیروگاه‌‌‌های برق شرکت ای‌دی‌اف فرانسه در سال ۲۰۲۲ به محدودیت‌های شدید عرضه در بازار برق اروپا منجر شد. این اتفاق اهمیت منابع هستهای را برای تولید برق پایدار نشان داد. با توجه به توسعه ضعیف باتری‌‌‌ها، منابع تجدیدپذیر نمی‌توانند به صورت متناوب نقش تامین‌کننده بلندمدت انرژی اروپا را بازی کنند. گزارش اساندپی سه دلیل اصلی برای استفاده بیشتر از انرژی هستهای در اروپا بیان می‌کند.
الف) انرژی هستهای تنها منبع کم‌‌‌کربن، مقیاس‌‌‌پذیر و اثبات‌‌‌شده برای تامین برق پایدار است. (ظرفیت سدهای برق‌‌‌آبی توسط طبیعت محدود شده است.)
ب) توسعه انرژی هستهای باعث کاهش هزینه‌‌‌های سرمایه‌‌‌ای (Capex) در شبکه برق طی روند گذار انرژی اروپا می‌شود.
ج) تامین امنیت انرژی اروپا با حفظ ترکیب متنوعی از منابع انرژی، ازجمله انرژی هستهای، افزایش خواهد یافت. با تایید انرژی هستهای به عنوان منبع انرژی سبز از سوی پارلمان اروپا، این انرژی به گزینه‌‌‌ای واجد شرایط برای پیشبرد مسیر کاهش کربن در اروپا تبدیل شد. این گزارش، ساخت نیروگاه‌‌‌های هستهای جدید با هدف حفظ سهمی از تولید برق پاک و پایدار در ترکیب انرژی را از سه جهت ضروری دانسته است.
1. قدیمی بودن تاسیسات بخش قابل توجهی از نیروگاه‌‌‌های هستهای اروپا.
2. افزایش تقاضای انرژی در پی ابرروند برقی‌‌‌سازی (Electrification Megatrend) اروپا
3. کند بودن توسعه انرژیهای تجدیدپذیر به دلیل زمان‌بر بودن فرآیند صدور مجوزها.
انرژی هستهای در حال احیا؟
بر اساس گزارش اساندپی بسیاری از کشورها تمام ظرفیت هستهای خود را تعطیل کرده‌‌‌‌‌‌اند یا صرفا برنامه‌های مبهمی برای ساخت نیروگاه‌‌‌های جدید دارند. پروژه‌‌‌های متعددی با تاریخ آغاز بهره‌‌‌برداری تجاری بعد از سال ۲۰۳۰ در دست بررسی هستند، اما هیچ‌‌‌یک هنوز به تصمیم‌گیری نهایی سرمایه‌گذاری نرسیده‌‌‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که آغاز بهره‌‌‌برداری این پروژه‌‌‌ها به احتمال زیاد از ۲۰۳۵ به بعد خواهد بود. برخی از پروژه‌هایی که در گزارش ذکر شده‌‌‌اند عبارت است از:
فرانسه: برنامه‌‌‌ریزی برای ساخت ۶ تا ۱۴ رآکتور فشارقوی اروپایی (EPR) با ظرفیت ۱۰ تا ۲۴ گیگاوات از اواخر دهه ۲۰۳۰ (بدون اطلاعات عمومی درباره هزینه‌‌‌ها و تامین مالی).
جمهوری چک: افزایش تعداد رآکتورهای برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌شده از یک به چهار و انتخاب شرکت برق آبی و هستهای کره‌جنوبی (KHNP) به‌‌‌عنوان پیمانکار مهندسی، تامین تجهیزات و ساخت (EPC) برای دو رآکتور نخست.
لهستان: برنامه ساخت شش رآکتور هستهای (با همکاری وستینگهاوس آمریکا) و توسعه رآکتورهای کوچک مدولار (SMR). (رآکتورهای کوچک مدولار (SMRs) هنوز به‌‌‌عنوان جایگزین یا مکمل نیروگاه‌‌‌های هستهای مقیاس بزرگ، گزینه‌‌‌ای فراگیر محسوب نمی‌‌‌شوند.)
سوئد: اصلاح قوانین برای تسهیل ساخت نیروگاه‌‌‌های جدید
شکاف‌‌‌های عمیقی در سیاست‌‌‌های هستهای بین کشورهای اروپایی وجود دارد. خروج کامل آلمان از انرژی هستهای در آوریل ۲۰۲۳ و اجرای تدریجی برنامه تعطیلی نیروگاه‌‌‌های هستهای در اسپانیا باعث شد که تولید برق هستهای در اروپا در سال‌های آینده تضعیف شود.
رآکتورهای کوچک مدولار با ظرفیت حداکثر ۳۰۰ مگاوات، نیروگاه‌‌‌های هستهای کوچک و ساده‌‌‌ای هستند که انعطاف‌‌‌پذیری بالایی دارند که به سرمایه‌گذاری اولیه کمتری نیاز دارد. تاکنون تنها چهار رآکتور کوچک مدولار در روسیه و چین فعال هستند.
افزایش تقاضای مراکز داده
افزایش تعداد مراکز داده با توجه به میزان مصرف برق آنها (مصرف برق سالانه تنها یک مرکز داده هایپرسیکل به طور متوسط 20تا50 مگاوات است- مجله دیتا سنتر)، تقاضای ۱۰ تا ۱۵ تراوات ساعت در سال در اروپا ایجاد کرده است. برای شرکت‌های فناوری، بهینه‌‌‌ترین گزینه تامین این برق، منابع پایدار و کم‌‌‌کربن مانند نیروگاه‌‌‌های برق‌‌‌آبی ذخیره‌‌‌ای یا نیروگاه‌‌‌های هستهای است. در سپتامبر ۲۰۲۴ شرکت مایکروسافت با اپراتور نیروگاه‌‌‌های هستهای Constellation Energy یک قرارداد خرید برق ۲۰ ساله (PPA) را برای تامین انرژی مراکز داده خود امضا کرده، که نشان از تمایل مایکروسافت به استفاده از منابع انرژی پایدار و کم‌‌‌کربن دارد.
آمازون و گوگل دیگر شرکت‌های آمریکایی هستند که در پایان سال میلادی گذشته، قراردادها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های قابل‌توجهی در رآکتورهای کوچک مدولار هستهای برای تامین مراکز داده خود انجام داده‌‌‌اند.بااین‌‌‌حال، همچنان چالش‌‌‌هایی مانند عدم‌تطابق میان افزایش تقاضای کوتاه‌‌‌مدت مراکز داده و فرآیند بلندمدت ساخت نیروگاه‌‌‌های جدید، تقسیم ریسک‌‌‌های مربوط به هزینه‌‌‌های عملیاتی و نگهداری و اتصال مستقیم یا غیرمستقیم مراکز داده به شبکه برق وجود دارد.
انرژی هستهای، سنگ بنای گذار انرژی اروپا
بر اساس گزارش اساندپی، انرژی هستهای یک‌‌‌پنجم تولید برق و ۱۵درصد از ظرفیت برق پایدار اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است. بریتانیا نیز متمرکز بر پروژه‌‌‌های جدید هستهای خود (HPC- SZC) است. این دو پروژه هر کدام، شامل دو رآکتور با ظرفیت 3.2گیگاوات هستند. هدف بریتانیا از این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها، رسیدن به تعهد قانونی خود برای انتشار خالص کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ و توسعه ظرفیت برق و گرمایش کم‌‌‌کربن و قابل توزیع است. کشورهای اروپای شرقی، مانند، جمهوری چک، مجارستان و اسلواکی نیز به دلیل نداشتن ظرفیت گسترده انرژیهای تجدیدپذیر به انرژی هستهای، برای کربن‌‌‌زدایی متکی هستند. در بلغارستان و رومانی، نیز علاقه به توسعه بیشتر نیروگاه‌‌‌های هستهای در حال افزایش است.
فرسودگی ناوگان هستهای اروپا
با توجه به از رده خارج شدن برخی نیروگاه‌‌‌های هستهای تا سال 2040 در اروپا و پیر شدن ناوگان هستهای اروپا (میانگین سن رآکتورها در اروپا ۴۰ سال است) پروژه‌‌‌های جدید هستهای در اروپا نقش کلیدی در جایگزینی این نیروگاه‌‌‌ها و حفظ سهم انرژی پایدار و بدون کربن در سبد انرژی اروپا دارند. در ۳۰سال گذشته، میزان احداث و راه‌‌‌اندازی رآکتورهای جدید در اروپا (به استثنای روسیه) بسیار محدود بوده است، این در حالی است که چین پیشرفت چشمگیری در این زمینه داشته، که زنگ خطری برای اروپا به صدا درآورده است. (بر اساس گزارش آوریل 2022 «اس‌اند پی»، ظرفیت کلی انرژی هستهای چین از حدود ۴۰ گیگاوات در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۱۱۰ گیگاوات افزایش یافته است.) برای احداث این نیروگاه‌‌‌های هستهای جدید در اروپا، انتظار می‌رود از فناوری‌‌‌های کشورهای غربی (و نه فناوری‌‌‌های چینی یا روسی) استفاده شود، که این موضوع ظرفیت مناسبی برای پیمانکاران کره‌‌‌ای و آمریکایی در اروپا ایجاد خواهد کرد.
