راهکارهای نوین و گره‌‌‌گشایی از محدودیت‌های برقی
در چنین شرایطی باید این‌‌‌طور ادعا کرد که بروز ناترازی در تامین برق و پیش‌بینی بدتر‌‌‌شدن شرایط در سال‌های آتی و به‌‌‌ویژه در ماه‌‌‌های‌‌‌گرم سال و دوره پیک مصرف، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌‌‌های کشور بدل شده است. این کمبود، زندگی مردم، فعالیت کسب و کارها، تولید و خدمات را نشانه گرفته است. برق کالایی با قابلیت ذخیره‌‌‌سازی نیست و تولید، انتقال و توزیع به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌موقع و مطلوب آن ملاک ارزیابی عملکرد است. بنابراین سیاستگذاران باید با بررسی دقیق و همه‌‌‌جانبه شرایط برای رفع محدودیت‌های این بخش برنامه‌‌‌ریزی کنند.
متاسفانه سیاستگذاران برای یک دوره طولانی به اقتصاد صنعت برق توجه کافی نکرده‌اند. دولت‌‌‌های پیشین سرمایه کافی به احداث نیروگاه و توسعه همه‌‌‌جانبه زیرساخت‌‌‌های انرژی در کشور اختصاص نداده‌‌‌اند. در همین‌‌‌حال در سایه بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توجهی به اقتصاد تامین انرژی، تامین برق حکم خدمتی را یافته که باید با قیمت نازل در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. در شرایط یاد شده با توسعه‌‌‌نیافتگی زیرساخت‌‌‌های انرژی کشور مواجه هستیم. چالشی که رفع آن نیازمند اجرای اقدامات همه‌‌‌جانبه و هماهنگ در حوزه‌‌‌های تولید، مصرف و مدیریت مصرف است.
با توجه به بروز بحران طی امسال و پیش‌بینی تداوم و شدت گرفتن آن، در سال‌های آتی، تمام راهکارهای مقابله با این کمبود باید بررسی شود. بدون تردید در این میان روش‌های نوینی همچون تابلو سبز بورس انرژی و همچنین صدور گواهی صرفهجویی انرژی از اهمیت ویژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برخوردار است. درواقع با اتکا به روش‌های یادشده می‌توان گام مثبتی برای رفع مشکل کمبود انرژی کشور برداشت.
تابلو سبز بورس انرژی به عنوان یک پلتفرم معاملاتی برای اوراق بهادار شرکت‌های فعال در زمینه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و پروژه‌‌‌های برق سبز تعریف می‌شود. این تابلو با هدف جذب سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های پایدار و حمایت از پروژه‌‌‌های دوستدار محیط‌زیست راه‌‌‌اندازی شده است.
درواقع تولیدکنندگان برق با اتکا به نیروگاههای تجدیدپذیر می‌توانند برق تولیدی خود را به‌‌‌طور مستقیم در بورس به متقاضیان خرید آن، به فروش برسانند.
در شرایطی که قیمت برق تولید شده در نیروگاههای حرارتی متعارف بسیار ناچیز است، برق حاصل از نیروگاه تجدیدپذیر با بهای به‌‌‌مراتب بالاتری در بورس انرژی به فروش می‌‌‌رسد. درواقع بهای این برق در تقابل میان عرضه و تقاضا کشف می‌شود. هرچند مقرراتی نیز به فرآیند کشف قیمت وارد است. در همین حال در دوره‌‌‌های کمبود تولید برق، رقابت به‌‌‌مراتب بیشتری برای این محصول شکل خواهد گرفت. از اعداد و ارقام فروش برق در تابلو سبز بورس انرژی می‌توان این‌‌‌طور ادعا کرد که تولید و فروش برق از این بستر، صرفه اقتصادی خواهد داشت. در همین‌‌‌حال زمان بازگشت سرمایه این نیروگاه‌‌‌ها کوتاه می‌شود. به بیان دیگر نیروگاههای تجدیدپذیر در مدت زمان به‌‌‌مراتب کوتاه‌‌‌تری به سوددهی خواهند رسید.
نکته مثبت در عملکرد نیروگاههای خورشیدی این است که پس از احداث اولیه، هزینه تولید برق در آنها محدود می‌شود. به‌‌‌علاوه آنکه خوراک تولیدی نیروگاه خورشیدی، بدون صرف هزینه حاصل می‌شود. درهمین‌‌‌حال هزینه‌‌‌های تعمیر و نگهداری در نیروگاههای برق تجدیدپذیر پایین است.
در ادامه باید خاطرنشان کرد که در سال‌های اخیر هزینه تولید برق خورشیدی با اتکا به سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های گسترده چین در این بخش، کاهش یافته است. به این ترتیب تولید برق با اتکا به انرژی خورشیدی صرفه بالاتری یافته است.
در همین‌‌‌حال باید به قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین اشاره کرد. چنانچه از ظرفیت این قرارداد به درستی بهره گرفته شود، مسیر توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر هموار خواهد شد. چین در حال حاضر بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و می‌توان از این ظرفیت همکاری برای واردات تجهیزات نیروگاههای خورشیدی بهره گرفت.
به اعتقاد من دولت نیز اهتمام خود را به کار بسته تا در این مسیر توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر گام بردارد. بسیاری از قوانین حاکم بر عملکرد صنایع نیز به‌‌‌منزله توسعه انرژی‌‌‌های پاک در ایران است. به‌‌‌عنوان نمونه در ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانشبنیان در راستای توسعه صنایع دانشبنیان مرتبط با انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و توسعه بازار برای این صنایع و تولید برق پاک در محل مصرف، صنایع با قدرت مصرف بیشتر از یک مگاوات موظفند معادل یک درصد از برق مورد نیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاههای تجدیدپذیر تامین کنند و این میزان در پایان سال پنجم حداقل به ۵درصد برسد. بدون تردید اجرای این ماده قانونی به توسعه تولید انرژی تجدیدپذیر کمک می‌کند.
در همین‌‌‌حال ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور نیز ظرفیتی برای توسعه تولید انرژی‌‌‌های پاک دارد. مطابق ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر، دولت مکلف است به سرمایه‌گذارانی که کالا یا خدمات ارائه شده آنها منجر به صرفهجویی سوخت شود، میزان سوخت صرفهجویی شده را تا سقف اصل و سود سرمایه‌‌‌گذاری پرداخت کند.
در ادامه باید خاطرنشان کرد که گواهی صرفهجویی انرژی نیز راهکار نوین دیگری برای توسعه زیرساخت‌‌‌های انرژی در کشور است. گواهی صرفهجویی انرژی، یک ورقه بهادار است که نشان‌‌‌دهنده حق مالکیت بر مقدار مشخصی از انرژی است. این گواهی به شرکت‌ها و بنگاه‌‌‌های تولیدی این امکان را می‌دهد که با انجام اقدامات بهینه‌‌‌سازی مصرف، انرژی را صرفهجویی کرده و در ازای آن گواهی دریافت کنند. این اقدام به کاهش هزینه‌‌‌ها و بهبود کارآیی انرژی کمک می‌کند. یعنی انتظار می‌رود با اتکا به این راهکار، بهره‌‌‌وری مصرف انرژی در کشور ما بیشتر شود.
گواهی صرفهجویی انرژی به دو شکل قابلیت انتشار دارد که عبارتند از: گواهی صرفهجویی انرژی نقدی (محقق شده) و گواهی صرفهجویی انرژی تامین مالی (تعهد به صرفهجویی). بنابراین با اتکا به این روش نیز می‌توان قدم مثبتی در تامین انرژی صنایع برداشت و بهره‌‌‌وری هرچه بیشتر در مصرف انرژی را محقق کرد.
* پژوهشگر انرژی
