«دنیای اقتصاد» دستورکار امیر قطر در سفر به ایران را بررسی کرد؛
میانجی در راه تهران
رئیس‌جمهور آمریکا امروز می‌گوید یا باید به‌نوعی ایران را پای میز مذاکره بکشاند یا به ادعای او احتمال بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران وجود دارد. در این شرایط تهران نیز اعلام کرده با توجه به فضایی که ترامپ برای فشار ایجاد کرده مایل به مذاکره نیست. اما به‌هر‌حال میانجی‌گران منطقه‌ای که نمی‌خواهند مناسبات ایران و آمریکا به سمت تشدید تنش پیش برود، احتمالا بیش از گذشته وارد عمل می‌شوند. از این رو شاید یکی از دستورکارهای سفر تمیم بن حمد آل الثانی، امیر قطر، به ایران بحث میانجی‌گری بین ایران و آمریکا باشد.
چندی پیش نیز ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه قطر و مشاور نخست‌وزیر قطر، به شبکه تلویزیونی فاکس نیوز گفت: «قطر آماده است میانجی بین آمریکا و ایران برای حل اختلافات بین دو کشور بر سر برنامه هسته‌ای باشد.» وی افزود: «ما حتی در دوره اول دولت ترامپ برای توافق با ایران با آن دولت کار می‌کردیم و فکر می‌کنیم این نقشی است که اکنون می‌توانیم ایفا کنیم.» در سال ۲۰۲۴، قطر میانجی‌گر تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا بود. همزمان سی‌ان‌ان نیز گمانه‌زنی کرده که «عربستان سعودی مایل به میانجی‌گری بین ترامپ و دولت ایران برای دستیابی به توافقی جدید در حوزه برنامه هسته‌ای تهران است.»
آنچه این میانجی‌گری را عملی و واقعی ساخته است، میزبانی عربستان از دو طرح صلح بزرگ در سطح منطقه‌ای و جهانی، یعنی صلح غزه و به‌ویژه صلح اوکراین میان رؤسای جمهور آمریکا و روسیه در ریاض و طی هفته‌های آینده است. موفقیت این میانجی‌گری شانس عربستان به‌عنوان بازیگر اقتصادی جدیدا بی‌طرف در منازعه ایران و آمریکا را افزایش می‌دهد. هرچند با وجود برخی گمانه‌زنی‌ها درباره نقش‌آفرینی قطر در میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در سخنانی تاکید کرد که سفر روز چهارشنبه امیر قطر به تهران در چارچوب تعاملات دو کشور است.
سفر در چارچوب تعاملات دوجانبه
سیدعباس عراقچی در حاشیه هشتمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی ایران با عنوان «سیاست خارجی ایران و خلیج فارس در گستره تاریخ» در جمع خبرنگاران در ارتباط با سفر امیر قطر به تهران و برخی از شایعات رسانه‌ای در مورد این سفر گفت: «قطر یکی از کشورهای مهم و اثرگذار در حوزه خلیج فارس است. ارتباطات ما با این کشور قدیمی است و تعاملات بین دو کشور در سطح بالایی در جریان بوده است.» به گزارش خبرگزاری ایسنا، وی با بیان اینکه «چندی پیش رئیس‌جمهور برای شرکت در نشستی به قطر سفر کرد و در آنجا با امیر قطر نیز دیدار دوجانبه‌ای داشتند»، گفت: «امیر قطر روز چهارشنبه به تهران سفر می‌کنند.»
عراقچی با تاکید بر اینکه «بحث‌های مهم سیاسی و اقتصادی بین ایران و قطر وجود دارد»، ادامه داد: «در این سفر در خصوص مسائل منطقه‌ای از جمله موضوع فلسطین و غزه، آخرین تحولات سوریه و یمن و ... رایزنی و گفت‌وگو خواهد شد.» وزیر خارجه همچنین با بیان اینکه «در جریان این سفر در مورد مسائل اقتصادی و همکاری‌های مشترک دو کشور در این حوزه نیز رایزنی و گفت‌وگو می‌شود» با رد برخی اظهارنظرهای رسانه‌ای در مورد این سفر گفت: «امیر قطر شخصیت ارزشمندی هستند و این سفر در چارچوب تعاملات دو کشور انجام می‌شود.»
رایزنی درباره غزه
عراقچی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد ضرورت اقدام عملی از سوی کشورهای اسلامی در ارتباط با موضوع فلسطین و طرح کوچاندن اجباری مردم غزه با توجه به برگزاری نشست وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی تاکید کرد: «ضروری است صدای واحدی از سوی کشورهای اسلامی در محکومیت جنایت‌ها و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و توطئه کوچ اجباری مردم غزه بلند شود و موضع واحدی در این زمینه اتخاذ شود.»
این دیپلمات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به فلسفه شکل‌گیری سازمان همکاری اسلامی گفت: «فلسفه تشکیل این سازمان در راستای حمایت از موضوع فلسطین بوده و ما باید صدای بلند کشورهای اسلامی در محکومیت جنایت‌های رژیم صهیونیستی و طرح کوچ اجباری مردم غزه را به گوش جهانیان برسانیم.» وی خطاب به خبرنگار پرسش‌کننده افزود: «در ادامه امیدواریم گام‌های عملی نیز در این زمینه برداشته شود و در این خصوص تصمیم گرفته شود و همان‌طور که اشاره کردید در کنار موضع‌گیری‌های سیاسی باید گام‌های عملی نیز در این ارتباط برداشته شود.»
با توجه به این موضع‌گیری رئیس دستگاه دیپلماسی، به نظر می‌رسد یکی از موضوعات مورد بحث نیز مساله مردم غزه و ادامه آتش‌بس در این منطقه است. قطر به همراه مصر دو کشوری بودند که میانجی‌گری برای برقراری آتش‌بس بین اسرائیل و حماس را برعهده داشتند. از سوی دیگر فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در نشست خبری خود در باره این سفر گفت: «سفر امیر قطر را به عنوان سفر امیر کشور همسایه که با ما مرز آبی دارد، مبارک می‌دانیم.»
ارتباط با حاکمان جدید سوریه
از سوی دیگر دور از تصور نیست که بازسازی روابط ایران با حاکمان جدید سوریه بخواهد از مسیر قطر صورت بگیرد. زیرا قطر به همراه ترکیه در زمره کشورهایی هستند که در تحولات اخیر سوریه نقش‌آفرینی عمده‌ای داشتند. البته محمدرضا رئوف شیبانی، دستیار ویژه وزیر خارجه در امور سوریه، چند روز پیش با تایید اظهارات اخیر اسعد شیبانی، وزیر امورخارجه دولت موقت سوریه، مبنی بر تبادل پیام‌های مثبت بین تهران و دمشق گفت که جمهوری اسلامی ایران به صورت غیرمستقیم با مسوولان کنونی سوریه در ارتباط است و پیام‌هایی نیز دریافت کرده‌ایم. نماینده ویژه وزیر امور خارجه کشورمان در امور سوریه افزود: «نگاه ما نسبت به تحولات سوریه و بازگشت روابط با سوریه، نگاهی رو به جلوست.» وی تاکید کرد: «ما با تامل و تانی تحولات سوریه را رصد می‌کنیم و در زمان مناسب تصمیم خاص خودمان را خواهیم گرفت.»
ما اهل مذاکره‌ایم
مهاجرانی در خصوص مساله مذاکره ایران با غرب نیز با تاکید بر اینکه برای ایران همیشه باب مذاکره باز بوده است، تصریح کرد: «آن کسی که باب مذاکره را می‌بندد دیگری است؛ اوست که فشار حداکثری را ابلاغ می‌کند نه ما؛ ما که مذاکره کردیم و همه دنیا هم دید که دیگری از میز مذاکره خارج شد. آنان بودند که به آن چیزی که خودشان امضا کرده بودند پایبند نبودند. طبیعتا در شرایطی که فشار حداکثری را ابلاغ می‌کنند مذاکره معنا ندارد، ولی ما اهل مذاکره هستیم. همه دنیا می‌داند ما اهل مذاکره هستیم و همیشه از اینکه بتوانیم با دنیا گفت‌وگو کنیم تا صلح برقرار شود استقبال می‌کنیم.»
خیز قطر برای میانجی‌گری
محمد بیات، پژوهشگر مسائل خاورمیانه، در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» درباره اهمیت سفر امروز چهارشنبه ۱۹ فوریه تمیم بن حمد آل الثانی، امیر قطر، به تهران گفت: «این سفر در حالی انجام می‌شود که گمانه‌زنی در خصوص آینده مذاکرات اتمی میان تهران-واشنگتن به اوج خود رسیده است. در‌حالی‌که بنیامین نتانیاهو در نشست مشترک خبری با مارکو روبیو از تمام کردن کار ایران با کمک ترامپ سخن می‌گوید، برخی منابع آگاه غربی از تمایل دولت ترامپ برای آغاز مذاکرات مخفی با ایران خبر می‌دهند.»
بیات ادامه داد: «نکته جالب توجه آنکه همزمان با سفیر امیر قطر به تهران، سی‌ان‌ان از تمایل محمد بن سلمان برای ورود به پرونده اتمی ایران و جلوگیری از وقوع جنگ فراگیر منطقه‌ای خبر می‌دهد. بن‌سلمان با آگاهی از وضعیت محور مقاومت پس از گذشت ۱۵ ماه از نبرد طوفان‌الاقصی، نگران خیز تهران برای حرکت به سمت ساخت سلاح اتمی و ورود منطقه به مرحله رقابت تسلیحاتی یا جنگ گسترده است.» به گفته این کارشناس، پس از پایان دیدار مقامات قطری و ایرانی، نخستین نشانه‌ها در خصوص آینده مذاکرات تهران-واشنگتن آشکار خواهد شد و می‌تواند میزان دور یا نزدیک بودن طرفین منازعه به میز مذاکره را نشان دهد.
