ضرورت ایجاد زیست‌بوم برای توسعه هوش مصنوعی در استان
از سوی دیگر برخی از مدیران مخصوصا آن‌ها که هدایت بنگاه‌های اقتصادی بزرگ اصفهان را بر عهده داشتند و از سال‌های قبل بر سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید نسل چهارم و پنجم انقلاب صنعتی سازمان‌دهی و سرمایه‌گذاری کرده بودند، کوشیدند ذی اثران خود را بابیان اعدادی بزرگ‌تر از دیگری در ابعاد چند "همت" سرمایه‌گذاری به وجدآورند! اما آنچه بیشتر از ظهور این فناوری جدید فعالان عرصه فناوری اطلاعات را دچار هیجان کرد و پنجره‌های امید جدیدی را در بازار نحیف و شکننده فاوای استان گشود اعلام این خبر بود که توسعه هوش مصنوعی به همراه انرژی و گردشگری به‌عنوان سه اولویت اول در لایه اول حاکمیتی استان یعنی استانداری هدف‌گذاری شده است و تحقق آن با جدیت دنبال خواهد شد. پیرو این تصمیم سازوکارهایی در آن نهاد و سایر بخش‌های حاکمیتی و صنفی مانند اتاق بازرگانی و سازمان نصر اصفهان ایجاد گردید و سوالات و چالش‌های ذهنی از چیستی هوش مصنوعی به چگونگی سازمان‌دهی و بهره‌گیری از فرصت‌های آن تغییر ماهیت داد به شکلی که شاید در روزهای آخر سال پرداختن به موضوع هوش مصنوعی یکی از پرتکرار و پر ابهام ترین چالش‌های فکری مدیران از لایه‌های حاکمیتی تا بخش خصوصی شده است. همه باید بکوشند تا این پنجره امید تازه گشوده شده بسته نشود و نوزاد نحیف توجه به هوش مصنوعی در این مقطع شکننده از چرخه بلوغ خود، دچار ناتوانی و معلولیت نگردد. ازاین‌رو چند نکته کلیدی به شرح ادامه باید موردتوجه خاص قرار گیرد
نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد بر این حوزه هم در سمت تقاضا و هم عرضه
نتایج تخمین‌های آینده‌پژوهی نشان می‌دهد که هوش مصنوعی مولد می‌تواند در ده سال حداقل هفت درصد تولید ناخالص داخلی کشورها را افزایش دهد. اگر روند آن را خطی در نظر بگیریم، هرسال امکان افزایش هفت‌دهم درصدی تولید ناخالص داخلی باهوش مصنوعی مولد وجود دارد و اگر سهم استان اصفهان از تولید ناخالص کشور را حدود شش درصد برآورد کنیم، این فناوری می‌تواند تولید ناخالص استان را تا حدود پنج و نیم همت در سال رشد دهد. برای تحقق این هدف به شکل پایدار و با توجه به نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری متصور در این حوزه، به نظر می‌رسد دو تا سه برابر آن مقدار سرمایه‌گذاری نیاز است که اندازه بازار هوش مصنوعی خواهد بود. این مقدار با توجه به ظرفیت‌های فعلی عدد بالایی است و تحقق آن در سمت تقاضا نیازمند هدف‌گذاری واقع‌بینانه و اولویت‌دهی خاص به این مقوله است و جذب آن در سمت عرضه هم به سرمایه‌گذاری بسیار بیشتر از قبل بر روی ایجاد و رشد شرکت‌های عرصه فاوای استان وابسته است چراکه به نظر می‌رسد میزان ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فعلی آمادگی و توان جذب این میزان تقاضا را ندارد. از سوی دیگر حتا اگر این میزان سرمایه‌گذاری محقق شود و بنگاه‌های فناورانه استان نیز بتوانند آن را جذب کنند و محصولات و خدمات و راه‌حل‌های جدید را عرضه نمایند چالش بعدی بلوغ ناکافی بنگاه‌های اقتصادی مشتری این فناوری‌ها در زمینه تحول دیجیتال است که برنامه‌های توسعه این حوزه را کند خواهد کرد پس لازم است هم‌زمان با سرمایه‌گذاری بر تولید راه‌حل‌ها بر بهبود سطح بلوغ دیجیتال در سازمان‌های استان تمرکز گردد، فرهنگ و دانش تحول دیجیتال به‌سرعت گسترش بیاید و زیرساخت‌های آن در بنگاه‌ها ایجاد شود.
تنها مسیر برای توسعه هوش مصنوعی در استان ایجاد یک زیست‌بوم توانمند است
اکنون هدف‌گذاری‌ها در این حوزه موردتوجه قرارگرفته که بسیار ضروری است اما حتما کافی نیست زیرا به دلایلی که بیان می‌شود، تنها استراتژی برای توسعه هوش مصنوعی در استان ایجاد یک اکوسیستم توانمند است، مسیری که کشورهای موفق بدون استثنا آن را پیموده‌اند و به نتیجه رسیده‌اند. راه‌حل‌های هوش مصنوعی بسیار متعدد و متنوع هستند و خود نیز از یکپارچه‌سازی اجزای متعدد و متنوعی از سخت‌افزار و نرم‌افزار و مدل‌های الگوریتمی و شبکه ارتباطی و دادگان (Dataset) تشکیل می‌شوند که این مولفه‌ها نیز بسیار متعدد و متنوع‌اند پس سازمان‌دهی‌های استراتژیک تک شرکتی، هلدینگی و حتا طرح‌ریزی زنجیره تامین نمی‌تواند منجر به ایجادشان بشود. از سوی دیگر برای تحقق یک‌راه حل هوش مصنوعی بین این اجزا هماهنگی زیادی لازم است (Needs for Coordination) و مکانیسم بازار آزاد به دلیل کنترل‌شده نبودن و عدم‌مداخله، نمی‌تواند در کوتاه‌مدت این هماهنگی را بین آن بازیگران ایجاد کند. پس باید اکوسیستمی طرح‌ریزی‌شده و منظم و قوی به وجود آید و نهادی وظیفه ایجاد هماهنگی (ارکسترایتوری) میان بازیگران آن را به عهده بگیرد. دامنه این هماهنگی بسیار گسترده‌تر از هدف و قاعده گذاری است. ارکسترایتور باید بتواند بازیگران در هر سه سمت تامین کنندگان، مکمل‌ها و مشتریان را شناسایی و به اکوسیستم جذب کند. باید ظرفیت‌های آن‌ها را بسنجد، ناترازی‌هایش را تحلیل کند و بر رفع عدم توازن‌ها هدف‌گذاری و سرمایه‌گذاری کند. باید جریان نوآوری باز را میانشان ایجاد و حفظ کند. باید برای محافظت از اکوسیستم و رشد دهی آن در مقاطع مختلف از چرخه حیات زیست‌بوم، استراتژی و ابتکاراتی را فراهم کند و مشوق‌های لازم برای جذب و حفظ بازیگران متعدد را فراهم و مدیریت کند. بدون شکل‌گیری چنین اکوسیستمی دستیابی به آن اهداف تعیین‌شده دور از انتظار خواهد بود.
نیاز به تحلیل دقیق مسایل و چالش‌های استان اصفهان
گفته شد که برای توسعه هوش مصنوعی باید زیست‌بوم مناسب و متوازنی شکل گیرد اما اکوسیستم‌ها معمولا بر روی حل چالش‌های بزرگ ایجاد می‌شوند و پایدار می‌مانند، مساله‌هایی که آن‌قدر مهم و عظیم‌اند که با ظرفیت‌های انفرادی بیرون از زیست‌بوم قابل‌حل نیستند و توان آن را دارند که انگیزه فعالیت جمعی درون اکوسیستم را ایجاد کنند و بازیگران زیست‌بوم را از ابتکارات فردی و استراتژی‌های رقابتی به هم‌افزایی‌های مشتاق کنند و رهنمون سازند. پس لازم است به‌عنوان پیش‌نیاز مشخص کردن اهداف و پروژه‌های سرمایه‌گذاری بر هوش مصنوعی، ابتدا چالش‌های بزرگ استان در حوزه‌هایی مانند گردشگری، سلامت، صنعت، انرژی و آموزش و مانند آن در کارگروه‌های فرا بخشی و فرا شرکتی تحلیل شود و به عبارت علمی نیازمندی‌های اجتماعی (Social Requirements) به‌صورت دقیق و نیازمند مشخص گردند تا بر مبنای شناخت و تحلیل آن‌ها بتوان نیازمندی‌های کسب‌وکاری (Business Requirements) بنگاه‌های اقتصادی، نهادها و سازمان‌های کشور را تحلیل کرد و سپس بر اساس این اطلاعات راه‌حل‌های هوش مصنوعی را برای برآورده ساختن این نیازمندی‌ها طرح‌ریزی نمود. چالش‌های تحلیل‌شده باید بزرگ و اثرگذار باشند و حلشان بتواند منفعت و بازدهی زیادی را ایجاد کند و راه‌حل‌های هوش مصنوعی هم باید خاصیت اهرمی بیشتری در مقایسه با روش‌های دیگر برای حل آن‌ها داشته باشند تا سرمایه‌گذاری‌های کلان بر هوش مصنوعی جذابیت داشته باشد.
ضرورت توجه زیاد به ایجاد مشوق‌ها برای بازیگران اکوسیستم
در ابتدای شکل‌گیری هر اکوسیستم باید مشوق‌های قابل‌توجهی برای بازیگران مختلف ازجمله تامین کنندگان ( بازیگرانی که بر ایجاد راه‌حل‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند ) ، مکمل‌ها ( بازیگرانی که ارزش پیشنهادی راه‌حل‌ها را تقویت می‌کنند ) و مشتریان ( بازیگرانی بر روی بهره‌گیری از راه‌حل‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند) فراهم شود، زیرا کنار گذاشتن روش‌های فعلی کسب‌وکار برای بازیگران و جذب شدن آن‌ها به یک اکوسیستم جدید و فعالیت موثر در آن به انگیزه زیادی نیازمند است که باید با ایجاد مشوق‌ها فراهم شود. امتیازاتی مانند تضمین تامین مالی ارزان و پایدار، تضمین خرید و دسترسی به بازار خرید خدمات توسط دولت، معافیت‌های مالیاتی، حمایت از مالکیت فکری و نیز حمایت‌های قضایی، گرنت‌های تحقیقاتی، در اختیار قراردادن دادگان و اطلاعات نهادهای عمومی و دولتی، ایجاد برنامه‌های تبادل‌های بین‌المللی، مشوق‌های صادراتی، بیمه گری و کاهش ریسک، شبکه‌سازی، فراهم آوری زیرساخت‌های جمعی، مقررات زدایی و تسهیل فضای کسب‌وکار و مانند آن اگر به‌سرعت فراهم نشود، شکل‌گیری زیست‌بوم هوش مصنوعی در استان با چالش مواجه خواهد شد.
* مشاور مدیریت استراتژیک
