چالش‌‌های تولید و تجارت در ششمین سمینار صنعت متانول بررسی شد
متانول در پیچ تحریم‌‌ها
ایران با ۱۱ واحد تولیدی و ظرفیت اسمی ۱۵.۷ میلیون تن، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان متانول جهان است. با این حال صنعت متانول کشور هم‌‌اکنون روزهای پرچالشی را پشت سر می‌‌گذارد، به‌‌طوری که از یکسو با تحریم‌‌های بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کند و از سوی دیگر با موانع داخلی مخل تولید روبه‌روست.
بی‌‌اثرسازی تحریم‌‌ها مهم‌تر از رفع آنهاست
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه، در ششمین سمینار متانول ایران با تبریک سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، به تشریح شرایط اقتصادی کشور و راهکارهای مقابله با تحریم‌‌ها پرداخته و گفت: اگرچه شرایط برای صنایع و اقتصاد کشور آسان نیست، اما این به معنای ناتوانی در غلبه بر مشکلات نیست. همان‌طور که در طول ۴۵ سال گذشته از شرایط سخت عبور کرده‌‌ایم، از این مرحله نیز با سربلندی گذر خواهیم کرد. به عقیده عراقچی، باید از ظرفیت‌‌های بخش خصوصی به صورت کامل استفاده و برخی نگاه‌‌ها نسبت به این بخش تصحیح شود. صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین و ارزآورترین صنایع کشور است و باید موانع پیش روی آن برطرف شود. وزیر امور خارجه در بخش دیگری از سخنانش در ششمین سمینار متانول ایران با اشاره به ضرورت تنوع در بازارهای صادراتی بیان کرد: نباید همه تخم‌‌مرغ‌‌ها را در یک سبد قرار داد.
برنامه هفتم به دنبال تکمیل زنجیره ارزش است
علی آقامحمدی، رئیس دفتر اقتصادی رهبر انقلاب، در سخنانی درباره صنعت پتروشیمی کشور بیان کرد: در برنامه هفتم پیشرفت، توسعه زنجیره‌‌های ارزش به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که در برنامه ششم هدف‌‌گذاری تولید ۱۰۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی بود و به ۹۶.۵ میلیون تن دست یافتیم، در برنامه هفتم هدف تولید ۱۳۱ میلیون تن تعیین شده که این میزان در زنجیره‌‌های ارزش و در مواد ۴۷ و ۴۸ برنامه هفتم تفکیک شده است.
وی با اشاره به اصلاح آیین‌‌نامه تخفیف پلکانی برای زنجیره‌‌های تولید افزود: در حال حاضر متانول به عنوان خوراک مشمول این آیین‌‌نامه است و صنایع می‌توانند از آن بهره‌‌مند شوند. همچنین در برنامه هفتم، موضوع خروج صندوق‌های بازنشستگی از شرکت‌های پتروشیمی مطرح شده که باید با همکاری تمامی هلدینگ‌‌های بزرگ پیگیری شود.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به چالش‌‌های صنعت پتروشیمی بیان کرد: در حال حاضر تنها ۴درصد از گاز کشور به عنوان خوراک پتروشیمی استفاده می‌شود که برای کشوری با منابع عظیم گازی رقم قابل‌توجهی نیست. این صنعت حدود ۱۵درصد تولید و ۱۶درصد ارزش صادرات کشور را تشکیل می‌دهد.
وی با تاکید بر ضرورت توسعه زنجیره ارزش متانول گفت: از حدود ۱۰ میلیون تن تولید متانول کشور، کمتر از یک میلیون تن در داخل مصرف می‌شود. در حالی که در دنیا حدود ۲۵درصد متانول در حوزه سوخت استفاده می‌شود، ما به دلیل وجود منابع نفتی و بنزین ارزان در این مسیر حرکت نکرده‌‌ایم.
آقامحمدی در پایان خواستار همگرایی و هماهنگی واحدهای تولیدکننده متانول شد و تاکید کرد: شرکت‌های متانول‌‌ساز نباید در بازارهای خارجی با یکدیگر رقابت کنند و باید با همکاری یکدیگر به عنوان تعیین‌‌کننده قیمت در بازار جهانی عمل کنند.
چالش گاز در پتروشیمی‌‌ها
معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ششمین سمینار متانول ایران با اشاره به عملکرد صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه گفت: از هدف ۱۰۰ میلیون تنی تولید که در برنامه ششم پیش‌بینی شده بود، به ۹۶.۵ میلیون تن دست یافتیم و در برنامه هفتم توسعه، علاوه بر هدف‌‌گذاری ۱۳۱ میلیون تنی، برای نخستین بار به صورت تخصصی به توسعه زنجیره‌‌های ارزش پرداخته شده است. عباس‌‌زاده با اشاره به آیین‌‌نامه تخفیف پلکانی برای توسعه زنجیره ارزش افزود: برای نخستین بار متانول به عنوان خوراک مایع مشمول این آیین‌‌نامه شده و واحدهای تولیدی می‌توانند در مسیر توسعه زنجیره ارزش از این مزایا بهره‌‌مند شوند.
وی با اشاره به گام دوم واگذاری‌‌ها در صنعت پتروشیمی بیان کرد: در برنامه هفتم توسعه، صندوق‌های بازنشستگی باید از شرکت‌های پتروشیمی خارج شوند. همچنین شرکت ملی صنایع پتروشیمی موظف به بازنگری مجوزهای صادر شده است، زیرا از حدود ۱۰۰ طرح پتروشیمی که مجوز گرفته‌‌اند، بسیاری پیشرفت قابل‌توجهی نداشته‌‌اند. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به چالش تامین خوراک گفت: تنها ۴درصد از گاز کشور به عنوان خوراک وارد صنعت پتروشیمی می‌شود که برای کشوری با منابع گازی عظیم، رقم قابل‌توجهی نیست. این در حالی است که متانول‌‌سازها حدود ۱۵درصد از ظرفیت تولید، ۳۰درصد از صادرات و ۱۶درصد از ارزش صادرات پتروشیمی را تشکیل می‌دهند.
به بیان عباس‌‌زاده، از حدود ۱۰ میلیون تن تولید متانول در کشور، کمتر از یک میلیون تن در داخل مصرف می‌شود. در حالی که در دنیا حدود ۲۵درصد متانول در بخش سوخت و مکمل‌‌ها مصرف می‌شود، ما به دلیل وجود منابع نفتی و پالایشگاهی کمتر به این سمت حرکت کرده‌‌ایم.
معاون وزیر نفت با اشاره به چالش‌‌های پیش روی صنعت پتروشیمی گفت: در حال حاضر ۲۳درصد از ظرفیت پتروشیمی‌‌ها و ۳۵درصد از ظرفیت متانول کشور خالی است که معادل ۱۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بلااستفاده است. اگر به این موضوع نپردازیم، در افق برنامه هفتم و رسیدن به ظرفیت ۱۳۱.۵ میلیون تن، ۳۰درصد ظرفیت خالی خواهیم داشت.
وی در پایان با اشاره به راهکارهای حل مشکل خوراک گفت: تسهیل ورود صنعت پتروشیمی به توسعه میادین بالادستی، استفاده از گازهای مشعل، بهینه‌‌سازی مصرف گاز در بخش خانگی و استفاده از سوخت‌‌های جایگزین مانند انرژی خورشیدی از جمله راهکارهای پیش رو است. خوشبختانه شرکت‌های پتروشیمی در زمینه استفاده از انرژی خورشیدی و بادی سرمایه‌گذاری‌‌های خوبی انجام داده‌‌اند که به زودی به بهره‌‌برداری خواهند رسید.
بخش خصوصی باید به میدان بیاید
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در ششمین سمینار متانول ایران با اشاره به نقش تعیین‌‌کننده بخش خصوصی در توسعه صنعت پتروشیمی، چشم‌‌انداز و چالش‌‌های این صنعت را تشریح کرد. مهدوی ابهری با اشاره به جایگاه صنعت پتروشیمی در برنامه هفتم توسعه بیان کرد: در این برنامه، ۶۱ طرح پتروشیمی تعریف شده که با در نظر گرفتن رشد ۸ درصدی، صنعت پتروشیمی ۲۵درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص خواهد داد و با اجرای این پروژه‌‌ها، درآمد صنعت پتروشیمی به حدود ۵۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
وی با اشاره به چالش تامین خوراک پتروشیمی‌‌ها افزود: در حال حاضر روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز برای فعالیت با ظرفیت کامل نیاز داریم که این میزان در سال ۱۴۰۷ به ۱۷۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید و سال به سال این ناترازی افزایش می‌‌یابد. هم‌‌اکنون به دلیل قطعی گاز، روزانه ۸ میلیون دلار از صادرات متانول و در مجموع با احتساب اوره، ۱۴ میلیون دلار از صادرات کشور کاسته می‌شود.
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با تاکید بر لزوم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در توسعه میادین گازی گفت: با توجه به عدم‌حضور شرکت‌های بین‌المللی و محدودیت منابع دولتی، شرکت‌های بزرگ پتروشیمی مانند نفت و گاز پارسیان، شستان و پتروفرهنگ به سرمایه‌گذاری در میادین گازی روی آورده‌‌اند.
به عقیده او، علاوه بر سرمایه‌گذاری در میادین گازی، مذاکراتی با وزارت نیرو برای سرمایه‌گذاری پتروشیمی‌‌ها در تبدیل نیروگاه‌‌ها به سیکل ترکیبی در جریان است تا از این طریق در مصرف گاز صرفه‌‌جویی شود. همچنین برخی شرکت‌ها مانند پتروشیمی زاگرس در طرح‌‌های صرفه‌‌جویی مصرف گاز خانگی مشارکت کرده‌‌اند.
وی با اشاره به دستاوردهای انجمن در حوزه قیمت‌گذاری خوراک افزود: با پیگیری‌‌های انجمن و همکاری بخش خصوصی، اصلاح قیمت خوراک در سال ۱۴۰۲ به نفع تولیدکنندگان انجام شد و حتی برای دوره فروردین تا شهریور نیز حکم به نفع صنعت صادر شد که حدود ۲۵ همت به نفع تولیدکنندگان بود.
دبیرکل انجمن در پایان با تاکید بر ضرورت توسعه دیپلماسی اقتصادی خواستار تقویت نقش سفارتخانه‌‌ها در توسعه بازارهای صادراتی شد و گفت: برای مثال هند در واردات اوره و متانول عقب‌‌نشینی کرده که نیازمند مذاکرات دولتی است، در حالی که محصولاتی مانند اوره کشاورزی اصلا مشمول تحریم نیستند.
متانول؛ اسیر بوروکراسی داخلی
مدیرعامل پتروشیمی زاگرس و رئیس کارگروه متانول ایران در ششمین سمینار متانول ایران با ارائه چشم‌‌اندازی از وضعیت صنعت متانول در ایران و جهان، به تشریح چالش‌‌ها و فرصت‌‌های این صنعت پرداخت.
دیداری با اشاره به ظرفیت تولید متانول در جهان گفت: در سال ۲۰۲۴ ظرفیت اسمی تولید متانول در بازار جهانی به ۱۸۱ میلیون تن رسیده که با نرخ متوسط تولید عملیاتی ۶۶ درصدی، تولید واقعی حدود ۱۲۰ میلیون تن است. این رقم تا سال ۲۰۲۸ به ۲۰۸ میلیون تن خواهد رسید که نشان‌‌دهنده چشم‌‌انداز مثبت این صنعت است. رئیس کارگروه متانول ایران با اشاره به سهم ۶۰ درصدی چین از تقاضای جهانی متانول افزود: در حال حاضر ایران با ۱۱ واحد تولیدی، ظرفیت اسمی ۱۵.۷ میلیون تنی دارد که با نرخ متوسط عملیاتی ۶۴ درصد، حدود ۱۰.۲ میلیون تن متانول تولید می‌کند. از این میزان تنها ۷۰۰هزار تن در داخل کشور مصرف و بیش از ۹۷درصد به چین صادر می‌شود.
به گفته این فعال صنعت پتروشیمی افزایش نرخ خوراک گاز و سرویس‌‌های جانبی، قطعی گاز در زمستان و مشکلات ناشی از تحریم‌‌های داخلی از جمله موانع اصلی توسعه این صنعت هستند. متاسفانه در سیستم داخلی، موانع غیرضروری بسیاری برای تولیدکنندگان وجود دارد که عملا به تحریم داخلی تبدیل شده است. با توجه به گرایش جهانی به سمت متانول‌‌های کم‌‌کربن و استفاده از متانول در سوخت کشتی‌‌ها، تا سال ۲۰۲۹ حدود ۲۸۰ کشتی با سوخت متانول در آب‌‌های آزاد خواهیم داشت. همچنین امکان استفاده از متانول در ترکیب با بنزین می‌تواند فرصت خوبی برای مصرف داخلی متانول باشد.
دیداری با تاکید بر ضرورت همگرایی در صنعت متانول گفت: ایجاد یک شرکت مشترک لجستیکی با مالکیت تولیدکنندگان متانول می‌تواند هزینه‌‌های تمام شده را کاهش داده و قدرت رقابت‌‌پذیری را افزایش دهد. همچنین توسعه زنجیره ارزش و تقویت ارتباط با شرکت‌های دانش‌‌بنیان می‌تواند به رشد این صنعت کمک کند. رئیس کارگروه متانول ایران در پایان خواستار همگرایی بیشتر میان دولت، بخش خصوصی و شرکت‌های تولیدی شد و تاکید کرد که باید از تفکرات جزیره‌‌ای در سازمان‌های مرتبط پرهیز کرد و با نگاه به منافع ملی، در جهت توسعه این صنعت گام برداشت.
متانول نیازمند زنجیره ارزش است
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستا در ششمین سمینار متانول ایران با اشاره به جایگاه متانول در صنعت پتروشیمی گفت: متانول به عنوان چهارمین محصول میان‌‌دستی پس از اتیلن، پروپیلن و آمونیاک، محصولی پر از فرصت‌‌ها و چالش‌‌هاست که باید توسط فعالان این حوزه و سرمایه‌گذاران حل و فصل شود. بازیار با اشاره به وابستگی بازار صادراتی متانول ایران به چین تصریح کرد: ۶۰درصد از صادرات متانول ایران به چین می‌رود که این موضوع هم تهدید و هم فرصت است. با توجه به افزایش تولید متانول در افق ۱۴۰۹ و ۱۴۱۰ به بیش از ۱۰ میلیون تن، باید برای بازار آن فکر اساسی شود. او ریسک‌‌های اصلی صنعت متانول را در ۶دسته طبقه‌‌بندی کرد و گفت: توسعه بی‌‌رویه صنعت، محدودیت بازار و قیمت‌گذاری در حد زنده ماندن صنعت توسط چین، تشدید تحریم‌‌ها، ضعف زنجیره‌‌های پایین‌‌دستی، سودآوری پایین و کمبود خوراک از جمله این ریسک‌‌ها هستند. مدیرعامل شستا با اشاره به هزینه‌‌های بالای صنعت متانول افزود: در حال حاضر یک واحد ۱.۶ میلیون تنی حدود ۵۰۰ میلیون یورو هزینه دارد و به دلیل تحریم‌‌ها، هزینه‌‌های حمل‌ونقل ۳۰درصد بیش از حالت معمول است.
بازیار در پایان با تاکید بر لزوم توسعه زنجیره ارزش متانول گفت: اسید استیک، فرمالدئید و MTO به ترتیب اولویت‌‌های اقتصادی در زنجیره پایین‌‌دست هستند، اما تبدیل متانول به بنزین را نمی‌توان راهکار مناسبی دانست، زیرا چشم‌‌انداز روشنی ندارد و برای اقتصادی شدن، قیمت متانول باید یک‌سوم قیمت بنزین باشد.
