وزارت نیرو ضوابط جدید عرضه برق را ابلاغ کرد
بازار برق جان می‌گیرد؟
در راستای اصلاحات ساختاری صنعت برق و به منظور ترغیب سرمایه‌گذاری در تولید و عرضه انرژی الکتریکی در بورس انرژی، وزارت نیرو ضوابط جدید عرضه برق نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدیدالاحداث را ابلاغ کرد. این سند مهم که به استناد بند (۳-۵-۵) مصوبه شماره ۱۰۲/۳۴۲۴۸/۱۰۰ مورخ ۱۴۰۲.۷.۱ و به استناد بندهای (الف)، (ه)، (ز) و (ح) ماده (۱) قانون تاسیس وزارت نیرو و مواد (۷) و (۱۶) قانون سازمان برق کشور تدوین شده، نقطه عطفی در مسیر اصلاحات بازار برق کشور به شمار می‌رود و زمینه‌‌‌ساز مشارکت فعال‌‌‌تر بخش خصوصی در توسعه ظرفیت تولید برق خواهد بود.
بر اساس این ضوابط، شرکت توانیر مکلف است ظرفیت موردنیاز در شبکه سراسری برق را در افق زمانی هفت‌ساله آتی و به تفکیک مناطق مختلف، حداکثر یک ماه پس از ابلاغ این سند به «برق حرارتی» اعلام کند. «برق حرارتی» نیز موظف است فهرستی از مناطق یا ساختگاه‌‌‌های موردنیاز را بر اساس مطالعات شبکه، حداکثر تا یک ماه پس از دریافت اطلاعات از توانیر، تهیه و پس از تایید «معاونت» به صورت عمومی منتشر و به‌صورت سالانه به‌روزرسانی کند.
همچنین برق حرارتی مکلف است بر اساس فهرست اعلامی نسبت به فراخوان عمومی با مدت مشخص برای جذب سرمایه‌گذاران متقاضی اقدام نماید. چنانچه پس از اتمام مهلت ارسال درخواست، متقاضیان سرمایه‌گذاری برای منطقه یا ساختگاه مشخص بیش از یک متقاضی باشد، «برق حرارتی» موظف است به منظور حصول اطمینان از شرایط رقابت، نسبت به برگزاری مناقصه بر اساس کمترین سهم پیشنهادی عرضه در تابلوی برق آزاد بورس انرژی اقدام کند.
سهم ۸۵ درصدی نیروگاه‌‌‌ها
یکی از مهم‌ترین نوآوری‌‌‌های این ضوابط، تعیین سهم قابل عرضه نیروگاه‌‌‌ها در تابلوی برق آزاد بورس انرژی است. طبق این ضوابط، حداکثر سهم قابل عرضه «نیروگاه» با سهم سه ماه اول در تابلوی برق آزاد بورس انرژی به منظور برگزاری مناقصه، ۸۵درصد از «ظرفیت مطمئن نیروگاهی» است. «سرمایه‌گذار» موظف است سهم باقی‌مانده (سهم عرضه خارج از تابلوی برق آزاد بورس انرژی) را در تابلوی اول بورس انرژی یا بازار عمده‌‌‌فروشی برق عرضه کند. همچنین «برق حرارتی» مکلف است تضامین سهل‌‌‌الوصول و قابل‌‌‌قبول (از جمله توثیق مطالبات یا واگذاری منافع ناشی از ظرفیت نیروگاهی موجود) از «سرمایه‌گذار» متناسب با سهم عرضه خارج از تابلوی برق آزاد بورس انرژی و دوره احداث با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اخذ کند. در صورت عدم‌برقراری شرایط مناقصه در یک ساختگاه، با رعایت قانون برگزاری مناقصات، «سرمایه‌گذار» مجاز به عرضه سهم در تابلوی آزاد برق بر مبنای ۸۵درصد یا کمترین سهم آخرین برنده مناقصه (هر کدام بیشتر باشد) از «ظرفیت مطمئن نیروگاهی» است.
شفافیت در معاملات برق
طبق این ضوابط، «سرمایه‌گذار» مجاز است برق تولیدی خود را بر اساس «قرارداد» به یکی از روش‌های زیر یا ترکیبی از آن عرضه کند:
۱. عرضه در تابلوی برق آزاد (در قالب قرارداد دوجانبه با مصرف‌کننده یا بازار متشکل)
۲. فروش گواهی ظرفیت و متناسبا عرضه برق در تابلوی اول بورس انرژی یا بازار عمده‌‌‌فروشی برق
۳. فروش در بازار عمده‌‌‌فروشی برق
لازم به ذکر است مجموع گواهی ظرفیت و ظرفیت قابل عرضه در تابلوی برق آزاد محدود به سهم تعیین‌‌‌شده در بند (۳) این سند است.
پایان خرید تضمینی
یکی از نکات مهم این ضوابط، تعیین‌تکلیف سرمایه‌گذاران دارای قرارداد خرید تضمینی برق (طبق مقررات برنامه چهارم و پنجم توسعه) است. سرمایه‌گذارانی که دارای قرارداد خرید تضمینی برق بوده و هیچ‌‌‌کدام از واحدهای نیروگاهی آنها قبل از ابلاغ این سند به بهره‌‌‌برداری نرسیده و در حال احداث هستند، می‌توانند با درخواست خود نسبت به خاتمه قرارداد خرید تضمینی و استفاده از شرایط مندرج در این سند بر مبنای ۸۵درصد سهم عرضه در تابلوی آزاد یا کمترین سهم آخرین برنده مناقصه (هر کدام بیشتر باشد) با تعیین‌تکلیف مواد مرتبط قراردادی و ارائه تضامین مطابق بند (۳-۳) مشمول ضوابط این سند شوند.
مسوولیت نظارت بر حسن اجرای این سند و رفع هرگونه تفسیر یا ابهام از بندهای این سند بر عهده «معاونت» است. همچنین مسوولیت نظارت بر اجرای این سند بر عهده معاونت برنامه‌‌‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو است. طبق توضیحات دکتر حامد صیرفیان‌‌‌پور، معاون برنامه‌‌‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو، با ابلاغ ضوابط عرضه برق نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدیدالاحداث توسط وزیر نیرو، گام مهمی در توسعه ظرفیت تولید برق کشور برداشته شد. بر اساس این رویه ابلاغی، سرمایه‌گذاران احداث نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدید مجاز به عرضه برق تولیدی خود در تابلوی آزاد بورس انرژی خواهند بود.
آینده صنعت برق
ضوابط عرضه برق نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدیدالاحداث، جایگزین سازوکار خرید تضمینی برق (توسط دولت) و همچنین سازگار با ماده ۴ قانون مانع‌‌‌زدایی از توسعه صنعت برق (احداث نیروگاه‌‌‌های خود‌تامین صنایع) محسوب شده و اقدامی موثر در راستای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری و توسعه تجارت برق توسط بخش خصوصی به شمار می‌رود. این ضوابط با هدف ایجاد شفافیت در مقررات حاکم بر عرضه برق نیروگاه‌‌‌های جدید و تسهیل مشارکت بخش خصوصی در توسعه ظرفیت تولید برق کشور تدوین شده‌‌‌اند. با توجه به چالش‌‌‌های فعلی تامین برق در ساعات پیک مصرف، این ابلاغیه می‌تواند نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های جدید در حوزه احداث نیروگاه داشته باشد.
با توجه به الزام این ضوابط مبنی بر عرضه بخشی از برق تولیدی در بورس انرژی، پیش‌بینی می‌شود حجم معاملات در بورس انرژی افزایش یافته و بازار برق از شفافیت بیشتری برخوردار شود. همچنین با فراهم شدن امکان انعقاد قراردادهای دوجانبه میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، بستر مناسبی برای تعامل مستقیم عرضه‌‌‌کنندگان و متقاضیان برق فراهم خواهد شد. از نکات قابل‌توجه دیگر این ضوابط، تعیین‌تکلیف سرمایه‌گذاران دارای قرارداد خرید تضمینی برق است که واحدهای آنها هنوز به بهره‌‌‌برداری نرسیده‌‌‌اند. این امر می‌تواند به تسریع در تکمیل و بهره‌‌‌برداری از پروژه‌‌‌های نیمه‌‌‌تمام بخش تولید برق کمک شایانی کند.
در مجموع، ابلاغ ضوابط عرضه برق نیروگاه‌‌‌های حرارتی جدیدالاحداث را می‌توان گامی اساسی در مسیر اصلاحات ساختاری صنعت برق کشور و حرکت به سمت بازار رقابتی برق دانست. انتظار می‌رود با اجرایی شدن این ضوابط، علاوه بر افزایش ظرفیت تولید برق کشور، زمینه‌‌‌های لازم برای توسعه بازار برق و مشارکت فعال‌‌‌تر بخش خصوصی در این صنعت زیربنایی فراهم شود.
