اقتصاد ایران

در این مقاله سعی داریم به تحلیل سیاست خصوصی‌سازی در ایران که دهه‌هاست یکی از مناقشه‌برانگیزترین مباحث بین کارشناسان و سیاستگذاران اقتصادی بوده است، بپردازیم. خصوصی‌سازی به‌عنوان یکی از راه‌های برون‌رفت از اقتصاد دولتی و افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها و دستیابی به توسعه اقتصادی مطرح بوده است. در ایران خصوصی‌سازی از سال ۱۳۷۰ در دستور کار دولت سازندگی قرار گرفت و به یکی از محورهای مهم سیاست‌های تعدیل اقتصادی بدل شد؛ اما اکنون پس از سه‌دهه از آغاز خصوصی‌سازی در ایران، آمار و داده‌ها از عدم‌تحقق اهداف…

دنیای اقتصاد: سیاستگذاری بلندمدت و کلان اقتصادی به‏‌منظور تغییرات ساختاری در اقتصاد ایران، تقریبا در تمامی دولت‏‌های گذشته، با ناکامی مواجه بوده و آنچه بر فضای غالب سیاستگذاری حاکم است، سیاستگذاری‏‌های مناسبتی و اقتضایی بوده است. به عبارتی فعالان اقتصادی یا به دلیل وابستگی اقتصاد به نفت، در معرض شوک‏‌های خارجی قرار داشته‌اند یا به دلیل نبود برنامه‏‌ای هدفمند و قابل‏‌اجرا، در معرض تصمیمات خلق‏‌الساعه قرار دارند؛ فضایی که قربانی اصلی آن، تولید و درنتیجه اشتغال و رفاه عمومی است.

دنیای اقتصاد-میثم قریشی: در زمان اصلاحات اقتصادی پهلوی دوم در ایران بیش از ۷۰‌درصد جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می‌کردند و کشاورزی بخش بزرگی از تولید ناخالص کشور را تشکیل می‌داد. توسعه اقتصادی ایران به طرف صنایع سنگین روسی رفت و با ورود کارخانه‌های فولاد، پتروشیمی، ‏‏‏‌ سیمان و ماشین‏‏‏‌سازی، فصل جدیدی در اقتصاد کشور آغاز شد. مهاجرت از روستا‌ها به شهر‌ها تشدید شد و جمعیت نیروی کار حاشیه‏‏‏‌نشین شهری رو به افزایش گذاشت. از آن تاریخ واردات کالای کشاورزی روندی روبه‌رشد پیدا کرد و وابستگی به کالاهای اساسی وارداتی…

در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بحث‌های اقتصادی بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار گرفته است. انتخاب رئیس جمهور جدید می‌تواند مسیر اقتصادی کشور را به شکل قابل توجهی تغییر دهد و تصمیمات وی در این زمینه تاثیرات عمیقی بر زندگی مردم و آینده اقتصادی ایران خواهد داشت. در این میان دو سیستم اقتصادی نئولیبرالیسم و اقتصاد مرکزی که در بسیاری از کشورهای جهان به‌کار گرفته شده‌اند، می‌توانند الگوهای مناسبی برای بررسی و تحلیل سیاست‌های اقتصادی کشور باشند با نگاهی به تجربیات موفق و ناموفق این دو…

دنیای‌اقتصاد: کمتر از یک هفته به انتخابات ریاست‌جمهوری دولت چهاردهم باقی مانده است. سکاندار دولت جدید، ماموریت‌های سختی روی میز خود دارد که باید برای آنها تصمیم‌گیری کند. از بعد سیاست‌های داخلی، مباحث مربوط به نوع مواجهه با اقتصاد دستوری، مهار تورم، تعادل‌بخشی به منابع و مصارف بودجه‌ای، اصلاحات نظام بانکی و توجه به استقلال بانک مرکزی، چالش‌های محیط زیستی، مباحث رفاهی و صندوق‌های بازنشستگی در صدر اولویت‌ها قرار دارد. در بعد سیاست‌های خارجی نیز مکانیزم رفع تحریم‌ها و تعامل اقتصادی با دنیا از موضوعاتی است که…

مناظره‌های انتخاباتی شروع شده است و بازار وعده‌‌های نامزدها هر روز گرم‌‌تر می‌شود؛ از افزایش چشمگیر یارانه‌‌ها گرفته تا میلیاردها دلار اعتبار طلا! اما هیچ‌کدام از نامزدها توضیح نمی‌‌دهند که این اعتبارات و یارانه‌‌ها، از کدام محل درآمد باید پرداخت شوند. در زمانی که اکثر کارشناسان اقتصاد انرژی از لزوم افزایش قیمت بنزین صحبت می‌کنند، در مناظرات اقتصادی حرف از نصف کردن قیمت بنزین به میان می‌‌آید. این وعده‌‌های خلاف واقع و دور از ذهن، چه بر سر آینده اقتصاد ایران خواهد آورد؟ آیا این رویابافی‌‌ها…

انباشت و برهم‌‌کنش‌‌ بحران‌های اقتصادی-اجتماعی به‌‌تعویق‌‌افکنده‌‌شده کشور در همه سال‌های گذشته، حل آنها را بسیار سخت و پرهزینه کرده و اقتصاد را در کانون توجه نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری قرار داده است. این دشواری به دلیل گسل‌‌های اجتماعی عمیق‌‌تر شده درون جامعه ایرانی از سویی و قرارگرفتن در بستر تحولات جدید جهانی و دورنمای پیروزی ترامپ در آمریکا از سوی دیگر دوچندان شده است. در روزهایی که نامزدهای ریاست‌جمهوری در مناظره‌‌ها و گفت‌وگوهای انتخاباتی از انواع شعارها و برنامه‌‌های عموما اقتصادی…

در اقتصاد کلان و به‌ویژه در مطالعه ارتباط کل‌‌‌های پولی با فعالیت‌‌‌های اقتصادی، نسبت نقدینگی (M۲) به GDP به‌عنوان یک شاخص کلیدی شناخته می‌شود. این نسبت نشان‌دهنده سهم نقدینگی از کل تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری یک کشور است. بررسی دقیق و موشکافانه این شاخص، می‌‌‌تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص وضعیت تولید و تورم یک کشور ارائه کند. اما چرا نحله فکری موسوم به دلارزداها در استفاده از این شاخص و مقایسه ایران با سایر کشورها خطای فاحش علمی دارند؟

دنیای اقتصاد: سالیان طولانی گذشت اما هنوز راه توسعه ایران مشخص نشده‌است. عده‌ای تجارت آزاد و ذوب‌شدن در اقتصاد جهانی را تجویز می‌کنند؛ در مقابل تعدادی از حمایت‌های دولتی و دخالت آن در تمام حوزه‌های اقتصادی دفاع می‌کنند، اما ادبیات توسعه اقتصادی راه سومی معرفی می‌کند که دست از افراط و تفریط در نسخه‏‏‏‏‏‌پیچی برای جوامع برداشته‌است.

دنیای اقتصاد-امیررضا انگجی: مشکل اصلی دستیابی به رقابت با فناوری‌‌‌های جدید این است که رقابت‌‌‌پذیری نه‌تنها با قیمت عوامل داخلی، بلکه در درجه اول توسط بهره‌‌‌وری نیروی کار، نهاده‌‌‌ها و موجودی سرمایه سازمان‌های اقتصادی داخلی با استفاده از این فناوری‌‌‌ها تعیین می‌شود. این بهره‌‌‌وری تا حد زیادی به ساختار سازمانی شرکت بستگی دارد و نه فقط به کیفیت و کمیت موجودی سرمایه و مهارت‌‌‌های رسمی نیروی کار آن. در اقتصاد ایران «قابلیت سازمانی» در بنگاه‌ها یک متغیر فراموش‌شده است و همین علت اصلی تداوم حیات بنگاه‌هایی است که با ضرر یا…

اکوایران: مقایسه آمارهای اقتصادی پنج کشور حوزه منا شامل ایران، ترکیه، امارت، عربستان و مصر نشان می‌دهد که در ۲۰ سال منتهی به ۲۰۲۲ رشد ایران از چهار کشور دیگر کمتر بوده‌است.

نفت به‌عنوان یکی از پر ارزش‌‌‌‌‌‌ترین منابع انرژی در سده بیست‌و‌یکم درنظر گرفته می‌شود. درآمدهای نفتی منبع اصلی درآمد دولت در شرایط کنونی اقتصاد ایران است. بخش نفت در ایران نیروی‌محرکه و بخش کلیدی اقتصاد ملی محسوب می‌شود. از یک‌سو بخش نفت عهده‌‌‌‌‌‌دار تامین انرژی مورد‌نیاز برنامه‌های توسعه و رشد اقتصادی کشور است و از طرف دیگر به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمدهای ارزی در اقتصادایران درنظر گرفته می‌شود. در حدود ۱۰‌درصد ذخایر نفت جهان متعلق به ایران است و بعد از عربستان دومین تولیدکننده‌‌‌‌‌‌‌ نفت در…

«اقتصاد ایران در وضعیت کنونی، از نظر مسائل و چالش‌هایی که با آن مواجه است در مقطعی ویژه به سر می‌برد. مشکلات اقتصادی انباشته‌شده در طول سال‌های گذشته، مانند زخم‌هایی کهنه، یکی پس از دیگری سر باز کرده‌اند و به دنبال آن، مرهم‌گذاری بر این زخم‌ها، جای علاج بیماری را گرفته است. انباشت مشکلاتی که در دهه‌های گذشته برای حل آنها چاره‌اندیشی نشده، سبب شده است اقتصاد ایران امروز از نظر تعداد و عمق مسائل، در وضعیت تجربه‌نشده‌ای قرار گیرد. همین امر باعث شده است که نه‌تنها آینده میان‌مدت، بلکه آینده…

تورم و معضلات ناشی از آن را شاید بتوان به بهترین شکل در سخن جان‌مینارد کینز خلاصه کرد که بیان کرد: «اگر می‌خواهید ملتی را نابود کنید، تورم بلندمدت ایجاد کنید؛ زیرا آرام‌آرام همه بنیان‌های اخلاقی و اقتصادی آن ملت نابود می‌شود.» معضلات ناشی از تورم از یکسو و ماندگاری تورم‌‌‌های دورقمی و فزاینده در فضای چند دهه اخیر در ایران از دیگر سو، تورم را به موضوعی کلیدی در مناظره‌های انتخاباتی تبدیل کرد تا جایی که نامزدها به‌کرات وعده و وعیدهایی را برای حل این ابرچالش مطرح کردند. اما راستی‌آزمایی این…

دنیای اقتصاد: بر اساس گزارش اتاق ایران، سند توسعه تجاری کشور باید مبتنی بر سند توسعه صنعتی با هدف قرار گرفتن در زنجیره‏ ارزش جهانی تنظیم شود. موفقیت این سیاست صنعتی به کاهش هزینه‌های اجرای قراردادها و مدیریت مزایای از دست‌رفته ساختار حل و فصل سیاسی وابسته است.

دنیای اقتصاد: در طول دودهه منتهی به سال۱۳۹۹، رشد تولید در حدود ۳۶درصد و رشد نقدینگی در حدود ۱۰هزار درصد بوده است. باوجود شرایط اولیه مشابه با ترکیه و آغاز همزمان صنعتی‌سازی، ارزش‌افزوده بخش صنعت در ایران به میزان قابل توجهی پایین‌تر است.

اکوایران: بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از تورم تولیدکننده بخش معدن، تورم پیشران سالانه این بخش در اردیبهشت امسال نسبت به فروردین کاهش پیدا کرده و به زیر ۴۰ درصد رسیده است

دنیای اقتصاد: افزایش سهم چین در تجارت خارجی ایران، هم درعرصه صادرات و هم واردات کالاهای غیرنفتی نشان می‌دهد که در طول بیش از یک‌دهه گذشته یک چرخش سیاستی و اقتصادی به سمت شرق در کشور صورت گرفته است؛ چرخشی که نتیجه تحریم و برخی عوامل بین‌المللی است.

اکوایران: بررسی‌ها نشان ‌می‌دهد سهم بخش نفت از کیک اقتصاد ایران در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۲ واحد درصد بالاتر رفته است.

دنیای اقتصاد: در یازدهمین نشست کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، درباره نگرانی‏های تغییر قانون تجارت بحث شد. طبق نظر کارشناسان اتاق، مغایرت‌هایی بین لوایح قانون تجارت با سیاست‌های کلی نظام و حتی مغایرت‌هایی با قانون اساسی و قوانین شرعی وجود دارد.

بانک مرکزی به گزارش «دنیای‌اقتصاد» که در تاریخ ۱۹خردادماه سال جاری با عنوان «نمره اقتصادی پاستورنشینان» منتشر شده بود، پاسخ داد. به گفته بانک مرکزی، متغیرهای اقتصاد کلان در دولت‌های مختلف مستلزم آن است که شرایط و عوامل محیطی و برون‌زای اقتصاد در دوره‌های مختلف در وضعیت مشابهی قرار داشته باشد.

چالش‌‌‌های متعددی باعث شده است تا بازار کار ایران در سطوح مختلف نتواند فضایی پویا و جذاب داشته باشد و از همین مسیر عوارض بسیاری به اقتصاد و کسب‌وکارها تحمیل کند. اینکه امروز بخشی از بازار کار نظیر بخش صنعت، خود را نیازمند نیروهای کار ارزان و فراوان عنوان می‌کند، اما از انبوه جوانان بیکار و لشکر میلیونی جمعیت غیرفعال نصیبی نمی‌‌‌برد، عمدتا به دلیل چالش‌‌‌هاست. دستمزد و چالش عقب‌ماندن از تورم یکی از مسائلی است که باعث شده است تا نرخ مشارکت اقتصادی در ایران به یکی از کمترین سطوح خود در دهه اخیر…

بیکاری، درد مزمنی است که سال‌هاست اقتصاد ایران را مبتلا کرده و به‌رغم اعلام رسمی کاهش نرخ بیکاری در برخی سال‌ها همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی سیاستگذاران اقتصادی است؛ چراکه از نظر اقتصادی اگرچه نرخ بیکاری کاهش یافته، اما علاوه بر انتقاداتی که بر شیوه محاسبه این نرخ وارد است، بالا بودن نرخ بیکاری اصطکاکی (اشتغال در مشاغلی غیرمرتبط با رشته تحصیلی) و بیکاری ساختاری (بیکاری ناشی از ادوار تجاری رونق و رکود) همچنان در کشور بالاست. ضمن اینکه سطح پایین رضایت شغلی که شامل رضایت از مجموع حقوق و دستمزد در…

دولت طی سال‌های گذشته به بهانه مبارزه با تورم، هم در بخش کارکنان مشمول قانون کار و هم در بخش کارمندی و قانون استخدام کشوری سیاست سرکوب دستمزد را در پیش گرفته است. در شرایط تورمی امروز ایران، این سیاست علاوه بر تبعات مخرب در سطح انفرادی و آثار مخرب روی روان فرد فرد حقوق‌بگیران و خانوارهای تحت تکفل آنها، در سطح کلان آثار و تبعات جبران‌ناپذیری به‌ویژه بر بازار کار ایران خواهد داشت. در این یادداشت فارغ از مجادلات نظری تعیین دستمزد و آثار آن بر تورم، به تحلیل پیامدها و تبعات سیاست‌های حقوق و دستمزد…

مطالعه ادبیات سیاستگذاری عمومی حاوی نشانه‌‌‌های پررنگی از اهمیت جمعیت در عرصه سیاست و اقدام عمومی است. جمعیت به عنوان نخستین و مهم‌ترین عنصر حکمرانی مدرن در میان آثار بسیاری از فلاسفه و سیاسی‌‌‌نویسان بزرگ جایگاه بارزی دارد و تاریخ انقلاب‌‌‌ها، جنگ‌‌‌ها و به طور کلی تحولات، گویای اثر جمعیت بر روندهای کلان تاریخ است. دموکراسی به‌عنوان سیستمی که در عرصه سیاست، تاریخ و جمعیت را به هم وصل می‌کند، تاریخ بلندی دارد. این تاریخ مملو از مثال‌‌‌هایی است که رژیم‌‌‌های سیاسی به واسطه بی‌‌‌توجهی به جمعیت…

دنیای اقتصاد: به تازگی پژوهشی در رابطه با اثرگذاری تورم بر رشد اقتصادی انجام شده است. در این پژوهش داده‌های مربوط به خاورمیانه از سال۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ بررسی شده است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد دو رقمی شدن تورم می‌تواند اثر منفی و شدیدی بر رشد اقتصادی کشورها بگذارد. بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد اثر منفی تورم بر رشد در ایران بیشتر از سایر کشورهای خاورمیانه بوده است. آستانه تورمی ایران برابر با ۸.۶درصد و آستانه تورمی کشورهای خاورمیانه به‌طور میانگین برابر با ۱۰.۱درصد بوده است.

تضعیف پول ملی از طریق تغییرات نرخ ارز یک ابزار موثر در توسعه صنعتی صادرات‌محور در بسیاری از کشورهای جهان است. با این حال اقتصاد ایران به‌دلیل دور بودن از مرز فناوری‌های جهانی و سیاست‌های نادرست از آن بهره‏ای نبرده است.

بخش‌های مهمی از اقتصاد ایران (نظام بازنشستگی، نظام یارانه، نظام بانکی و...) به‌دلیل برخی سیاست‌گذاری‌های نادرست پنج دهه گذشته دچار بحران شده که در ادبیات سیاسی و اقتصادی ایران از آنها به‌عنوان ابرچالش یاد می‌شود؛ ابرچالش‌هایی که درصورت ادامه وضعیت کنونی مشخص نیست چه آینده‌ای در انتظارشان خواهد بود. به این ترتیب، اصلاحات در این بخش‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. به‌رغم این ضرورت، تاکنون اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است و به نظر می‌رسد بازار سیاست در ایران نیز کارآیی کافی برای حل این مسائل…