اقتصاد ایران

دنیای اقتصاد: شاخص مدیران خرید در سه‌ماه گذشته افت شدیدی را تجربه کرده و به مقادیری رسیده که حتی در اوج تحریم‌ها نیز سابقه نداشته است. بار شوک‌های اقتصادی همچون قطعی برق در سه‌ماه گذشته مانند سال۱۴۰۲ بیشتر بر دوش صنایع و بخش کشاورزی بوده و اثر این شوک‌ها باعث افت این شاخص شده است. پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آتی رکود اقتصادی تشدید شود و بنگاه‌ها علاوه بر ضعف‌های زیر ساختی سمت عرضه با کمبود تقاضای موثر نیز مواجه شوند.

سیزدهم مردادماه سالروز امضای تشکیل مجلس شورای ملی توسط مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۸۵خورشیدی بود. [یک‌روز بعد در تاریخ ۱۴مرداد۱۲۸۵ فرمان مشروطیت صادر شد.] انقلاب مشروطه ایران (اسفند۱۲۸۳- مارس۱۹۰۵ تا مرداد۱۲۸۵- اوت۱۹۰۶) دوره‌ای کلیدی در تاریخ ایران است که جدا از عوامل سیاسی و اجتماعی، محرک‌های اقتصادی مهمی هم داشت. همراستایی این عوامل اقتصادی با پویایی‌های اجتماعی و سیاسی، موجب تقویت نیروی انقلاب شد. در این یادداشت کوتاه ریشه‌های اقتصادی این انقلاب را در سه محور اصلی به اختصار بررسی می‌کنیم:…

نبردهای رسانه‌ای بر سر اثربخشی سیاست‌های اقتصادی در ایران هر روز ابعاد جدیدی به خود می‌گیرد؛ اما مرور نماگرهای اقتصادی کشور از اثربخشی و کارآیی اندک این سیاست‌ها حکایت دارد. در‌حالی‌که صرفا در فقره انرژی و حامل‌های این حوزه روایت‌های آماری خبر از توزیع حدود ۱۰۰میلیارد دلار یارانه در سال می‌دهد، فقر، بیکاری و نابرابری وضعیتی نامطلوب دارد. البته در بین همه متغیرهای اقتصادی شرایط فقر بغرنج‌تر است، به شکلی که برخی روایت‌ها از ۱۵میلیون و برخی دیگر از حدود ۲۵میلیون نفر زیر خط فقر خبر می‌دهند که در…

تحریم‌ها اثرات مخرب بسیار زیادی بر اقتصاد ایران گذاشته است. علاوه بر شاخص‌های کلان اقتصادی که تحت‌تاثیر تحریم‌ها آسیب‌های غیر‌قابل جبران دیده‌اند، تحریم‌ها اثرات زیان‌بار زیادی بر زیست فردی و اجتماعی ایرانیان گذاشته است که یکی از مهم‌ترین آنها گسترش فقر و افزایش شکاف طبقاتی‌ است. وضعیت ایران نیاز به مطالعه تجربه تحریم‌های گذشته در کشورهای دیگر و مشابه را تقویت کرده است. یکی از این موارد مطالعه می‌تواند کشور عراق باشد؛ هرچند که تحریم‌های عراق فقط بانکی بود و شامل تحریم‌های نفتی، حمل‌ونقل و بیمه…

مقابله با فقر یکی از ادعاهای پرتکرار دولت‌های مختلف بوده است که همواره به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی این دولت‌ها مطرح شده است. با‌این‌حال، متاسفانه عملکرد این شاخص مهم اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد که توفیق زیادی در زمینه کاهش فقر حاصل نشده و به‌خصوص طی ۱۰ سال اخیر از نظر کمیت و کیفیت عمق بیشتری نیز پیدا کرده است.

پشت پرده آمارهای خوش‌بینانه از کاهش نابرابری در ایران، واقعیت تلخ «افزایش چشمگیر فقر» پنهان شده است. گفته می‌شود در دوران دولت سیزدهم ضریب جینی (نابرابری درآمد) کاهش یافته، پس همه باید جشن بگیریم؛ اما وقتی به سفره‌‌‌های خالی مردم نگاه می‌کنیم، می‌بینیم واقعیت چیز دیگری است. واقعیت این است که برآوردها نشان می‌دهد سیاست‌‌‌های اقتصادی اخیر نه‌تنها نتوانسته‌‌‌اند شکاف طبقاتی را کاهش دهند، بلکه به عمق آن افزوده‌‌‌اند.

دنیای اقتصاد: اقتصاددانان عوامل موثر بر تورم را به دو دسته عوامل ناشی از سمت عرضه یا تولید و عوامل ناشی از سمت تقاضا یا مصرف تقسیم می‌کنند. به نظر می‌رسد کمبود انرژی این روزها تبدیل به شوکی موثر در سمت عرضه اقتصاد کشور شده است که پس از شوک تحریم‌ها می‌تواند بر نرخ تورم و کاهش رشد اقتصادی اثرگذار باشد. این شوک در تابستان خود را در قالب کمبود برق و در زمستان خود را در قالب کمبود گاز نمایان می‌کند.

عجیب نیست که اقتصاد ایران بیش از پنج دهه است با تورم بالا دست‌وپنجه نرم می‌کند و گریزی از آن ندارد، چون هیچ‌گاه به فکر «ام‌المصائب» اقتصاد ایران نبوده است؛ کسری بودجه که گفته می‌شود از همان نخستین بودجه‌ای که در دولت ایران از سوی مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، وزیر مالیه کابینه دوم حسن مستوفی‌الممالک، تدوین شد، کسری بودجه زاده شد و تا به امروز بودجه‌ای تنظیم نشده مگر از نظر حسابداری تراز بوده اما دچار کسری بوده است؛ کسری‌هایی که لاجرم به تورم تبدیل شده است.

شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت مالی (بورس، بانک و بیمه) به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد مالی سال که همه‌ساله نقطه‌ی تلاقی نخبگان و متخصصان بازارهای مالی است، امسال شاهد حضور آکادمی دانایان است.

دنیای اقتصاد -مرضیه احقاقی: صادرات غیرنفتی یکی از مهم‌ترین شاخصه‏‏‏‌های موثر بر تولید ناخالص داخلی است که زمینه گذار کشور به اقتصادی سالم و با درآمدهای پایدار را فراهم می‌کند. ضعف در توسعه صادرات یکی از مشکلات کلیدی اقتصاد ایران است که خود به‌عنوان مانعی در مسیر گسترش تولید عمل می‌کند. تولید غیرهدفمند نیز از دیگر شاخص‌هایی است که به توسعه‏‏‏‌نیافتگی صادرات منتهی می‌شود، به‌عبارتی دیگر در این زمینه یک رابطه دو طرفه میان صادرات و تولید برقرار است. شتاب‌بخشیدن به صادرات نیازمند ایجاد تحولی ساختاری در حوزه تولید و تجارت است.…

بر اساس شواهد و آمارهای منتشره، واقعیت‌ها نشان می‌دهد اقتصاد ایران به‌خودی‌خود، اقتصاد مطلوبی نبوده و همواره ناکارآمد و مریض است، به‌طوری‌که این اقتصاد هر روز بیشتر از قبل با چالش روبه‌روست. البته این چالش و مریضی مربوط به امروز و این دوران نیست، بلکه از اوایل دهه ۱۳۵۰ هجری شمسی که اقتصاد ایران نفتی شد و با افزایش ناگهانی قیمت نفت، تحت‌تاثیر درآمدهای بالای ارزی و به عبارتی عارضه بیماری هلندی قرار گرفته که کشور نهایتا با پدیده تورم دورقمی مواجه شد و این تورم دورقمی به صورت مزمن در اقتصاد ایران…

مهر: دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت: مردمی‌ترین بخش اقتصاد کشور بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند.

پس از محدود‌شدن دامنه‌نوسان توسط سازمان بورس و اوراق‌بهادار، بازهم شاهد افت بیش از ‌هزار‌واحدی شاخص‌کل بورس بودیم. به گفته کارشناسان به‌نظر می‌رسد اقدامات سازمان بورس از قبیل کنترل دامنه‌نوسان و محدود‌کردن آن، یک نوع مُسکن است. وقتی شرکت‌ها و صنایع از یک بیماری سرطانی رنج می‌برند، راه‌‌‌‌ درمان بیماری، مُسکن نیست، بلکه شیمی‌‌‌‌درمانی است.

اگر نظام بانکی ایران در دهه گذشته پیروزی‌های چشم‌گیری نداشته است که بتواند با نمایش آنها برای اقتصاد ایران خودنمایی کند، ولی بی‌تردید می‌تواند با شمارش و بازگو کردن شکست‌هایش همگان را غافل‌گیر و شگفت‌زده کند. از قصه بی‌راهه رفتن برخی بانک‌های نظامی که به ادغام آنها در بانک سپه انجامید تا پایان تلخ داستان کشدار موسسات اعتباری غیر بانکی توسعه، کاسپین و نور که به انحلال و محو شخصیت حقوقی آنها ختم شد و البته هزینه‌های ناخواسته این فعالیت‌های به‌ظاهر بانکی به حساب یکایک ایرانیان گذاشته شد و تاکنون…

مسعود پزشکیان در شرایطی پای به کارزار انتخاباتی گذاشت که احتمالا نمی‌‌‌دانست امکان انتخابش به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم بالاست. او سومین گزینه جریان اصلاحات و از ‌‌نامزدهای کمتر شناخته‌شده انتخابات بود که بیشتر به کار در حوزه محلی خود (تبریز و استان آذربایجان‌شرقی) و وزارت بهداشت شهرت داشت. حتی نایب‌‌‌رئیسی او در مجلس یازدهم نیز چیز چندان زیادی از پزشکیان عیان نکرد. وی با همین رویکرد و البته گفتارهای صادقانه و تاکید بر وفاق ملی توانست از انتخابات عبور کند و خود را به پاستور برساند. اما آیا از…

مصادف شدن روز تنفیذ ریاست‌جمهوری چهاردهم با تعطیلی ادارات دولتی و بانک‌ها به‌دلیل گرمای شدید هوا نشانه‌ای گویا و نمادین از معضلات گریبان‌گیر جامعه ایرانی بود. کشوری که در رده‌های نخست دارندگان بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز دنیا به شمار می‌آید، گرفتار مشکل کمبود تولید برق است. وانگهی چنین کشوری برای تامین مصرف بنزین نیازمند واردات چندمیلیارد دلاری این فرآورده نفتی است و در زمستان‌ها با کمبود گاز مواجه می‌شود.

محمد نعمت‌زاده: بازار سرمایه در هفته گذشته ریسک‌‌‌های متفاوت و بسیاری را پشت سر گذاشت که این ریسک‌‌‌‎های متفاوت خود را در ریزش‌‌‌های بسیاری نشان دادند. برخی از این ریسک‌‌‌ها ریشه دیرینه‌‌‌ای در بازار داشتند، اما برخی دیگر، ‌‌‌ خود را در این هفته نشان دادند. به‌عنوان مثال، عوامل متعددی در فرسودگی شبکه تولید و توزیع برق در کشور نقش داشتند و این فرسودگی، به حدی فراتر رفت که قطعی برق دامان اداره‌‌‌ها و نهادها و موسسات دولتی را نیز گرفت. متاسفانه یکی از دلایلی که درآمد عملیاتی شرکت‌ها و صنایع را تحت‌تاثیر قرار…

پرهام پهلوان: دستیابی به رشد اقتصادی ۸درصدی که یکی از اهداف مهم برنامه هفتم توسعه کشور است، از مهم‌ترین چالش‌‌‌های دولت چهاردهم ایران و از شاخص‌‌‌ترین موضوعات مطرح‌شده در کارزارهای انتخاباتی است. تحریم‌‌‌های اقتصادی ظالمانه که بر بخش‌‌‌های مختلف کشور اثرات منفی شدیدی گذاشته‌‌‌اند، از بزرگ‌ترین موانع برای رسیدن به این میزان رشد به شمار می‌‌‌روند. وابستگی زیاد تولید ناخالص داخلی ایران به صادرات نفتی، دستیابی به این رشد را بدون رفع تحریم‌‌‌ها و افزایش صادرات نفت و مشتقات آن، بسیار دشوار کرده است. افزایش تنوع…

هدف‌‌‌گذاری رشد اقتصادی ۸درصدی برای ایران، مقصود بزرگی در مسیر توسعه اقتصادی کشور به شمار می‌‌‌آید. وضعیت کنونی اقتصاد ایران با چالش‌‌‌های متعددی مانند تحریم‌‌‌های بین‌المللی، تورم بالا و نرخ بیکاری قابل‌توجه مواجه است. تحریم‌‌‌ها مستقیما بر کاهش فروش نفت و درآمدهای ملی تاثیرگذار بوده‌‌‌اند. این شرایط به کاهش سرمایه‌گذاری و بهره‌‌‌وری در بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی انجامیده و نوسانات بهره‌‌‌وری کل عوامل تولید نیز به نشانه‌‌‌ای از عدم‌پایداری در رشد اقتصادی تبدیل شده است. بهبود زیرساخت‌‌‌های…

یکی از مباحث کلیدی اقتصادی مورد توجه در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری، برنامه‌‌‌ریزی برای فراهم کردن بسترهای مناسب، به‌‌‌منظور تحقق رشد اقتصادی ۸درصدی هدف‌گذاری‌شده در برنامه هفتم توسعه کشور بود. همچنین، ضرورت افزایش رشد اقتصادی، همواره به‌‌‌عنوان یکی از مسائل مهم اقتصادی کشور، از سوی رئیس‌جمهور منتخب عنوان شده است. رشد اقتصادی، یکی از ابزارهای مهم و تاثیرگذار بر توانمندسازی جوامع برای ارتقای فرصت‌‌‌های زندگی شهروندان و به‌‌‌خصوص افراد بسیار فقیر است.

اقتصاد ایران پس از گذراندن یک‌دهه وفور نفتی، از سال ۱۳۹۱ وارد مرحله جدیدی شد که دو مشخصه اصلی آن تشدید تحریم‌‌‌های تجاری و مالی و همچنین کاهش شدید درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت بود (مسعود نیلی و همکاران (۱۳۹۷)، اقتصاد ایران؛ چگونگی گذر از ابرچالش‌ها). سال ۱۳۹۴ مصادف با انعقاد قرارداد برجام و برداشتن تحریم‌هاست که آثار آن را می‌توان از میزان فروش نفت و به تبع آن تولید ناخالص داخلی ملاحظه کرد، به طوری که رشد اقتصادی منفی ۰.۵درصد در سال ۱۳۹۴، به رشد ۱۴.۲درصدی در سال ۱۳۹۵ ارتقا یافت.

دهه‌‌‌هاست که با معضل تورم دورقمی روبه‌‌‌رو هستیم. واقعیت آن است که ‌حل‌نشدن این مساله بیشتر از آنکه موجب نارضایتی شهروندان ایرانی باشد، موجبات تعجب آنها را فراهم می‌‌‌آورد؛ از این جهت که چگونه عموم کشورهای دنیا این مساله را برای خود حل کرده‌‌‌اند؛ اما، ما نه‌‌‌تنها تاکنون این معضل را حل نکرده‌‌‌ایم؛ بلکه در سال‌های اخیر این نرخ، روند صعودی نیز به خود گرفته است. شهروند ایرانی زمانی که اخبار مربوط به نرخ تورم در کشورهای دیگر را می‌‌‌خواند، تعجبش بیشتر هم می‌شود. در بسیاری از کشورها، زمانی که…

در این نوشتار سعی شده است تکانه‌های موثر بر شکل‌گیری تورم (در ابعاد زمانی بلندمدت و میان‌مدت-کوتاه‌مدت) در اقتصاد ایران برشمرده و در ادامه مجاری اصلی انتقال تکانه‌ها معرفی شود تا نقش استقلال سیاستگذار پولی در تعیین اهداف و ابزار سیاست پولی در جهت تقلیل اثرات تکانه‌ها نمایان شود.

شواهد رسمی حاکی از رشد اقتصادی کم‌‌‌کیفیت کشور در دوسال گذشته ملهم از رشد بخش نفت و صنایع بزرگ بوده است. این در حالی است که همچنان رکود اقتصادی گریبانگیر اقتصاد ایران است و این وضعیت در همراهی با تورم‌های بالا در دهه اخیر، فعالان اقتصادی را گوشه رینگ انداخته و تحت فشار رکود تورمی قرار داده است.

در کتاب «امپراتوری و صنعت» نوشته اریک هابسبام، تاریخ‌‌‌دان برجسته انگلیسی، بحثی مفصل پیرامون نسبت بین سیاست و صنعت در عصر ظهور بریتانیا به‌عنوان ابرقدرت جهان صورت گرفته که ریشه‌‌‌های انقلاب صنعتی اول را نیز تشریح می‌کند. استدلال کلی کتاب نیز بر پایه اثر دولت‌‌‌ها روی تحولات صنعتی جهان بنا شده است. ایران در همه ۲۰۰سال گذشته در یک سرگشتگی اقتصادی و صنعتی جدی قرار داشته که در نتیجه بی‌‌‌توجهی به استخوان‌‌‌بندی قدرت ملی شکل گرفته و نتیجه آن فضای کم‌رمق تولید و تجارت در کشور است. بسیاری از…

سال‌هاست که تب گفتمان «روش‌شناسی علم اقتصاد» در بین جامعه دانشگاهی و غیر‌دانشگاهی اقتصاددانان در ایران داغ شده و بسیاری از مناظرات و مباحث و سمینارهای دانشگاه‌ها به محلی برای تحلیل «عقاید» و «روش‌شناسی»‌های مختلف عمدتا قرن نوزدهمی و بیستمی تبدیل شده است. متن‌های از دور خارج‌شده اقتصاد اتریشی، سوسیالیستی، نئوکلاسیک و نئوکینزی از طاقچه‌های خاک‌خورده کتابخانه‌ها و اینترنت بیرون کشیده شده و هر کدام به دنبال خود طایفه‌ای از استاد و دانشجو و روزنامه‌نگار را همراه کردند.

صنم کریمیان: یکی از مهم‌ترین معیارهای نماینده دولت در هر استان میزان شناخت و تخصص او در حوزه کارآفرینی و نوآوری است. کلیدواژه‌هایی که این روزها اهمیت ویژه‌ای پیداکرده‌اند و به گفته کارشناسان راه نجات اقتصاد هستند. بررسی‌های صورت گرفته از اقتصاددانان ایران حکایت از آن دارد که مهم‌ترین نقطه‌ضعف اقتصاد ایران شکل نگرفتن فرایند‌های نوآورانه برای تسهیل اکوسیستم کارآفرینی است. این در حالی است که دولت‌ها و دولتمردان مدعی هستند که نوآوری را پیشینه راه خود قرار داده‌اند تا بتوانند پاسخگوی نیاز نسل جدید ب…