سفرنامه

نقد و بررسی سفرنامه‌های فرنگستان ناصرالدین‌شاه با روش تحلیل گفتمان، تاثیر و تعاملات عناصر زبانی و فرازبانی را در این متن برما آشکار کرده و توانایی درک معانی پنهان در ورای واژه‌ها را برای خواننده فراهم می‌سازد.

«سراپا غرق جواهر بود و چنان‌که نشسته بود پیدا بود مرد زورمندی است که تقریبا چهل سال دارد و میلیون‌ها جواهر به خود بسته بود. تاجش و بازوبند چپش بسیار گرانبها بود. ریش سیاهش که زیباترین ریش‌های ایران بود تا به زانو می‌رسید. در پای تختش پسرانش صف کشیده بودند. دیگر هیچ‌کس در تالار نبود. دیگران همه در ده قدم فاصله در باغ صف کشیده و دست‌هایشان در آستین‌ها پنهان شده بود.{...} شاه به ما گفت که ما را مانند فرزندان خود دوست می‌دارد و آینده این را ثابت خواهد کرد. پس از آنکه محاسن هر یک از ما را به او…

به یقین می‌توان گفت با مبنا قرار دادن محتوای سه سفرنامه شاه به فرنگ ذائقه عمده فکری او متوجه تجلیات مادی غرب و جنبه‌های مفرح و لذت‌مآبانه آن بوده است. بخش‌هایی همچون باغ‌وحش، پارک، موزه، تماشاخانه، دختران زیبا، شبکه‌های ارتباطی، کارخانه‌های صنعتی و... عمده بحث‌های وی، راجع به غرب در سفرنامه‌هایش است که به کرات به این موارد اشاره کرده است. چنانچه بر این موضوع تاملی شود متوجه می‌شویم که این موارد نه‌تنها بیم و هراسی بر ادامه حکومت شاه در پی نداشت بلکه در صورت تحقق می‌توانست شکوهمندی قدرتش را بر…

ناصرالدین شاه، اساسا با فضای نشر و مطبوعات تا آنجا که مزاحمتی برای قدرتش نداشت و ثناگوی قدرتش بود مخالفتی نداشت و با هر روزنامه‌ای که کمترین نقد و انتقادی از حکومتش می‌کرد فورا دستور توقیف و بلوکه کردن آن را صادر می‌کرد. در همین راستا بود که دستور تاسیس اداره سانسور و وزارت انطباعات را صادر تا مانع از نشر مطالبی شوند که برخلاف میل و اراده او نوشته می‌شد.

سفرنامه های بیگانه از مهم ترین منابع محتوایی تاریخ ایران هستند که باید مورد توجه و عنایت پژوهشگران حوزه تاریخ در تمامی ابعاد نظیر؛ مبانی اجتماعی و مسائل تمدنی قرار گیرند. سفرنامه‌ها منابع بی‌‌‌همتایی برای تحقیق در تاریخ ایران هستند. مهم‌ترین مقصد مطالعه تاریخ دستیابی به چراغ راه آینده است. چگونگی نیل به این هدف با گردآوری داده ها و دسته‌بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل زوایای پنهان و آشکار گذشته و نقد آن امکان‌پذیر است.

مواجهه‌ دریانوردان، تجار، میسیونرها، ماموران سیاسی و سیاحان اروپایی از ملیت‌های مختلف با سرزمین‌ها و مردمان شرقی، در وهله نخست به معنای شناخت عینی و بی‌واسطه نمایندگان جوامع و ملل غربی از شرق بود. تهیه و تدوین مجموعه عظیمی از سفرنامه‌ها، یادداشت‌ها، گزارش‌ها، آمارها، نقشه‌ها و نقاشی‌ها مواد خامی را برای تاریخ‌نگاری کشورهای اروپایی از شرق به وجود آورد که بر اساس آن، مدعا این بود که تلاش دانشمندان و به‌ویژه تاریخ‌نگاران اروپایی این است که تصویری روشن، دقیق و مطابق با واقع از شرق ارائه دهند.

نویسندگان غربی و روس، آثار معتبر مکتوبی در مورد افغانستان نوشته‌اند. آنچه عده‌‌‌ای در داخل افغانستان نوشته‌‌‌اند، زیر نظر حاکمان و برتری‌‌‌طلبان نوشته شده که اغلب جعل و دروغ است. اهالی افغانستان نه‌تنها اثر علمی در مورد افغانستان ننوشته‌‌‌اند، بلکه حتی چنان‌‌‌که لازم است، اثر مهمی را در مورد کشورشان ترجمه نکرده‌‌‌اند. مبارزان و آزادی‌خواهانی همچون میرغلام‌‌‌محمد غبار، صدیق فرهنگ، عبدالحی حبیبی و دیگران در مورد افغانستان آثاری نوشته‌اند که هر کدام از اینها دارای اشکالات بزرگ ارزیابی شده‌‌‌اند.…

سفرنامه‌های بیگانه (اروپایی، آمریکایی و...) برای پژوهش در ابعاد گوناگون تاریخ ایران، به‌ویژه مبانی اجتماعی و مسائل تمدنی، از ارزش و اهمیتی ویژه برخوردارند. از این رو پژوهشگران تاریخ ایران، چه ایرانی و چه غیرایرانی، از دهه‌ها پیش به این ویژگی توجه کرده و بر پایه چنین سفرنامه‌هایی آثاری درخور توجه و ارزنده پدید آورده‌اند. با این حال بیشتر کارهایی که تاکنون در این زمینه، انجام شده در حکم گردآوری و دسته‌بندی داده‌های مندرج در سفرنامه‌ها، بیشتر رویکرد توصیفی و گزارشی داشته، و پژوهش‌های موردی و…

دنیای‌اقتصاد: ژان پل بلموندو، بازیگر افسانه‌ای و محبوب سینمای موج نو فرانسه که فیلم‌های زیادی را با فیلم‌سازان بزرگ معاصر کار کرد، در ۸۸ سالگی درگذشت. او آخرین روزهای زندگی‌اش را در وطنش و در پاریس گذراند و در همین شهر نیز از دنیا رفت.

دنياي اقتصاد: اگر کرونا نبود، اگر کرونا بود اما موج پنجم نبود، حتی اگر در یک موج کرونا بودیم اما سویه دلتا نبود حتما گروه زیادی از شهروندان برای عاشورا و تاسوعا تصمیم به سفر می‌گرفتند. اغلب افراد ترجیح می‌دهند در این ایام در مراسم‌های عزاداری شهر خودشان باشند یا مراسم شهرهای دیگر را ببینند، چه نخل‌گردانی در یزد باشد یا آیین‌های مردم ابیانه، یا خر‌ه‌مالی در لرستان و سینه‌زنی در بوشهر و ... با این حال امسال حتی رفتن از خانه به محل کار هم برای بسیاری تبدیل به یک کار پرخطر شده چه رسد به آنکه بخواهند در تجمعی…

ایرنا: مجموعه‌ای از دست‌نوشته‌ها، نامه‌ها و طراحی‌های شخصی «فرانتس کافکا»، از چهره‌های سرشناس ادبیات قرن بیستم، پس از ترمیم، فهرست‌برداری و تهیه نسخه دیجیتال، روی شبکه جهانی اینترنت در دسترس عموم قرار گرفت.

تاریخ روابط خارجی سرزمین ایران با همسایگان دور و نزدیک آن قدمتی چند هزار ساله دارد، با این حال متخصصان دانش دیپلماسی و نویسندگان آثار روابط سیاسی و خارجی ایران، آغاز جدی این روابط را، مربوط به عصر صفویه می‌دانند. ظهور حاکمیت صفویان در مجاورت مرزهای امپراتوری عثمانی سبب شد تا دولت‌های اروپایی به دولت تازه‌تاسیس صفوی بیش از پیش توجه نشان دهند و رفت ‌و ‌آمد سفیران اروپایی و ایرانی، تاریخ ایران را با چالش‌های نوینی رو‌به‌رو سازد.

در سفرنامه سیاحان اروپایی که در دوران صفویه و پس از آن به ایران آمدند، اشارت‌هایی به جشن نوروز و نحوه برگزار‌ی آن رفته است. در زیر بخش‌هایی از سفرنامه‌های چندین جهانگرد اروپایی آورده می‌شود:

روح‌اله‌حاتمی: شو شیاک (Xu Xiake) سفرنامه‌نویس (travel writer) و کاوشگر چینی از سلسله مینگ در قرن هفدهم میلادی بود که بیش از هر چیز به دلیل نگارش رساله‌های جغرافیایی زبانزد شده است و از شجاعت و فروتنی او در تاریخ چین به نیکی یاد می‌شود. شیاک بیش از ۳۰ سال در سراسر چین سفر کرد و شرح سفرهای خود را به شکل مبسوط به نگارش درآورد. سفرنویسی‌های وی پس از مرگش در کتاب «شرح اسفار شو شیاک» گرد آمد. سبک نگارش شیاک در ذیل سنت «ادبیات سفرنامه‌نویسی» چین قرار می‌گیرد که در آن با استفاده از سبک‌های روایی و…

ایرنا: علی اصغر دادبه رییس شورای نظارت بر نشر آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن در ایران چهارشنبه شب طی پیامی خبر درگذشت استاد اسلامی ندوشن را تکذیب کرد.

دنیای‌اقتصاد: پنج‌شنبه گذشته فرهنگ ایران یکی از سفیران خود را از دست داد؛ آنا وانزان، مترجم و ایران‌شناس ایتالیایی در ۶۵ سالگی درگذشت.

حاکم شیراز هنوز نیامده است و این امر عزیمت مرا به‌تاخیر می‌اندازد، زیرا باید با او صحبت کنم و چند نفر سرباز برای همراهی خود بخواهم.

از دیدگاه تاریخ اصلاحات و آشنایی ایرانیان با اندیشه مشروطه‌خواهی نخستین سفرنامه‌های ایرانیان به خارج از کشور مانند تحفة العالم عبداللطیف شوشتری، مسیر طالبی میرزا ابوطالب‌خان و به‌ویژه سفرنامه میرزا صالح شیرازی را می‌توان در شمار اسناد نخستین تاملات درباره اصلاحات دانست، هر چند که مفهوم اصلاحات در آن نوشته‌ها ظاهر نمی‌شود... جایگاهی که سفرنامه‌نویسان ایرانی در انتقال اندیشه تجدد به ایران داشته و به‌ویژه آنچه آنان درباره نهادهای نظام‌های جدید گفته‌‌اند، از این حیث ضرورت داشت که آگاهی‌های رجال…

خبرآنلاین: عکس‌های سیدمجتبی دعایی از کره‌شمالی با عنوان «نیم دانگ پیونگ‌یانگ» در گالری آبان به نمایش در خواهد آمد. این عکس‌ها که حاصل دو سفر دعایی به کره‌شمالی است، تصویری زنده از جامعه‌ای است که برای ورود به آن و ارتباط گرفتن با مردمانش، محدودیت‌هایی جدی وجود دارد. عکاس در این دو سفر، با رضا امیرخانی هم‌سفر بوده که چند ماه پیش کتاب سفرنامه‌ او با نام «نیم دانگ پیونگ‌یانگ» منتشر شد و مورد اقبال خوانندگان قرار گرفت. افتتاحیه این نمایشگاه، جمعه ۴ مهر از ساعت ۴ تا ٧ عصر با حضور جمعی از هنرمندان، نویسندگان…

از بررسی سفرنامه‌ها و تحلیل آنچه سیاحان به قلم آورده‌اند، می‌توان به بسیاری از نقاط سایه‌روشن و ابهام‌آمیز تاریخ کشورمان پی برد. سفرنامه‌ها آینه تمام‌نمای گذشته ماست. بی‌آنکه تعصب نشان دهیم و از رک‌گویی سیاحان بهراسیم و موضع دفاعی بگیریم، باید واقع‌بینانه و منطقی بدان‌ها نظر افکنیم و گذشته اجدادمان را صادقانه جست‌وجو کنیم.

بانکداری در ایران در ابتدا منحصر به فعالیت‌های صرافی بود. صرافی‌های بزرگی در مشهد، تهران، اصفهان و بوشهر وجود داشتند. موسسات صرافی عمده آن روزگار (قرن نوزدهم) شامل تجارتخانه برادران تومانیانس، تجارتخانه جمشیدیان و شرکت اتحادیه بودند که فعالیت برخی از آنها از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی متوقف شد. قبل از اینکه بانک در کشور ایجاد شود صرافان وظیفه بانک را انجام می‌دادند، به‌عنوان مثال ادوارد براون مستشرق و ایران‌شناس معروف در سفرنامه خود (به سال ۱۸۸۸ میلادی) اشاره کرده است که هنگام سفر به شهرهای مختلف…

«آقامحمدخان نوری فقط چند ساعت در اوایل صبح می‌خوابد و سراسر روز و تقریبا تمامی شب را کار می‌کند. می‌خواهد همه چیز را، داخله، خارجه، مالی، جزایی و تجاری زیر نظر داشته باشد. باقی وزرا اسمی بیش نیستند و اهمیتی ندارند و صدراعظم وظایف آنان را انجام می‌دهد.

خدایان سیزیف را محکوم کرده بودند که سنگی را بالای کوه ببرد و او تلاش می‌کرد سنگ را بالای کوه برساند، اما هنوز به میانه کوه نرسیده، سنگ به پایین می‌غلتید و این تلاش دوباره تکرار می‌شد... ۱۲۰سال پیش «خرنامه»ها، «یک کلمه»ها نوشته شد، همین‌طور شبنامه‌ها، سیاحت‌نامه‌ها و سفرنامه‌های ابراهیم بیک مراغه‌ای و حاج سیاح...تلاش‌ها و جانفشانی‌ها شد شاید ایرانیان، آن قطعه سنگ را به بالای کوه برسانند. ایرانیان برعلیه این تفکر سنتی که انسان را مهجور و دارای صغر عقلی و در نتیجه نیازمند چوپان و قیم می‌دانسته…

خبر آنلاین: محمود دولت‌آبادی، نویسنده رمان مشهور «کلیدر» در یادداشتی اختصاصی با آرزوی سلامتی و صحت برای همگان، نوشت: «می‌خواهم آرزو کنم که سبب‌ساز هیچ آسیبی نباشم.»

در جریان جنگ‌های ایران و روسیه، زمانی که روس‌ها پس از کسب پیروزی‌های پی‌درپی از ارس گذشته مرند را گرفتند در تبریز فردی به نام «میرفتاح» در خدمت به روس‌ها سنگ تمام گذاشت. او با گروهی به مرند رفت و قوای سه هزار نفری روس را به تبریز کشاند. سردار روسى با«سه فوج و ده عراده توپ از پشت جبال شاد به سوى تبریز روان شد.» به قول فارس‌نامه«صداى توپ روسى از دو فرسخى شهر رسید، میرفتاح علمى را برپا نمود و با اعیان شهر به استقبال سپاه روس شتافته روسیان را به احترام تمام وارد تبریز داشتند.»

نیکلاس سانسون کشیش و مبلغ و سفرنامه نویس فرانسوی، ۷ ژوئیه ۱۶۶۷چشم بر جهان فرو بست. او به همراه هیاتی از فرانسه برای تبلیغ دین مسیح درسال ۱۶۸۳ میلادی (۱۰۶۲ ه‍.ش) همزمان با حکومت شاه سلیمان صفوی به ایران آمد. سانسون از طریق ترکیه به قزوین رسید و به مدت هشت ماه به مسیحیان آنجا تعلیمات دینی داد و پس از آن شش ماه در همدان و خوزستان و نیز شوش اقامت داشت. او از ابتدای سفر خود، به آموختن زبان‌های فارسی، ترکی و ارمنی پرداخت و در مدت سه سالی که در ایران بود به بسیاری از شهرهای ایران مسافرت کرد و در…

خبر آنلاین: جدیدترین کتاب رضا امیرخانی که سفرنامه‌ای خواندنی به مرموزترین کشور جهان، کره شمالی است، به چاپ ششم رسید.

احتسابیه بعد از کنت به «میرزا عباس خان مهندس باشی» نخستین تحصیلکرده پاریس رسید. او تصمیم داشت چهره قدیمی و عتیق تهران را تغییر دهد و شهری با خیابان‌کشی‌های مدرن بسازد ولی موفق به انجام این کار نشد. مجدالاسلام کرمانی در سفرنامه خود درباره مهندس‌باشی نوشته است: «می‌خواست خیابان‌های تهران را مانند پاریس بسازد ولی مردمان طماع که می‌خواستند از عرض و طول خیابان‌ها بدزدند و برای خودشان دکان و مستغل بسازند مانع از انجام خیالش شدند.»

در تاریخ ایران حوادث و اتفاقات زیادی رخ داده که باعث مرگ‌ومیر تعداد زیادی از مردم شده است. از قحطی و خشکسالی گرفته تا بیماری‌های واگیرداری که در منابع تاریخی نویسندگان داخلی و کسانی که به ایران سفر کرده‌اند و خاطراتشان را در کتاب سفرنامه ثبت کرده‌اند به وفور دیده می‌شود. بسیاری از نویسندگان دیدگاه مردم را در مورد این بلاها تقدیر الهی یا بلا و غضب الهی می‌دانند که بر اثر گناه به آن گرفتار شده و کفاره گناهان آنان بوده که خداوند بر آنان نازل کرده است.این نشان می‌دهد که مردم همچنان این بلاها را…