کشف معمای ۲ هزارساله هخامنشیان در ایلام؛
چگونه سنگ‌های غول‌آسا به آپادانا رسیدند؟
با توجه به فاصله ۱۵۰ کیلومتری این معادن تا آن شهر باستانی، این پرسش مطرح می‌شود که سنگ‌های عظیم‌الجثه که در کاخ‌ها و سازه‌های هخامنشی به کار رفته، چگونه جابه‌جا می‌شد؟ پژوهشگران در پاسارگاد و تخت جمشید(پارسه) که پیش‌تر در نزدیکی آنها معادن سنگ هخامنشی‌ها شناسایی شده و همچنین در شهر باستانی شوش، شواهدی را یافته‌اند که نشان می‌دهد سنگ‌های چند تُنی که از دل کوه جدا شده‌اند، چگونه جابه‌جا می‌شدند. محمد حسینی، کارشناس مرمت در محوطه میراث جهانی پاسارگاد به ایسنا می‌گوید: «هر بلوک سنگی که کوچک بوده و ارابه تحمل وزن آن را داشته، از معدن تا پاسارگاد (محل ساخت سازه)، با همان ارابه حدود ۳۰کیلومتر مسافت، جابه‌جا می‌شد.
کورش برای ساخت دیواره تختگاه از ماهرترین معماران و سنگ‌تراشان سرزمین‌های تحت حکومت شاهنشاهی، یعنی هنرمندان سرزمین‌های لودیه و ایونی استفاده کرد.» او درباره جابه‌جایی سنگ‌ها به سنگ‌های حجیم «تل تخت»، محل ارگ سلطنتی در پاسارگاد توضیح می‌دهد که متشکل از سنگ‌های مکعبی بزرگ به ارتفاع ۱۵ متر بوده و برای جابه‌جا کردن بلوک‌های سنگین، نمونه «تل تخت» که بلوک‌های آن کمتر از یک متر ارتفاع و بیش از یک متر قطر و ۶ متر طول دارد، امکان استفاده از ارابه وجود ندارد. آنها روی زمین یکسری میله فولادی قرار می‌دادند و سنگ‌ها توسط تعدادی کارگر و حیوان روی آن لوله‌ها حرکت داده می‌شد.
نقش برجسته‌ای از آشور که نزدیک به دوره هخامنشی است نیز نشان می‌دهد که یک «لمِسو» (نگهبانان سردر بسیاری از کاخ‌های مهم آشوری)، چطور جابه‌جا می‌شدند. «لمسو»ها که در دروازه ملل دیده می‌شود نقش‌های ترکیبی انسان و حیوان هستند که توسط تیمی حدودا ۶۰تا۷۰ نفره و چندین گاو نر جابه‌جا می‌شدند. چند لایه طناب در چند جای سنگ قرار گرفته است برای اینکه زوایای مختلف را کنترل کنند و هر طناب دست یک عده است و عده‌ای با دیلم از عقب سنگ را هل می‌دهند و گروهی هم فقط کارشان این است که آن میله‌ها را جابه‌جا کنند.
