صلح سرد ترکیه با کردها

«صفاک تیمور» و «بن هوبارد» در گزارش ۲۷فوریه (پنج‌شنبه) در نیویورک‌تایمز نوشتند، «عبدالله اوجالان»، رهبر حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، درخواست خود را در بیانیه‌ای کتبی بیان کرد که در یک کنفرانس خبری توسط اعضای اصلی این حزب سیاسی طرفدار کردها که به‌تازگی در زندان با وی ملاقات کرده بودند، با صدای بلند خوانده شد. اوجالان گفت که این گروه در زمانی که «کانال‌های دموکراتیک سیاست مسدود شده بود» موفقیت‌هایی به دست آورده، اما بیش از حد عمر کرده و باید منحل شود. 

او در این بیانیه که ابتدا به کردی و سپس به ترکی خوانده شد، «پ.‌‌‌ک.‌‌‌ک» را محصول جنگ سرد دانست و افزود: «پ‌‌‌.ک.‌‌‌ک در قرن بیستم، در خشن‌‌‌ترین دوران تاریخ بشریت، در میان دو جنگ جهانی، زیر سایه تجربه سوسیالیسم واقعی و جنگ سرد در سراسر جهان متولد شد.» او گفت: «کنگره خود را تشکیل دهید و تصمیم بگیرید. همه گروه‌‌‌ها باید سلاح‌‌‌های خود را زمین بگذارند و پ.ک.ک باید خودش را منحل کند.» در این بیانیه آمده است که ترکیه و کردها اکنون باید «با روحیه برادری» به جلو حرکت کنند و دموکراسی تنها راه برای انجام این کار است.

این کنفرانس خبری مملو از روزنامه‌نگاران و سیاستمداران کرد بود. هنگامی که تصویر جدیدی از اوجالان که به‌ندرت از او عکس گرفته شده بود روی صفحه نمایش ظاهر شد، برخی از حاضران کف زدند و به‌شدت تشویق کردند. پیام نادر اوجالان این احتمال را افزایش داد که درگیری‌ای که در طول چهاردهه بیش از ۴۰‌هزار نفر را کشته است، سرانجام می‌تواند پایان یابد. اگر پ.ک.ک اسلحه‌‌‌ها را زمین بگذارد، پایدارترین تهدید امنیتی داخلی ترکیه را حل می‌کند و یک دستاورد سیاسی مهم برای رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌‌جمهور ترکیه خواهد بود. بسیاری از ترک‌‌‌ها او را به خاطر پایان‌دادن به درگیری‌‌‌ها تحسین می‌کنند و اگر گام‌‌‌های آشتی‌‌‌جویانه بیشتری در قبال کردها برداشته شود، می‌‌‌تواند ترک‌ها را تشویق کند که از تلاش‌‌‌ها برای تغییر قانون اساسی حمایت کنند تا به اردوغان اجازه دهد برای سومین دوره ریاست‌جمهوری نامزد شود.

با توجه به نفوذ عمیق اوجالان بر اعضای این گروه در ترکیه و عراق و همچنین شبه‌نظامیان کرد در سوریه، خلع سلاح پ.ک.ک می‌تواند پویایی را در سایر نقاط خاورمیانه تغییر دهد. اما نشانه‌های کمی از آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد وجود دارد. بحث عمومی اندکی در مورد این مساله وجود دارد که چه کسی یا چه کسانی یا نهادهایی بر فرآیند فراخوان اوجالان و انطباق آن نظارت می‌کنند، چه اتفاقی برای مبارزانی که از این گروه پیروی می‌کنند می‌‌‌افتد یا دولت در ازای خلع‌سلاح چه چیزی پیشنهاد می‌دهد. همچنین مشخص نیست که درخواست اوجالان چه معنایی برای اعضای پ.ک.ک در عراق و برای شبه‌نظامیان کرد تحت حمایت ایالات‌متحده (که بخش اعظم شمال شرق سوریه را کنترل می‌کنند و پیوندهایی با پ.ک.ک دارند) دارد.

«مظلوم عبدی»، رهبر نیروهای سوریه دموکراتیک مورد حمایت ایالات‌متحده، روز پنج‌شنبه فراخوان اوجالان را ستود، اما در یک برنامه آنلاین گفت که این فراخوان به ما در سوریه مربوط نمی‌شود. پ.ک.ک توسط ترکیه، آمریکا و سایر کشورها به‌عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی شده است.درخواست اوجالان پس از سلسله‌گفت‌‌‌وگوهایی که شامل مقامات ترکیه، خود اوجالان و اعضای اصلی حزب طرفدار کردها (حزب برابری و دموکراسی خلق یا D.E.M) می‌‌‌شد، صورت گرفت. 

اردوغان در سخنرانی در ماه ژانویه برای اعضای حزب خود گفت که دولت به گروه اوجالان هیچ امتیازی نداده است. او گفت پایان دادن به درگیری به نفع ترک‌ها و کردها خواهد بود. در مصاحبه‌ای که هفته گذشته توسط خبرگزاری فیرات وابسته به پ.ک.ک منتشر شد، یکی از اعضای ارشد این گروه گفت که بسیاری از مسائل حل‌نشده باقی مانده است. «دوران کالکان»، عضو ارشد این سازمان، گفت: «هیچ‌کس نباید فکر کند که مذاکرات آسانی انجام خواهد شد، امضاها انجام و همه‌چیز حل خواهد شد. طرف مقابل می‌خواهد پ.ک.ک را از بین ببرد.» اوجالان که در سال ۱۹۹۹ محکوم شد، ربع‌قرن است که در زندان به سر می‌برد.

اما پرسشی که پیش می‌آید این است که تلاش‌‌‌های قبلی صلح چگونه بود؟ تلاش‌های متعددی از سال ۱۹۹۳ برای پایان دادن به درگیری این گروه با دولت ترکیه انجام شده است. اما همه تلاش‌ها بی‌سرانجام ماند و جز خون‌ریزی پیامد دیگری نداشت. درگیری‌ها ادامه یافت تا اینکه در سال ۲۰۱۱ مرحله دیگری از صلح آغاز شد. این فرآیند هم در نیمه ۲۰۱۵ به نتیجه نرسید و هر یک، دیگری را مقصر اعلام می‌کرد. به گزارش گروه بین‌الملل بحران، یکی از مرگبارترین مراحل درگیری، در شهرهای جنوب شرقی ترکیه رخ داد که بیش از ۷هزار کشته برجای گذاشت. پرسش دیگر این است که آیا این بار اوضاع متفاوت است؟ 

گزارشگران نیویورک‌تایمز بر این باورند که اگرچه ترکیه همچنان پ.ک.ک را یک «گروه تروریستی جدایی‌‌‌طلب که نماینده مردم کرد نیست»، می‌داند اما برخی نقض‌‌‌های تاریخی حقوق کردها را پذیرفته و شرایط را برای بهبود زبان و فرهنگ کردی فراهم کرده است. ترکیه مجوز پخش تلویزیونی و رادیویی به زبان کردی را صادر کرده و زبان کردی را به‌عنوان یک درس انتخابی در برخی مدارس مجاز دانسته است.