پیرِ غصه مسکن
حساب۱۰۰امام
در شهریور سال۷۲قانونی مصوب و ابلاغ شد. طبق این قانون برای تأمین مسکن برای محرومان کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است علاوه بر وصول مالیات‌های مقرر،۰.۵ درصد از درآمد مشمول مالیات بانک‌های کشور را اخذ و به‌حساب مخصوص خزانه واریز و معادل ۱۰۰ درصد وجوه دریافتی از حساب خزانه در قالب قانون بودجه را به‌حساب۱۰۰ حضرت امام ،ویژه کمک به مسکن محرومان، واریز کند. طبق آنچه در سایت این نهاد درج‌شده، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از ابتدای تاسیس تا پایان سال ۱۳۹۵ ۱۲۳۱۰۲ واحد مسکونی احداث و واگذار کرده است. این خانه‌ها معمولا در مناطق محروم و روستایی واقع‌شده و شهرنشینان سهم کمتری از آن دارند.تنها طرحی که طی یک دهه اخیر ارایه شد، مسکن مهر است که به دلیل ناپختگی طرح، مشکلاتی را برای دولت و ساکنان آن ایجاد کرد.
جای خالی مسکن اجتماعی
دولت یازدهم و دوازدهم برای کاهش تصدی‌گری دولت در این حوزه، طرح‌های مختلفی ازجمله مسکن اجتماعی را پیشنهاد داد. مسکن اجتماعی که هنوز درگیر اماواگر اجراست اما پرداخت وام‌های مختلف با عنوان مسکن اولی‌ها و کاهش نرخ سود تسهیلات پرداختی، تنها راهکاری بود که هرچند توانست درصدی از زوج‌ها را خانه‌دار کند اما به علت اقساط بالای یک‌میلیون تومان، بازهم نتوانست مشکل اقشار کم‌درآمد را حل کند.
اوایل دولت یازدهم،تامین مسکن برای گروه‌های کم‌درآمد در دو قالب «مسکن حمایتی» و «مسکن اجتماعی» طراحی شد. در مدل مسکن حمایتی بر روش‌های اعطای کمک برای ساخت و خرید مسکن ملکی و پرداخت کمک بلاعوض به متقاضیان مسکن مهر فاقد متقاضی تاکید شد. جامعه هدف در اعطای کمک برای ساخت و خرید مسکن، دهک‌های سه و چهار کم‌درآمد شهری بود که با دریافت تسهیلات بانکی به میزان ۵۰ میلیون تومان با نرخ سود ۷ درصد باید حمایت می‌شدند. وزارت راه و شهرسازی در این مدل باید به تامین زمین با اولویت در بافت‌های ناکارآمد شهری اقدام و از این طریق سازندگان این واحدها را حمایت می‌کرد. این شیوه مخصوص ساکنان بافت‌های فرسوده بود که طی ۵ سال اخیر به‌تناوب و با شیوه‌های مختلف اجراشده که مدل جدیدی از آن پیشنهاد و اصفهان نیز پایلوت اجرای آن شد.
درروش کمک بلاعوض نیز هرسال ۵ هزار از واحدهای مسکن مهر بدون متقاضی با اعطای ۷ میلیون تومان کمک بلاعوض در اختیار متقاضیان کم‌درآمد قرار می‌گیرد. تعداد خانه‌های بدون متقاضی مهر نشان می‌دهد که این طرح نیز به سرانجام لازم نرسید.
در مدل مسکن اجتماعی مقرر شد به سازندگان بخش خصوصی و خیرینی که دارای زمین در محدوده شهرها و شهرهای جدید باشند، برای ساخت مسکن اجتماعی تسهیلات ارزان‌قیمت اعطا شود. سقف این تسهیلات دو برابر تسهیلات مربوط به خرید و ساخت مسکن ملکی یعنی ۱۰۰ میلیون تومان و با سود ۷ درصد تعیین و سازندگان متعهد شدند تا ۴۰ درصد از واحدها را حداقل به مدت ۱۰ سال به گروه‌های کم‌درآمد معرفی‌شده توسط بنیاد مسکن، اجاره دهند. وزارت راه و شهرسازی مجاز شد از زمین‌های در اختیار به سازندگانی که این تعهد را می‌پذیرند، با لحاظ موقعیت مکانی زمین و توجیه‌پذیری اقتصادی و دارا بودن تاسیسات زیربنایی آب و برق و گاز به قیمت تمام‌شده زمین واگذار کند. طرح مسکن اجتماعی متاسفانه وارد فاز اجرا نشد و سرشماری سال۹۵ نشان داد تعداد مستاجران و خانه‌به‌دوشان نسبت به سال۹۰افزایش‌یافته است.
مباحث خانه‌سازی برای کم‌درآمدها، دارای ابعاد مهم و حساسی در حوزه برنامه‌ریزی شهری، مشارکت شهرداری و جامعه محلی است، حلقه مفقوده ای‌که تاکنون نادیده گرفته‌شده است.
