بازیِ طلای آب‌شده
تقاضا در اصفهان بیشتر ، تولید مصنوعات طلا کمتر شد
دنبال کردن روند فعالیت و میزان خریدوفروش شمش در این بازار که در میان اعضای اتحادیه صنف طلا و جواهر جای خود را بازکرده، وضعیت تولید و شیوه فعالیت بازار طلا را به‌خوبی توصیف می‌کند. بررسی آمار فروش شمش در سال گذشته نشان می‌دهد که بیشترین خریدارهای شمش طلا در یک بازه زمانی مشخص، خرده‌فروش‌های طلای آب‌شده بوده‌اند؛ مساله‌ای که نشان‌دهنده از دست رفتن جایگاه تولید مصنوعات طلا در ایران و افول جایگاه صادراتی قطب‌های تولید طلا ازجمله اصفهان است.
شمش‌های طلا کجا رفت؟
اواخر سال گذشته رییس اتحادیه طلا، جواهر و نقره اصفهان، حراج شمش طلا را برای دولت موثر دانسته و توضیح داده بود که دولت با این اقدام توانست مقدار نقدینگی در سطح جامعه را کم کند چراکه بیشتر خرید شمش‌ها توسط کارخانه‌های وابسته به صنایع فولادی و دولتی رقم خورد و درصد کمی از این شمش‌ها وارد کارخانه‌های تولید مصنوعات طلا شد. به گفته حمیدرضا نیک‌خواه، حراج شمش طلا بیشتر به‌منظور رفع تعهد ارزی صادرکنندگان راه‌اندازی شد و با توجه به اینکه اغلب شرکت‌ها نمی‌توانستند بدهی‌های ارزی خود را با ارز انجام دهند، واردات طلا انجام می‌دادند و پس از واردات شمش طلا برای اینکه روی نقدینگی نمانند، همان طلا را خریداری و نگهداری کرده‌اند.
همین سخنان باعث شد تا ۲۸اسفند۱۴۰۳، سخنگوی مرکز مبادله ایران به آن واکنش نشان داده و اعلام کند که " خریداران حراج شمش طلا طبق دستورالعمل بانک مرکزی فقط فعالان صنف طلا و صنعتگران طلا و بانک عامل هستند" به گفته اصغر بالسینی،"حدود ۹۰ درصد از خریداران حراج‌های شمش طلا در یک سال گذشته رسته خرده‌فروشی طلای آب‌شده، و بقیه دو رسته دیگر یعنی عمده‌فروشی شمش طلا و تولیدکننده و سازنده فعال مصنوعات طلا بوده‌اند."
طبق آنچه گفته شد می‌توان تحلیل کرد که ۹۰درصد شمش فروخته‌شده به‌جای ورود به کارگاه‌های تولید مصنوعات طلا به‌صورت آب‌شده روانه خزانه‌های خانگی مردم شده و فقط ۱۰درصد آن در ویترین‌های طلافروش‌ها جلوه‌گری می‌کند.
برای درک بزرگی این عدد باید به میزان فروش و حراج مرکز مبادله ارز و طلا مراجعه کرد.از ۲۷ دی ۱۴۰۲ تا مدت مشابه سال قبل طی ۹۷ حراج شمش طلای مرکز مبادله ایران مجموعا ۱۷,۸۴۵ کیلوگرم شمش طلا به ارزش بیش از ۱۰۰ همت (هزار میلیارد تومان) معامله شد! بنابراین به‌احتمال‌زیاد بیش از ۱۰۰۰کیلو طلا ظرف یک سال به‌صورت طلای آب‌شده روانه خانه‌های مردم شده است.
در لابه‌لای سخنان سخنگوی مرکز مبادله ایران، نکته دیگری هم بود که وضعیت بازار طلای اصفهان را اندکی شفاف کرد. بالسینی برای آنکه پاسخ مناسبی به رییس اتحادیه طلا و جواهر اصفهان داده باشد، داده‌های خرید شمش اصفهانی‌ها را اعلام کرد. به گفته او "۱۰ درصد خریداران مرکز مبادله ایران، دارای جواز کسب مورد تایید از اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان طلا، جواهر و نقره اصفهان هستند که درمجموع ۳۵۱ کیلوگرم شمش از این مرکز خریداری کرده‌اند."
با آمار فوق می‌توان وضعیت تولید طلا در اصفهان را به‌طور تقریبی تفسیر و تحلیل کرد.
افت تولید در قطب طلای کشور
به‌غیراز خرید ۳۵۱کیلو شمش طلا توسط اعضای اتحادیه طلا و جواهر اصفهان، تاکنون آمار رسمی از میزان تولید طلا در اصفهان منتشرنشده بود. هرچند آمار فوق رقم درشتی است اما نسبت به عملکرد یک دهه قبل طلاسازها، بنکداران و صادرکنندگان اصفهانی، رقم درشتی محسوب نمی‌شود. از سوی دیگر اگر نرخ۹۰درصدی خرید شمش طلا توسط خرده‌فروشان طلای آب‌شده در اصفهان نیز لحاظ شود، می‌توان گفت حدود۳۰۰کیلو از رقم فوق برای تولید شمش‌های آب‌شده و خرید واسطه‌گری در اصفهان مصرف شده و تنها حدود۵۰کیلو به کارگاه‌های تولید طلا رفته است.
از سوی دیگر نسبت به ۱۷۸۰۰کیلو طلای فروخته‌شده در یک سال اخیر در مرکز مبادله، طلای خریداری‌شده توسط فعالان بازار طلای اصفهان، رقم درشتی نیست.
در سال‌های ۸۸ تا ۹۰ این استان قطب صادرات طلا بود و بیشترین میزان صادرات را داشت، اما به‌مرور و به دلیل اعمال حداکثری تحریم‌ها میزان صادرات و تجارت خارجی کاهش یافت.این روند باعث کاهش تعداد کارگاه‌های تولید مصنوعات طلا در استان اصفهان شده و از یک هزار و ۶۰۰ کارگاه، اکنون تنها حدود ۳۰ درصد و با توان ۲۰ درصد فعالیت دارند. در سال ۹۴همچنان ۹۰درصد تولیدات طلای ایران مربوط به اصفهان بود.
این استان در سال ۸۳ حدود چهار هزار و ۵۵۰ کیلوگرم طلای ساخته‌شده به ارزش حدود ۵۵۰ هزار دلار صادر کرد و این رقم در سال ۹۰ که بیشترین میزان صادرات طلا در اصفهان انجام‌شده، به ۱۲ هزار و ۷۴۱ کیلوگرم و ارزش بیش از ۶۳۰ میلیون دلار رسیده است. به گواه سازمان صمت استان، رقم صادرات طلای اصفهان در سال ۱۳۹۳ به ۴۹۸ کیلو به ارزش ۱۶ میلیون و ۹۲ هزار و ۸۵۳ دلار کاهش یافت. گمرک اصفهان سال ۹۵ میزان صادرات ۹ ماهه مصنوعات طلا از گمرک فرودگاه اصفهان را ۴۷۱ کیلوگرم اعلام کرد. با احتساب میزان ۵۰ درصدی تولید کشور و مصرف داخلی استان می‌توان حدس زد که در سال ۹۰ بیش از ۲۰ تا ۲۵ تن طلا در کارگاه‌های اصفهان ساخته می‌شده است!
با توجه به داده‌های فوق می‌توان گفت کارگاه‌های طلای اصفهان از قطب تولید و صادرات طلا به تولید طلای آب‌شده برای پاسخ به نیازهای کاذب بازار و حفظ ارزش پول مردم در مقابل تورم تبدیل‌شده است!
خداحافظی با تولید
سیاست‌گذاری اشتباه و سیستم توزیع سنتی باعث شده تا نه‌تنها تولیدکنندگان به ترک کارگاه‌ها و پیوستن به جرگه فروشندگان، کیفی‌ها و حتی واردکنندگان طلا فکر کنند که وضعیت غیر شفاف معاملات هم نقش صنعت گران‌بهای طلا در اقتصاد و تولید ناخالص داخلی استان را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. اتحادیه طلا و جواهر به فروشنده‌ها اجازه می‌دهد تا روی قیمت طلا ۳۰ درصد اجرت ساخت دریافت کند و هیچ‌کس نمی‌داند چرا اجرت ساخت باید به فروشنده پرداخت شود و این در حالی است که تولیدکننده از این اجرت هیچ نفعی ندارد! متولی حمایت و سیاست‌گذاری از تولید طلا و جواهر در استان و کشور مشخص نیست و این هنر- صنعت بین وزارتخانه صمت و صنایع‌دستی بلاتکلیف مانده و هرکدام از این دو نهاد توپ را به زمین دیگری می‌اندازند.
به روایتی از ۱۸۰۰ کارگاه فعال طلاسازی اصفهان، ۶۰۰ کارگاه تنها با ۴۰ درصد ظرفیت فعال هستند. بااین‌وجود هنوز اصفهان، جایگاه قطب تولید طلا را بر دوش می‌کشد. تولیدی که نه افتخارش و نه سودش نصیب واحدهای تولیدی نمی‌شود. تولیدکنندگان طلا همانند سایر حوزه‌های تولید، در خط نخست مشکلات قرار داشته و همه ترکش‌های کمبود نقدینگی تا وضعیت شمش طلا و قاچاق طلای ساخته‌شده، مستقیم آن‌ها را هدف قرار می‌دهد.
