پرونده امروز

بزرگراه گمشده تجارت

البرز نظامی معروف است سرمایه‌‌‌داری زمانی آغاز شد که انسان بر دریا سوار شد. با آغاز و گسترش تجارت دریایی بود که این سوی تا آن سوی جهان به همدیگر متصل شدند و این اتصال برای آنکه ادامه یابد، نیازمند تاسیس نهادهای جدید و گسترش آنها بود؛ امری که به‌تدریج در عرصه مناسبات اقتصادی و سیاسی انقلابی به راه انداخت؛ انقلابی که در آن فئودالیسم به تاریخ پیوست و عصر سرمایه‌‌‌داری آغاز شد. این تغییر بنیادین قدرت‌‌‌های قدیم را از بازی خارج کرد و قدرت‌‌‌های جدیدی را بر جهان مسلط ساخت. یکی از این قدرت‌‌‌های قدیم کشور ما بود.

 حاکمان کشور ما از این تغییر بی‌‌‌خبر ماندند و در نتیجه، در حالی که هر سال از بی‌‌‌رونقی جاده ابریشم متحیرتر از سال قبل بودند، ناگهان چشم باز کردند و دیدند که از دایره قدرت جهانی بیرون افتاده‌‌‌اند. یکی دیگر از قدرت‌‌‌های قدیم عثمانی بود.

آنها این تغییر را درک کرده ‌‌‌بودند؛ اما به جای دنبال کردن آن عداوتی کودکانه را با آن آغاز کردند. آنها به جای آنکه خود را به یکی از بازیگران این انقلاب مهم بدل سازند، اقدام به تخریب بنادر کردند؛ به این خیال که این‌گونه در برابر دشمنان از خاک خود صیانت خواهند کرد، حال آنکه سیلی واقعیت در نهایت بر صورت آنها نواخته شد و سقوطی عبرت‌‌‌آموز را تجربه کردند. 

به دنبال تجربه‌‌‌های این‌‌‌چنینی بود که به‌مرور کشورها به اهمیت تجارت دریایی پی بردند؛ اهمیتی که نشانگر نقش کلیدی دسترسی به دریا و نحوه کنترل این مرزهای دریایی در تعیین سرنوشت اقتصادی هر ملتی است. درست در همین راستا، مساله بنادر و گمرک به‌عنوان نماد مرزهای دریایی در رشد و توسعه اقتصادی اهمیتی کلیدی پیدا می‌کند. به دنبال این واقعیت، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان و چشم‌گیری در زمینه گسترش و کارآمدی بنادر خود انجام داده‌‌‌اند.

به بیانی دیگر، اکنون در حاشیه خلیج‌فارس بر سر میزان و کارآمدی بنادر رقابت وجود دارد؛ زیرا هر کشوری که در این امر دست بالاتر را داشته ‌‌‌باشد، قرار است نقش بیشتری در اقتصاد جهان و شانس بالاتری برای ورود و ماندن در کریدورهای اقتصادی داشته ‌‌‌باشد. بر این اساس، پرونده امروز «باشگاه اقتصاددانان» این موضوع را مورد بررسی قرار داده است که ما در کجای این رقابت حساس قرار داریم؟