بلومبرگ نقش عربستان به‌عنوان سنگاپور خاورمیانه را تحلیل کرد
دلال قدرت در نظم نوین جهانی
کامران کرمی: هم‌زمان با تلاش دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای پایان دادن به جنگ اوکراین و تغییر نظم خاورمیانه، یک رهبر جهانی در قلب هر دو طرح قرار دارد: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی.
نشریه بلومبرگ 15 فوریه در گزارشی به قلم سم داغر، فیونا مک‌دونالد و پیتر مارتین می‌نویسد: محمد بن سلمان به‌عنوان حاکم واقعی پادشاهی نفت‌خیز عربستان، یکی از معدود چهره‌های قدرتمند جهانی است که روابط نزدیکی هم با ترامپ و هم با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دارد. در‌حالی‌که بیشتر رهبران عرب او را شخصیتی کلیدی برای مدیریت یک آمریکای غیرقابل‌پیش‌بینی می‌بینند، این موقعیت باعث شده ریاض محتمل‌ترین مکان برای نشست احتمالی ترامپ و پوتین درباره اوکراین باشد و محمد بن سلمان را در مرکز واکنش منطقه‌ای به پیشنهادهای جنجالی ترامپ درباره غزه قرار دهد.
روابط ولیعهد ۳۹ساله با ترامپ نشان‌دهنده تغییر چهره او از یک فرد مطرود در سطح بین‌المللی، پس از قتل جمال خاشقجی به یک صلح‌طلب بالقوه است. تبدیل شدن به واسطه منتخب رئیس‌جمهور آمریکا در منطقه، جایگاه داخلی و جهانی محمد بن سلمان را تقویت می‌کند و هم‌زمان با باور دیرینه عربستان همخوانی دارد که ثبات منطقه‌ای سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده و به تحقق برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه پادشاهی کمک می‌کند. به گفته دو منبع آگاه از دیدگاه‌های ولیعهد، محمد بن سلمان معتقد است که رویکرد برهم‌زننده ترامپ ممکن است همان چیزی باشد که برای حل درگیری‌های خاورمیانه و دیگر نقاط جهان مورد نیاز است.
جاناتان پانیکوف، مدیر ابتکار امنیت خاورمیانه در شورای آتلانتیک، گفت: «دیدار ترامپ و پوتین می‌تواند فرصتی برای محمد بن سلمان باشد تا جایگاه خود را در صحنه جهانی تثبیت کند. ریاض همچنین ممکن است امیدوار باشد که حمایت از این تلاش، دستیابی به اهدافش در مورد غزه را تسهیل کند.»
ترامپ روز چهارشنبه اعلام کرد که «احتمالا» در آینده‌ای نزدیک با پوتین در عربستان دیدار خواهد کرد. این اظهارات پس از تماس تلفنی او با رهبر روسیه مطرح شد که زمینه را برای مذاکرات درباره پایان جنگ سه‌ساله فراهم کرد. اگر این نشست در عربستان برگزار شود، تصویری را که ریاض به دنبال ترسیم آن به‌عنوان میزبان نشست‌های بین‌المللی است، تقویت خواهد کرد.
پادشاهی عربستان تاکنون میزبان مذاکرات سطح بالا درباره راه‌حل دو دولتی در مناقشه اسرائیل و فلسطین، آینده سوریه و پایان جنگ سودان بوده است. در صورت میزبانی از ترامپ و پوتین، عربستان نقشی مشابه سنگاپور در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ ایفا خواهد کرد، جایی که او با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، دیدار کرد.
مقامات سعودی معتقدند ارائه چهره محمد بن سلمان به‌عنوان یک صلح‌طلب، هدف این پادشاهی را در تبدیل شدن به یک قدرت متوسط جهانی که با همه دوست است و سیاست خارجی‌اش را عمدتا در خدمت منافع و آرمان‌های اقتصادی خود قرار می‌دهد، پیش می‌برد. عربستان در حال سرمایه‌گذاری تریلیون‌ها دلار برای توسعه اقتصادی غیرنفتی تحت عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» است و هدف بلندپروازانه‌ای دارد تا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را تا آن سال به ۱۰۰میلیارد دلار افزایش دهد. لینا خطیب، پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای چتم هاوس، گفت: «انتخاب عربستان سعودی توسط ترامپ به‌عنوان میزبان، با هدف تقویت نقش این پادشاهی در صحنه جهانی انجام شده است. این اقدام رویکرد سیاست خارجی ریاض را تایید می‌کند، رویکردی که بر تنوع‌بخشی به روابط دیپلماتیک پادشاهی مبتنی است.»
اگر میزبانی از روسای جمهور آمریکا و روسیه نسبتا ساده به نظر برسد، پاسخ به طرح ترامپ برای غزه ممکن است پیچیده‌تر شود. رهبر عربستان باید روابط نزدیک خود با واشنگتن را در مقابل نگرانی‌های عمیق پادشاهی در مورد این ابتکار از منظر دولت‌های عربی و اسلامی متعادل کند.
طرح ترامپ شامل تصاحب غزه توسط ایالات متحده و بهره‌برداری از موقعیت ساحلی این سرزمین فلسطینی در دریای مدیترانه در جریان بازسازی آن است. در میان محکومیت گسترده در خاورمیانه، واکنش اولیه عربستان بر تاکید بر لزوم تشکیل یک دولت فلسطینی و رد ایده جابه‌جایی ساکنان غزه متمرکز بود. مقامات عربستان و سایر کشورهای عربی نگران هستند که ورود موجی از پناهجویان به مصر و اردن ثبات این دو کشور و به‌تبع آن کل منطقه را تهدید کند. با‌این‌حال، عربستان امیدوار است که با توجه به روابط قوی محمد بن سلمان با رئیس‌جمهور آمریکا، کار به آنجا نرسد. براساس گفته‌های منابع آگاه، این رابطه‌ای است که ولیعهد در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ و حتی پس از شکست او در انتخابات ۲۰۲۰ حفظ کرده است.
به گفته یک مقام عربی حاشیه خلیج فارس، یافتن راهی برای سازش برای محمد بن سلمان تضمین‌شده نیست و ممکن است کشورهای منطقه تمایلی به تامین مالی اردن و مصر نداشته باشند، زیرا خودشان با اولویت‌های مالی داخلی مهم‌تری روبه‌رو هستند. دولت مصر در حال تدوین یک طرح جایگزین برای غزه است که قرار است ملک عبدالله، پادشاه اردن، و عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در نشست پنج‌جانبه‌ای در ریاض در تاریخ ۲۰فوریه با محمد بن سلمان درباره آن بحث کنند.
در این میان محمد بن سلمان اهداف خود را دنبال می‌کند. ولیعهد سعودی مدت‌هاست که به دنبال توافقی در زمینه همکاری‌های دفاعی، فناوری و هسته‌ای با ایالات متحده است. واشنگتن نیز چنین توافقی را مشروط به عادی‌سازی روابط ریاض با اسرائیل دانسته است.
آنا بورشچوسکایا، پژوهشگر ارشد موسسه واشنگتن، گفت: «ترامپ در حال ارسال این پیام است که از تلاش عربستان برای رهبری منطقه حمایت می‌کند. با توجه به رویکرد بسیار معامله‌گرایانه او در سیاست بین‌الملل، به نظر می‌رسد او فکر می‌کند می‌تواند از این ماجرا امتیازات قابل‌توجهی به دست آورد.»
