برای چند مرغ و تخم‌مرغ
زنجیره تامین صنعت طیور اصفهان بازبینی شود
بااین‌وجود و به‌رغم نیاز کشورهای منطقه به گوشت حلال اما همچنان صادرات مرغ اصفهان با افت‌وخیز به کشورهای افغانستان و عراق محدودشده و به نظر می‌رسد زنجیره تامین این کالای اساسی به بازبینی و تغییر رویکرد نیاز دارد. به‌عبارت‌دیگر تولید طیور در استان به شیوه سنتی و در مرغداری‌های پراکنده انجام و سپس با ورود به کشتارگاه‌ها وارد زنجیره توزیع و فروش مویرگی می‌شود. بدون شک این شیوه تولید و فروش نه‌تنها برنامه‌ریزی منظم ندارد و نرخ تولید و فروش را افزایش می‌دهد که در مقابل نوسان‌های اقتصادی، تورم نهاده‌ها و دستورات خلق‌الساعه تولید و صادرات آسیب‌پذیر هم هست.
قطب تولید و صادرات محصولات طیور
تولید تخم‌مرغ در اصفهان نه‌تنها نیاز داخلی استان را تأمین می‌کند بلکه مازاد تولید آن به استان‌های دیگر و حتی کشورهای همسایه هم صادر می‌شود. تولید روزانه تخم‌مرغ در اصفهان ۴۵۰ تا ۵۵۰ تن گزارش‌شده که این میزان تولید نه‌تنها پاسخگوی تقاضای داخل استان است که بخش قابل‌توجهی از آن نیز به بازارهای خارجی راه‌یافته است. در حال حاضر تولیدات اصفهان به خراسان رضوی و خوزستان و همچنین برخی کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان صادر می‌شود. کارشناسان امر یکی از دلایل موفقیت اصفهان در این حوزه را مدیریت صحیح تولید و توزیع، بهبود زیرساخت‌های پرورش طیور و رعایت استانداردهای بهداشتی عنوان می‌کنند که افزایش تقاضای بازارهای خارجی را در پی داشته است. صنعت مرغداری در اصفهان به تولید تخم‌مرغ محدود نشده بلکه در تولید گوشت مرغ نیز استان نقش مهمی در تأمین نیازهای داخلی و صادرات ایفا می‌کند. داده‌ها نشان می‌دهد که هر شب ۵۵۰ تا ۶۰۰ تن گوشت مرغ در کشتارگاه‌های اصفهان، تهیه و بسته‌بندی می‌شود. گویا اصفهان با تولید پایدار و مدیریت بهینه توانسته به یکی از مراکز اصلی توزیع گوشت مرغ در کشور تبدیل شود. تولید مستمر و منظم گوشت مرغ در اصفهان، موجب شده تا مازاد تولید به بازارهای خارجی عرضه شود که این صادرات به‌عنوان یکی از منابع درآمدی مهم برای صنعت مرغداری استان به شمار می‌رود.
در استان اصفهان، ماهانه ۷.۵ تا ۸ میلیون قطعه جوجه ریزی انجام می‌شود که این به حفظ و افزایش ظرفیت تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ در استان کمک می‌کند. این میزان جوجه ریزی باعث شده تا اصفهان بتواند همواره به‌عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده قابل‌اعتماد در صنعت طیور باقی بماند. طبق اعلام دامپزشکی اصفهان، جوجه ریزی منظم و افزایش ظرفیت پرورش طیور در ماه‌های مختلف، یکی از اصلی‌ترین عوامل پایداری تولید در اصفهان است. استان علاوه بر تولید تخم‌مرغ و گوشت مرغ در تولید بوقلمون نیز پیشگام است. تولید سالیانه بوقلمون در اصفهان به حدود ۱۴ هزار تن رسیده که این استان را به رتبه اول تولید بوقلمون در کشور تبدیل کرده و این میزان تولید علاوه بر تأمین نیاز داخلی، صادرات این محصول به بازارهای خارجی را نیز در پی داشته است.
چالش‌های یک صنعت
هرچند اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید و صادرات مرغ، تخم‌مرغ و بوقلمون در کشور شناخته می‌شود اما این صنعت با چالش‌هایی نیز مواجه است. هزینه‌های زیاد تغذیه طیور، مشکلات تامین نهاده‌های دامی، نوسانات قیمت در بازار داخلی و مشکلات لجستیکی ازجمله چالش‌هایی هستند که تولیدکنندگان با آن مواجه هستند.
یکی از چالش‌های اساسی در صنعت مرغداری، افزایش هزینه‌های تولید به دلیل نوسانات قیمت مواد اولیه مانند ذرت و سویا است. این موضوع باعث شده تا تولیدکنندگان با فشارهای اقتصادی بیشتری روبرو شوند.
یکی از فرصت‌های مهم برای صنعت مرغداری اصفهان، افزایش صادرات به کشورهای همسایه و منطقه است. بازارهای خارجی به‌ویژه در خاورمیانه و آسیای مرکزی، ظرفیت بالایی برای جذب محصولات طیور ایران دارند و استان اصفهان به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی می‌تواند نقش مهمی در این بازارها ایفا کند.
طبق داده‌های دامپزشکی اصفهان، استان در شش ماه ابتدای سال بیش از ۴۰ میلیون دلار صادرات در حوزه محصولات دامی و طیور داشته و در ۷ ماه گذشته بیش از ۱۴ هزار تن تخم‌مرغ از اصفهان صادرشده که بیش از ۲۴ میلیون دلار آورده داشته است.
امروزه توسعه صادرات غیرنفتی تنها به افزایش درآمد ارزی از طریق صادرات انواع کالاها و خدمات محدود نمی‌شود بلکه نقش مهم‌تری را به‌عنوان یک استراتژی رشد و حتی توسعه اقتصادی به عهده دارد. تغییر شیوه تولید و برنامه‌ریزی برای تولید و صادرات با اتکا به روش‌های جدید بازاریابی و زنجیره تامین نه‌تنها تولید را بهینه می‌کند که افق‌های صادراتی جدیدی را پیش روی اصفهان قرار می‌دهد.
برنامه‌ریزی تولید بر مبنای زنجیره تامین
پرورش قراردادی مرغ گوشتی به‌عنوان روشی جاافتاده در جهان، ریسک اقتصادی مرغداران را کاهش می‌دهد و مدیریت یکپارچه زنجیره تامین را به ارمغان می‌آورد؛ اما در ایران تنها ۲۰ درصد تولید مرغ گوشتی به روش قراردادی انجام می‌شود و این موضوع به دلیل چالش‌های اقتصادی، حقوقی و نهادی کمتر توسعه‌یافته است.
شرکت‌های زنجیره‌ای تولید گوشت مرغ برای افزایش تولید، از ظرفیت سایر واحدهای تولیدی در قالب تولید مشارکتی یا قراردادی استفاده می‌کنند. طبق آخرین آمار ارائه شده توسط وزارت جهاد کشاورزی حدود ۲۰ درصد گوشت مرغ در ایران از طریق پرورش قراردادی تامین می‌شود. این در حالی است که در آمریکا حدود ۹۰ درصد گوشت مرغ موردنیاز از محل پرورش قراردادی تامین می‌شود. شرکت‌های زنجیره‌ای برای افزایش سهم بازار خود از ظرفیت پرورش قراردادی مرغ استفاده کرده و در یک بستر حقوقی، با واحدهای مرغداری به همکاری در تولید گوشت مرغ اقدام می‌کنند. این شیوه باعث می‌شود شرکت‌های زنجیره‌ای بدون اینکه سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه زیرساخت‌های تولید و… داشته باشند، به‌سرعت حجم تولید گوشت مرغ خود را افزایش دهند و همچنین مدیریت واحدی بر زنجیره تامین اعمال کنند.
ریسک‌های تولید، بازاریابی و… در پرورش قراردادی برای مرغداران کاهش می‌یابد و تنها دغدغه آن‌ها، مدیریت مرغداری برای تولید گوشت مرغ با بهترین کیفیت و کمترین ضریب تبدیل می‌شود. در قالب پرورش قراردادی و با استفاده از منابع مالی شرکت‌های زنجیره‌ای، امکان افزایش ظرفیت تولید و استفاده از فناوری‌های جدید برای مرغداران به‌راحتی فراهم می‌شود.
در حال حاضر حدود ۷۰ درصد تولید گوشت مرغ کشور توسط هزاران واحد مرغداری مستقل و پراکنده در سطح کشور انجام می‌شود. در چنین ساختاری نه‌تنها مدیریت یکپارچه زنجیره تولید در کشور مختل می‌شود، بلکه تاب‌آوری صنعت در برابر نوسانات مختلف همانند تغییرات قیمت نهاده‌ها، بیماری‌ها و… نیز کاهش می‌یابد. به‌منظور حل این مشکل صنعت مرغ، نیاز به توسعه شرکت‌های زنجیره‌ای است. شرکت‌های زنجیره‌ای می‌توانند در قالب تعاونی‌ها یا هلدینگ‌ها گسترش پیدا کنند. در گام بعدی نیز باید موانع توسعه پرورش قراردادی شرکت‌های زنجیره‌ای با واحدهای مرغداری برطرف شده و شرایطی ایجاد شود که پرورش قراردادی برای طرفین منافع بیشتری داشته باشد.
حل چالش‌های بیان‌شده تنها با همکاری مرغداران، تشکل‌های مربوطه و دولت ممکن است. دولت باید بسترهای لازم برای مشارکت زنجیره‌ها و مرغداران در پرورش قراردادی را فراهم کند تا طرفین بتوانند در شرایط بهتری اقدام به مشارکت کنند؛ همچنین مدیریت بازار و قواعد اجرایی توسط دولت به‌گونه‌ای تنظیم شود که در جهت یکپارچه‌سازی زنجیره تولید گوشت مرغ و گسترش پرورش قراردادی باشد. این شیوه به تولید بهینه، پایدار و برنامه‌ریزی‌شده مرغ و سایر محصولات ذی‌ربط منجر شده که درنهایت کشف و گسترش بازارهای هدف صادراتی منطقه را در پی دارد.
