مدیراجرایی هلدینگ دانش بنیان سرمایه گذاری طوسا مطرح کرد
تراژدی ایکس‌ری ایرانی در گمرک
حمایت واقعی دولت و نرخ‌های مناسب، مسیر توسعه سرمایه‌گذاری ایکس‌ری را هموار می‌کند
چه زمانی و چگونه وارد حوزه سرمایه‌گذاری و ساخت و بهره‌برداری از دستگاه‌های آشکار ساز کامیونی شدید؟
اولین ورود ما به این حوزه به سال ۱۳۹۹ برمی‌گردد. آن زمان دولت فراخوان‌هایی برای تجهیز پایانه‌های مرزی منتشر کرده بود و ما در پایانه صادراتی خودمان در دوغارون (واقع در منطقه آزاد دوغارون) به دستگاه‌های آشکار ساز کامیونی جهت سرعت بخشیدن به حوزه تجارت خارجی و جلوگیری از توقف بیشتر کامیونها در مرز به دلیل کنترل‌های دستی نیاز داشتیم. ابتدا با شرکت‌های چینی وارد مذاکره شدیم، اما آن‌ها قیمت هر دستگاه را ۵ میلیون یورو اعلام می‌کردند. دستگاه‌هایی که دولت در چند سال گذشته خریداری کرده نیز حدود ۵ میلیون یورو خریداری شده‌اند.
با بررسی شرایط، تصمیم گرفتیم ضمن حضور در فراخوان‌های نصب و بهره‌برداری دستگاه‌های آشکار ساز به صورت BOO هم برای تأمین نیازهای پایانه صادراتی شرکت مجتمع انبارهای پایبار از شرکت‌های زیر مجموعه هلدینگ دانش بنیات طوسا و هم به دلیل فرصت اقتصادی ایجاد شده که در این حوزه بوجود آمده بود و حمایت از تولید داخلی به عنوان اولین شرکت ریسک سرمایه‌گذاری با دستگاه ایرانی رو به صورت صد درصد پذیرفتیم و وارد این حوزه شدیم. پس از مدتی این فعالیت را توسعه دادیم، چرا که تولید داخلی هم تاثیر گذاری مطلوب خود در این حوزه رو با حمایت هلدینگ دانش‌نیان طوسا به ارکان حاکمیتی نشان داده بود و از طرفی با موفقیت تولید داخلی واردات دستگاه نیز ممنوع شده بود. در نهایت، با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و وزارت دفاع در اصفهان فعالیت خود را آغاز کردیم. خوشبختانه تاکنون موفق به تولید و بهره‌برداری از ۱۰ دستگاه فعال در سطح کشور شده‌ایم.
هزینه تولید دستگاه‌ها برای شما چقدر بود؟
ما در سال ۱۴۰۱ کار خود را آغاز کردیم. اولین دستگاهی تولید داخل که خریداری کردیم، قیمتش ۲۰ میلیارد تومان بود.امروز، با جدیدترین نسل دستگاه‌هایمان، قیمت هر دستگاه حدود ۲۰۰میلیارد تومان است. در حالی که دستگاه‌های مشابه ساخت چین حدود ۵ میلیون یورو قیمت دارند و در واقع همان ویژگی‌ها را دارا هستند. اگر بخواهیم مقایسه کنیم، با توجه به هزینه ۵۰میلیارد تومانی ساخت سازه مورد نیاز نصب دستگاه در پایانه‌های گمرکی، استفاده از محصول داخلی باعث صرفه‌جویی یک سومی در هزینه‌ها می‌شود.
و همان کیفیت را ارائه می‌دهید؟
هنوز به کیفیت صددرصد دستگاه‌های مشابه خارجی نرسیده‌ایم، اما قطعاً دستگاه‌های ما قابل رقابت هستند. چینی‌ها سال‌هاست که در این حوزه فعالیت می‌کنند، اما ما به عنوان یک شرکت ایرانی که چند سالی است وارد این عرصه شده‌ایم، همچنان در حال پیشرفت هستیم. در حال حاضر، در کل کشور مجموعاً حدود ۱۵ دستگاه ایکس‌ری توسط شرکت‌های داخلی تولید شده است و در حال بهره‌برداری است. البته باید بگویم که تعداد دستگاه‌های تولیدی چینی‌ها در دنیا بسیار بیشتر است و آن‌ها در این زمینه تخصص و تجربه بیشتری دارند. با این حال، کیفیت تصاویر دستگاه‌های ما به‌طور چشمگیری بهبود یافته است. امروز می‌توانم بگویم که بدون اغراق کیفیت تصاویر دستگاه‌های ما تقریباً ۲۰۰ درصد افزایش یافته است.
اگر بخواهید بزرگترین و اولین چالش‌تان در مسیر توسعه این کار را بیان کنید، به چه موضوعی اشاره می‌کنید؟
بزرگترین چالشی که امروز با آن روبه‌رو هستیم، مسئله نرخ گذاری خدمات در این حوزه است. وقتی ما در سال ۱۴۰۰ وارد این صنعت شدیم، نرخ اسکن دولتی ۳۰۰ هزار تومان بود و ما همین مبلغ را از مشتریان دریافت می‌کردیم. در آن زمان، ۹ درصد ارزش افزوده هم دریافت می‌کردیم که اکنون به ۱۰ درصد رسیده‌است. در آن دوره، دستگاه‌هایی که به کار می‌بردیم، قیمتی حدود ۲۰ میلیارد تومان داشتند و ساختمان حدود ۸ میلیاردی که تمام شده هر پروژه برای شرکت با دوره یکساله سرمایه‌گذاری حدود ۳۰ میلیارد تومان بود، بنابراین نرخ ۳۰۰ هزار تومانی برای یک قرارداد ۱۰ساله BOO منطقی و توجیه‌پذیر بود.
حالا، وضعیت کاملاً متفاوت است. امروز هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به طور قابل توجهی افزایش یافته است؛ اکنون قیمت دستگاه‌ها و ساختمان به ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده و علاوه بر این، یک سال هم به دوره سرمایه‌گذاری ما افزوده شده است. در حال حاضر، نرخ خدمات ما ۹۵۰هزار تومان است. وقتی به این مقایسه نگاه می‌کنید، به وضوح افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری در این سال‌ها به چشم می‌آید؛ از ۳۰ میلیارد تومان به بیش از ۲۲۰میلیارد تومان رسیده‌ایم. اما با وجود این جهش بزرگ در میزان سرمایه‌گذاری، گمرک و سایر سازمانهای متولی حوزه تجارت قبول دارند که نرخ ۹۵۰ هزار تومان برای دستگاه‌های جدید منطقی و توجیه‌پذیر نیست.این مسئله، یکی از بزرگترین چالش‌های ما در حوزه سرمایه‌گذاری و گمرک است.اگر قرار باشد نرخ‌گذاری به همین شکل ادامه پیدا کند، ممکن است تصمیم بگیریم که این پروژه را توسعه ندهیم.
در چنین شرایطی، این پروژه در تمام نقاط ممکن است شکست بخورد و جدای از شکست این حوزه سرمایه‌گذاری که تولید کنندگان ایرانی را هم با چالش مواجه خواهد نمود کشور را هم از استاندارهای بین المللی توسعه ای حوزه تجارت عقب خواهد راند واقعیت این است که هیچ‌کسی غیر از ما در این مسیر به صورت عملیاتی قدم نگذاشته‌است. ما تیم‌سازی کردیم و امروز یک تیم بزرگ و سازمان گسترده‌ای داریم. در تمام بخش‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اما متأسفانه امروز هیچ‌گونه انگیزه‌ای از سمت دولت برای حمایت از ما نمی‌بینیم. این مسئله بسیار نگران‌کننده است، چرا که در صورتی که دولت نتواند از بخش خصوصی در چنین پروژه‌های مهمی حمایت کند، این حوزه به راحتی به بن‌بست خواهد رسید و عواقب امنیتی و تجاری و قاچاق گسترده کالا در مرزهایی که این دستگاه‌ها فعال نیست را خواهیم داشت.
با وجود این چالش بزرگ، آیا تا کنون قول مساعدی برای بهبود اوضاع و شرایط گرفته‌اید؟
خیر. متأسفانه ما هیچ قول مساعدی برای بهبود اوضاع دریافت نکرده‌ایم. این خودش یکی از مشکلات و چالش‌های بزرگ برای ماست. اگر یک مقایسه انجام دهید، متوجه می‌شوید که نرخ خدمات ما از ۳۰۰ هزار تومان به ۹۵۰ هزار تومان رسیده، اما در این مدت بازه سرمایه‌گذاری ما تقریباً پنج تا شش برابر شده است. در واقع، ما انتظار داشتیم که حداقل نرخ خدمات نیز پنج برابر افزایش یابد.
با این شرایط، نرخ معقول برای سرمایه‌گذاری با مبلغ ۲۰۰ تا ۲۲۰ میلیارد تومان باید حداقل ۲ میلیون تومان باشد. این افزایش نرخ خدمات در واقع دو اثر بسیار مهم دارد: اول، دولت از صنعت داخلی حمایت می‌کند و دوم، این حمایت به خدمات ۲۴ ساعته بخش خصوصی که به‌طور مستمر فعال است، تعلق می‌گیرد و مهمترین بهره‌برداری هم مربوط به حاکمیت و گمرک خواهد بود که نظارت و کنترل خود را بیشتر خواهد نمود.بعد از انقلاب حدود ۱۴ دستگاه چینی در دولت‌های مختلف خریداری شده در عرض ۱۵ یا ۱۶ سال گذشته ولی بخش خصوصی در بازه سه ساله با تمام مشکلاتی که در نقاط مرزی که ریسک سرمایه‌گذاری بسیار بالا است ۱۰ دستگاه فعال تحویل دولت داده و خود ما هم در کمک به دولت ۲۴ ساعته خدمات میدهیم در صورتیکه اگر آمار توقفات دستگاه‌های ما را با دستگاه‌های چینی مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که دستگاه‌های چینی به طور مداوم با مشکلات مواجه می‌شوند و بسیاری از آن‌ها به مدت چهار، پنج ماه یا حتی بیشتر از دو سال متوقف هستند که هزینه‌های میلیاردی تامین قطعات و خدمات از خارج را هم دارند. و تا ۴ ماه آینده دو دستگاه دیگر هم به بهره‌برداری خواهد رسید.
در حالی که دستگاه‌های تولید داخلی ما، بلافاصله پس از نصب و راه‌اندازی، به ارائه خدمات ۲۴ ساعته می‌پردازند و حتی در بسیاری از پروژه‌ها توقفات بسیار کوتاهی داریم. در یک سال گذشته، بیش از ده روز توقف نداشتیم و حتی توقف‌های کوتاه‌مدت معمولاً به‌دلیل تأیید تصویر توسط گمرک بود. در غیر این صورت، دستگاه‌ها در مدت کوتاهی آماده به‌کار می‌شوند و در کمتر از نیم ساعت، معمولاً دستگاه‌ها به‌طور کامل فعال می‌شوند. تیم بهره‌بردار و تیم خدماتی ما نیز در پروژه‌ها مستقر هستند و خدمات ۲۴ ساعته را ارائه می‌دهند.
چه عواملی باعث شده که در زمینه نرخ‌گذاری و تحویل زمین‌ها برای پروژه‌های شما مشکلات طولانی‌مدت ایجاد شود؟
چون این حوزه فاقد اتحادیه یا انجمن صنفی با قدرت قانونی است، مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد. با اینکه تلاش‌هایی برای تشکیل انجمن صنفی انجام شده، این انجمن قادر به تعیین نرخ قانونی نیست. طبق آیین‌نامه امور گمرکی و ماده ۱۱ نظام صنفی، شورای عالی نظارت باید نرخ‌گذاری را انجام دهد، اما این شورا که از وزرا تشکیل می‌شود، ایجاد آن دشوار است. تلاش‌های مکرر برای پیگیری نرخ‌گذاری از سوی سازمان حمایت و شورای عالی نظارت در دوسال گذشته داشته ایم نیز نتیجه‌ای نداشته است ساده‌تر بگویم کسی سرپرستی قانونی ما را قبول نمی کند علاوه بر این، مشکل دیگری که به آن برخوردند، مشکلات تحویل زمین‌هاست.
در برخی مناطق، زمین‌ها هنوز به رغم داشتن قراردادهای رسمی، به شرکت تحویل داده نشده‌اند. یکی از چالش‌های اصلی که در اجرای پروژه‌های بزرگ کشوری وجود دارد، عدم تمایل برخی سازمان‌ها به همکاری و به‌ویژه مشکل در دریافت زمین از طرف سازمانهای پایانه‌ها و بنادر است. این سازمان‌ها به جای حمایت از پروژه‌های بزرگ که می‌تواند استانداردهای گمرکی کشور را به سطح جهانی برساند، بیشتر به دنبال منافع مالی خود هستند بعضی از مناطق آزاد تازه تاسیس با در اختیار دادن ۳ هزار متر زمین خالی جهت اجرای پروژه مدعی ۵۰ تا ۷۰ درصد از درآمد ما هستند که نمونه آن انصراف این شرکت از سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد قصر شیرین است که علی الرغم اجاره دستگاه آشکار ساز کامیونی پرتابل و انتقال آن به مرز پرویزخان (حدود دو ماه دستگاه در مرز است) و فقط و فقط ۳ هزار متر زمین جهت شروع عملیات اسکن لازم است اما بدلیل سهم خواهی منطقه آزاد و تعلل از صدور مجوز قراردادی و طولانی شدن فرایند صدور مجوز قرارداد و عدم حمایت یا بهتر بگویم عدم تمایل خیلی از سازمان‌ها ، این شرکت از سرمایه‌گذاری در این مرز در حال انصراف است.
احتمالاً وضعیت فعلی با چشم‌انداز اولیه‌ای که از شروع این مسیر داشتید، تفاوت‌های زیادی دارد. آیا از انتخاب خود پشیمان هستید؟ به نظر شما آینده این صنعت چگونه خواهد بود؟
من به عنوان یک ایرانی و به خاطر کاری که برای منافع ملی انجام شده، اصلاً پشیمان نیستم. با افتخار می‌گویم که یک کار بزرگ و یک تیم قوی پشت این پروژه بوده‌اند و هستند. هیچ‌گاه از کاری که انجام دادیم پشیمان نبوده‌ام، اما از ورود به این حوزه سرمایه‌گذاری پشیمان هستم. چرا؟ چون به جای اینکه چالش‌ها کمتر شوند، هر روز با چالش‌های جدیدتری روبرو می‌شویم. به عنوان مثال، سازمان پایانه‌ها برای خودش متولی این حوزه شده و گمرک، که به نظر من باید پاسبان اقتصادی مرزهای ما باشد، با چالش‌هایی روبرو است که در کار ما تأثیر گذاشته‌اند. در حقیقت، پیش‌بینی ما این بود که تا سال ۱۴۰۳ نرخ‌ها باید به ۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان می‌رسید، ولی امروز هنوز به این مقدار نرسیده‌ایم. قطعا اگر دولت و سازمانهای متولی این حوزه کمک نکنند، این پروژه شکست خواهد خورد. اگر ما انگیزه‌ای برای ادامه کار نداشته باشیم، با ده‌ها سازه که در حال حاضر در این پروژه فعال هستند، هیچ‌چیز به دست نخواهد آمد. حتی با اینکه بهترین مرزها را هم در اختیار داریم، مانند مرزهای شهیدرجایی، اما برای جذب سرمایه‌گذارهای جدید، وضعیت مرزهای فعلی دیگر انگیزه‌ای برای پیشرفت باقی نمی‌گذارد.
