تشدید تحریم‌ها و تأثیر آن بر کسب‌وکارهای ایرانی
عکس کوچک copy

حیدری می‌گوید: مکانیسم ماشه ابزاری است برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به‌شکلی تقریباً خودکار، به شرطی که عضوی از برجام ایران را به «نقض اساسی تعهداتش» متهم کند و روند شکایت را پیش ببرد اگر این مکانیسم فعال شود، برای ایران معنای بازگشت تمام تحریم‌های بین‌المللی (پیش از سال ۲۰۱۵) را دارد و  پیامدهای اقتصادی و دیپلماتیک سنگینی را بهمراه آورد.

نویسنده کتاب سیستم سازی در کسب‌وکار ویژه بازار ایران در این خصوص می‌افزاید: فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند تحریم‌های گسترده‌ای را بر اقتصاد ایران تحمیل و شرایط فعالیت کسب‌وکارها را پیچیده‌تر سازد بطوری  که از هم اکنون فعالان اقتصادی باید خود را برای چنین شرایطی آماده سازند.  او می‌افزاید: در این  حالت شاهد  بازگشت تحریم‌ها در حوزه‌های تسلیحاتی، بانکی، مالی و موشکی خواهیم بود که به‌مراتب فراتر از تحریم‌های یک‌جانبهٔ آمریکا یا اتحادیهٔ اروپا است؛ زیرا پشتوانهٔ شورای امنیت سازمان ملل را دارد و همهٔ کشورها ملزم به رعایت آن می‌شوند.

او پیرامون پیامدهای سیاسی و اقتصادی این روند بر ایران می‌گوید: ممکن است ازنظر سیاسی ایران در انزوای بین‌المللی قرار گیرد؛ چون بر اساس قوانین سازمان ملل، همهٔ اعضا باید به تحریم‌ها پایبند باشند و دسترسی ایران به نهادهای مالی جهان (مثل بانک‌ها، بازار ارز خارجی، بیمه، شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی و …) مجدداً با محدودیت یا ممنوعیت روبه‌رو می‌شود.

کاهش حجم سرمایه‌گذاران خارجی در ایران

او در مورد اثرات این موضوع بر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران می‌گوید: سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به دلیل ریسک بالا به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و مبادلات تجاری رسمی مختل می‌شود و احتمال اختلاف بین قدرت‌های بزرگ افزایش پیدا خواهد کرد.

به گفته او، اقدام راهبردی که شرکت‌های ایرانی برای مدیریت این ریسک و حفظ پایداری خود باید انجام دهند سناریو پردازی و تحلیل محیط کلان، تدوین سناریوهای مختلف برای مواجهه با شرایط مختلف تحریمی، تحلیل تأثیر تحریم‌ها بر زنجیره تأمین خود، مشتریان، رقبا و شرکای خارجی است. شناسایی فرصت‌های جایگزین برای جبران اثر تحریم‌ها، تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین و تأمین‌کنندگان، کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خاص، به‌ویژه در حوزه‌هایی که وابسته به واردات از چین و کشورهای غربی هستند.

او توسعه تأمین‌کنندگان داخلی و یافتن شرکای جدید در کشورهای غیرتحریمی (مانند روسیه، هند، ترکیه، مالزی) و انعطاف‌پذیری در مدل کسب‌وکار و بازارها، تنوع‌بخشی به بازارهای هدف (مانند تمرکز بیشتر بر کشورهای منطقه و بازارهای غیر غربی) از دیگر اقداماتی است که باید فعالان اقتصادی در شرایط مکانیسم ماشه از خود نشان دهند، افزود: تطبیق مدل کسب‌وکار با شرایط تحریمی، مانند مدل‌های فروش غیرمستقیم، واسطه‌های منطقه‌ای و استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش وابستگی به تبادلات بانکی رسمی، توسعه قابلیت‌های فناورانه و دیجیتالی، استفاده از فناوری‌های بلاک چین و رمزارزها برای پرداخت‌های بین‌المللی و تقویت فروش آنلاین و صادرات دیجیتال به‌منظور کاهش وابستگی به کانال‌های فیزیکی از دیگر رویکردها است.

این نویسنده می‌افزاید: افزایش بهره‌وری با خودکارسازی فرایندها برای کاهش هزینه‌ها، مشارکت‌های راهبردی و همکاری‌های منطقه‌ای، مذاکره با شرکای منطقه‌ای برای مدل‌های همکاری جدید (مانند سرمایه‌گذاری مشترک یا استفاده از ظرفیت‌های تولید در کشورهای همسایه) از دیگر اقدامات است

او ایجاد ائتلاف‌های تجاری با سایر شرکت‌های ایرانی برای افزایش قدرت چانه‌زنی و مدیریت ریسک‌های مالی و سرمایه‌ای را از دیگر راهکارها نام برد و خاطرنشان کرد: تنوع‌بخشی به روش‌های تأمین مالی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری داخلی و شرکای غیر بانکی و افزایش ذخایر نقدی و کاهش هزینه‌های غیرضروری برای مقاومت در برابر شوک‌های مالی، لابی‌گری و دیپلماسی اقتصادی و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای مذاکره با طرف‌های خارجی و کاهش فشارهای تحریمی نیز پیشنهاد می‌شود.

حیدری اضافه می‌کند: همکاری با نهادهای اقتصادی منطقه‌ای مانند اوراسیا و بریکس برای کاهش وابستگی به‌نظام مالی غربی می‌تواند ایران را در موقعیت دفاعی از مکانیسم ماشه قرار دهد.

نویسنده کتاب سیستم سازی در کسب‌وکار اشاره می‌کند: شرکت‌های اقتصادی در ایران باید رویکردی چندلایه و تطبیقی را برای مواجهه با تحریم‌های احتمالی اتخاذ کنند. مهم‌ترین نکات شامل انعطاف‌پذیری عملیاتی، کاهش وابستگی، تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین، دیجیتال‌سازی و دیپلماسی اقتصادی است. استراتژی پیشرو، نگاه به آینده و استفاده از مزیت‌های نسبی داخلی و منطقه‌ای می‌تواند اثرات تحریم را کاهش دهد.

گفتنی است مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) اصطلاحی است که در چارچوب قطعنامهٔ ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و توافق هسته‌ای ایران (برجام) برای بازگرداندن خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده می‌شود. این مکانیسم به‌طور خلاصه می‌گوید اگر یکی از اعضای برجام معتقد باشد ایران به تعهدات خود در توافق پایبند نیست و «نقض اساسی» رخ‌داده، می‌تواند روندی را آغاز کند که درنهایت تمام تحریم‌های سازمان ملل که پیش از برجام علیه ایران برقرار بود، به حالت قبل برگردد؛ بدون اینکه حق وتوی اعضای دائم شورای امنیت بتواند از این بازگشت تحریم‌ها جلوگیری کند.