جنگ تجاری ترامپ می‌تواند به نفع پادشاهی سعودی و منطقه خلیج‌فارس تمام شود
چشم امید سرمایه‌ها به عربستان
قیمت نفت - که کشورهای خلیج فارس برای تامین مالی همه‌چیز، از سرمایه‌‌‌گذاری در هوش مصنوعی گرفته تا پروژه‌های بزرگ، به آن متکی هستند- در حال کاهش است. نفت‌خام برنت از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در اوایل آوریل از «تعرفه‌های روز آزادی» خود رونمایی کرد، ۱۶درصد کاهش یافته است. کشورهای خلیج فارس با کمترین نرخ ممکن ۱۰درصد از این اعلامیه عبور کردند؛ این نشان‌دهنده این واقعیت است که منطقه خلیج‌فارس از ایالات متحده که مستقل از انرژی است، بسیار بیشتر از آنچه به آمریکایی‌‌‌ها صادر می‌‌‌کند، خرید می‌‌‌کند. قیمت نفت روز چهارشنبه پس از اعلام توقف ۹۰روزه تعرفه‌ها توسط ترامپ، تا حدودی بهبود یافت. با این حال، روز پنج‌شنبه دوباره سقوط کرد و برنت ۳.۶۷درصد کاهش یافت.
تعلیق تعرفه‌های ترامپ شامل چین نشد که در پاسخ به تعرفه‌های پکن بر کالاهای آمریکایی، با تعرفه ۱۴۵درصدی مواجه شده است. سقوط قیمت نفت نشان‌دهنده این واقعیت است که دو اقتصاد بزرگ جهان و رقبای اصلی ژئوپلیتیک در شرایطی نامعلوم قرار دارند آن هم درحالی‌که ترامپ برنامه‌هایی را برای برهم زدن سیستم تجارت جهانی در پیش گرفته است. «الن والد»، بنیان‌گذار یک شرکت مشاوره انرژی به نام « Transversal Consulting » و نویسنده کتاب « Saudi Inc»، می‌گوید: «در اینجا فرصتی برای عربستان سعودی نهفته است». والد گفت: «عربستان سعودی باید همین الان نمایندگان تجاری خود را نزد دولت ترامپ بفرستد و بپرسد: «چین چه چیزی به شما ارائه می‌‌‌داد؟ به ما بگویید چه چیزی است و ما آن را در عربستان سعودی تولید خواهیم کرد و یک معامله تجاری عالی ارائه خواهیم داد.»
«تولید»، جزو کلیدی برنامه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، برای کاهش وابستگی پادشاهی خود به درآمد نفت است. «فیصل علی ابراهیم»، وزیر اقتصاد عربستان سعودی، در اواخر سال۲۰۲۴ به بلومبرگ گفت که این پادشاهی در تلاش است صادرات غیرنفتی را افزایش دهد تا در درازمدت، اقتصاد این پادشاهی صرفا به نفت وابسته نباشد. در ماه مارس، عربستان سعودی اعلام کرد که صادرات غیرنفتی - بدون احتساب صادرات مجدد - نسبت به سال گذشته ۱۳درصد افزایش یافته است. این پادشاهی با ترغیب شرکت‌هایی مانند «لوسید موتورز»، سازنده خودروهای برقی، کارخانه‌های جدید و پر‌زرق و برقی افتتاح کرده است. اما فراتر از هیاهوی رسانه‌‌‌ای، عربستان سعودی با مشکل مواجه بوده است. نفت هنوز ۸۷درصد از صادرات عربستان سعودی را تشکیل می‌دهد. جنگ تعرفه‌‌‌ای ترامپ می‌تواند با کاهش همزمان قیمت انرژی و غیررقابتی کردن صادرات چین در ایالات متحده، شوک مورد نیاز این پادشاهی را به آن بدهد.
تحلیلگران می‌گویند که تلاش‌‌‌های ترامپ برای احیای تولید آمریکا از طریق تعرفه‌ها با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا افتتاح کارخانه‌ها بسیار سرمایه‌‌‌بر است و سال‌ها طول می‌‌‌کشد. همین امر در مورد عربستان سعودی نیز صدق می‌‌‌کند، اما مزایای متعددی دارد. عربستان و امارات سرمایه‌های خود را به سوی هوش مصنوعی و روباتیک سرازیر کرده‌‌‌اند که می‌تواند به رفع کمبود نیروی کار کمک کند. این منطقه مزیت‌های دیگری هم دارد. برخلاف اروپا، عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس انرژی ارزان، فضای باز زیاد و مقررات کمی دارند. یک نمونه بارز، آلومینیوم است. منطقه خلیج فارس در حال حاضر ۱۶ درصد از واردات آلومینیوم ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. بحرین و عمان از تامین‌‌‌کنندگان بزرگ آلومینیوم به ایالات متحده بوده‌‌‌اند و امارات در سال‌های اخیر صادرات خود را به آنجا افزایش داده است. البته، این فلز چالش‌‌‌های عبور از دنیای تعرفه‌های ترامپ را برجسته می‌‌‌کند. مکث ۹۰روزه او جهانی نبود. دولت هنوز ۲۵درصد تعرفه بر فولاد و آلومینیوم اعمال می‌‌‌کند. با این حال، کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه چین تقریبا ۶برابر این مبلغ تعرفه وضع کرده است، خلیج فارس همچنان نسبتا رقابتی باقی مانده است.
عربستان چه چیزی می‌تواند تولید کند؟
مشخص‌‌‌ترین تولیدی که عربستان سعودی می‌تواند از آن استفاده کند، پتروشیمی است. پلیمرها و ترکیبات تصفیه‌‌‌شده و مشتق‌‌‌شده از نفت در همه‌چیز از کود و پلاستیک گرفته تا مواد شوینده لباس‌شویی، کاغذ و لباس یافت می‌شوند. عربستان سعودی سال‌هاست که سعی در گسترش تولید پایین‌‌‌دستی خود دارد و پتروشیمی در صدر دستور کارش قرار داشته است. تعرفه‌های ترامپ و افزایش قیمت انرژی این روند را تسریع خواهد کرد. حمیزیه گفت که هزینه‌های پایین انرژی، خلیج فارس را برای «تولید هدفمند» رقابتی‌‌‌تر می‌‌‌کند. کارشناسان می‌گویند عربستان سعودی در صادرات پتروشیمی، کود، محصولات خاص فولادی و حتی لوازم خانگی میان‌‌‌رده، رقابتی‌‌‌تر عمل خواهد کرد.
البته، با توجه به اینکه ایالات متحده و چین در یک جنگ تجاری درگیر هستند، خلیج‌فارس نیز می‌تواند خود را در معرض خطر ببیند. صادرات چین به خلیج‌فارس سال‌هاست که رو به افزایش بوده است. کارشناسان می‌گویند تولیدکنندگان چینی که از بازار ایالات متحده محروم شده‌‌‌اند، قرار است با کاهش مصرف آمریکایی‌‌‌ها به دلیل تعرفه‌ها، محصولات ارزان‌‌‌تر خود را به خاورمیانه صادر کنند. «جاستین الکساندر»، تحلیلگر GlobalSource Partners می‌گوید: «چین احتمالا جریان‌‌‌های تجاری خود را منحرف کرده است و محصولات ارزان‌‌‌تری را در خلیج فارس عرضه خواهد کرد.»
با این حال، الکساندر معتقد است که تغییر نظم جهانی، عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس را برای تولیدکنندگان به‌طور کلی جذاب‌‌‌تر می‌‌‌کند. او گفت: «کشورهای خلیج فارس ذاتا اقتصادهای باز هستند. آنها تجارت آزاد را می‌‌‌پذیرند. اگر ما به دنیایی از عدم قطعیت تعرفه‌ها و ملی‌‌‌گرایی اقتصادی وارد شویم، این می‌تواند رقابت‌‌‌پذیری کلی خلیج‌فارس را افزایش دهد. اگر در یک کشور خلیج‌فارس سرمایه‌‌‌گذاری کنید، می‌توانید نسبتا مطمئن باشید که تعرفه‌های بالایی برای واردات خود پرداخت نخواهید کرد یا با تعرفه‌های بالایی برای صادرات خود مواجه نخواهید شد که البته شامل تولیدکنندگان آمریکایی نیز می‌شود.»
چشم‌‌‌انداز مبهم ۲۰۳۰؟
الکساندر می‌گوید بعید است که هرگونه افزایش بلندمدت در تولید، شوک منفی ناشی از سقوط قیمت نفت را جبران کند. شرکت نفت دولتی عربستان سعودی، آرامکو، در ماه مارس سود سهام را کاهش داده بود. صندوق ثروت ملی سعودی (PIF) از سود سهام برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ استفاده می‌‌‌کند. این پادشاهی در حال حاضر در حال کاهش پروژه‌های بزرگی مانند نئوم است. به جای ۱.۵میلیون نفر ساکن در این شهر تا سال ۲۰۳۰، مقامات سعودی اکنون کمتر از ۳۰۰هزار نفر ساکن را پیش‌‌‌بینی می‌‌‌کنند. صندوق بین‌المللی پول می‌گوید عربستان سعودی برای متعادل کردن بودجه خود به نفت ۹۰دلار در هر بشکه نیاز دارد. روز پنج‌شنبه، «گلدمن ساکس» تصویری تاریک از پروژه‌های عربستان سعودی ترسیم کرد و کسری بودجه «بسیار قابل توجه» و کاهش بیشتر پروژه‌های بزرگ را پیش‌‌‌بینی کرد.
اما اگر قیمت نفت در محدوده پایین ۶۰دلار باقی بماند و چین همچنان مشمول تعرفه باشد، تاثیر آن می‌تواند منجر به تعدیل نیرو و تغییر تمرکز طرح تحول اقتصادی عربستان سعودی شود. در مجموع، صادرات ملالت‌آور محصولات پتروشیمی و پلاستیک‌‌‌ها می‌تواند بر شهرهای هوشمند بیابانی پیشی بگیرد. والد می‌گوید: «کاهش قیمت نفت زیاد نیست، اما بودجه عربستان سعودی هر چه می‌خواهد از آرامکو به‌دست خواهد آورد. تصویر کلی این است که فرصت‌‌‌های زیادی برای عربستان سعودی وجود دارد.»
