فرصت‌‌‌های سوخته
زمانی بود که ابعاد خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی بسیار کوچک‌تر از این تخمین زده میشد و این موضوع باعث میشد مقابله با تغییرات اقلیمی در اولویت‌‌‌های پایین سرمایه‌گذاری قرار بگیرد؛ در حالی که امروزه کشورها به هزینه‌‌‌های روزافزون تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی پی برده‌‌‌اند و شاید یکی از اولویت‌‌‌های مهم سرمایه‌گذاری‌‌‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده است.
در اجلاس کاپ۲۹ که در نوامبر ۲۰۲۴ در باکوی آذربایجان برگزار شد، کشورهای توسعه‌‌‌یافته متعهد شدند برای رسیدن به هدف مجموع ۱.۳تریلیون دلاری تا سال ۲۰۳۵، سالانه حداقل ۳۰۰میلیارد دلار برای حمایت از اقدامات کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و افزایش سازگاری در کشورهای در حال توسعه سرمایه‌گذاری کنند. صندوق جبران خسارت و آسیب‌‌‌ها نیز که در کاپ۲۷ تاسیس شده بود، در کاپ۲۹ به صورت عملیاتی درآمد.
این صندوق برای کمک‌‌‌های مالی به جوامع آسیب‌‌‌پذیر که تحت‌تاثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته‌‌‌اند، در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر، نمایندگان کشورها بر سر قوانین مربوط به بازار جهانی کربن که تحت حمایت سازمان ملل است، توافق کردند. این چارچوب به تجارت اعتبارات کربن کمک کرده و سرمایه‌گذاری در پروژه‌‌‌های سازگار با محیطزیست را تشویق می‌کند. این اقدامات فرصت‌‌‌های بسیاری برای جذب سرمایه خارجی، در کشورهای در حال توسعه، ایجاد می‌کند که برای کشورهای دارای صندوق‌های ملی محیطزیست و تغییرات اقلیمی یا نهادهای مشابه آن، به صورت وام‌‌‌های بین‌المللی کم‌بهره و بدون بهره و کمک‌‌‌های بین‌المللی از جمله هبه‌‌‌های سازمان ملل قابل استفاده خواهد بود.
این اقدامات فرصت‌‌‌های بسیار مطلوبی برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران خلق می‌کند. بحران محیطزیست در ایران هر روز جدی‌‌‌تر می‌شود و ابعاد روزافزون آن در زندگی روزمره همه مردم قابل لمس و درک است. آلودگی هوا نه‌تنها در کلان‌شهرها که در اکثر مناطق به چشم می‌‌‌آید. تغییر الگوهای بارش، باعث آسیب‌‌‌های فراوان به بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی از جمله کشاورزی و صنعت شده است.
خشکسالی در بخش‌‌‌های مختلف کشور از جمله فلات مرکزی، جنوب، شرق، غرب و شمال غرب کشور تا آنجا به چشم می‌‌‌آید که در برخی از شهرها، ساعت‌‌‌های بسیاری، به‌خصوص در فصل گرم آب شهری نیز قطع می‌شود و فعالیت‌‌‌های انسانی، در ابتدایی‌‌‌ترین سطوح خوراک و بهداشت نیز مختل می‌شود. از طرف دیگر، بحران انرژی و کمبود عرضه در کشور، به یکی از مسائل جدی، آن هم در شرایطی که شاید همه‌چیز بحرانی است تبدیل شده است. کمبود عرضه و بهره‌‌‌وری در تولید و مصرف سوخت‌‌‌های فسیلی، ایران را نیز که دومین کشور دارای مجموع ذخایر نفت و گاز طبیعی در جهان است با مشکل مواجه کرده است. جغرافیای خاص ایران باعث شده است تا کشور، فرصت‌‌‌های غیر‌قابل انکاری در استفاده از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر داشته باشد.
رشته‌کوه‌های متنوع و موج‌‌‌های خروشان، به‌خصوص در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان، فرصت بی‌‌‌نظیری برای استفاده از انرژی‌‌‌های آبی در اختیار کشور قرار داده‌‌‌اند. پاراگوئه در سال ۲۰۲۲ تمام برق کشور خود را با استفاده از انرژی آبی تامین کرده است.
آلمان بیش از ۶۰درصد برق خود در سال ۲۰۲۴ را از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و به تفکیک ۳۲ و ۱۳.۹درصد از این انرژی را به ترتیب با استفاده از انرژی‌‌‌های بادی و خورشیدی تامین کرده است؛ در حالی که برآوردها نشان می‌دهد ۵۵درصد از مساحت کشور ما کویری است و ایستگاه‌‌‌های زابل، زاهدان، کرمان، تبریز، همدان و بندر انزلی، با پراکندگی خوبی در سطح کشور، بیشترین ثبت وقوع توفان را دارند. مقابله با چالش‌‌‌های محیط‌زیستی، استفاده از سوخت‌‌‌های فسیلی و ذخایر هیدروکربنی به شکلی که بتواند از پس نیاز داخلی و نیاز کشور به صادرات آنها برآید و گذار انرژی به سمت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، همه عواملی هستند که به جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی قابل‌توجه نیاز دارند؛ فرصتی که به‌خوبی در اختیار کشور قرار دارد، اما تحریم‌‌‌های بین‌المللی و حضور در لیست سیاه FATF، ایران را از استفاده از این فرصت‌‌‌های بین‌المللی محروم کرده است.
گروه ویژه اقدام مالی در آخرین نشست خود در اکتبر ۲۰۲۴، با اشاره به عدم‌تصویب کنوانسیون‌‌‌های پالرمو و تامین مالی تروریسم توسط ایران، تصمیم گرفت نام کشور را در فهرست حوزه‌‌‌های پرخطر حفظ کند. در حالی که بخش خصوصی و بسیاری از سیاستمداران داخلی، خواستار شفافیت مالی و پذیرش کنوانسیون‌‌‌های بین‌المللی هستند، برخی تندروها نگرانند که افزایش شفافیت مالی، فعالیت‌‌‌های مالی را در معرض دید قرار داده و تحریم‌‌‌ها را موثرتر کند. نیاز است که هرچه سریع‌‌‌تر برای جذب این سرمایه‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های کم‌‌‌نظیر بین‌المللی، از راه‌‌‌های قانونی و فرآیندهای دیپلماتیک، اقدامات موثر صورت بگیرد تا کشور از وضعیت کنونی خارج شود - وضعیتی که وقوع هر چیزی را ممکن و همه چیز را غیر‌قابل پیش‌‌‌کرده است- و جایگاه بین‌المللی خود را احیا کند.
* پژوهشگر اقتصاد انرژی
