اخبار باشگاه اقتصاددانان

جریان اصلی تشکیلات سیاست خارجی ایالات‌‌‌متحده، دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا را به‌‌‌عنوان یک «نو انزواطلب» خطرناک، کاملا خارج از آرمان‌‌‌ها و منافع آمریکایی می‌‌‌بیند. انترناسیونالیست‌‌‌ها در داخل و خارج، از انتخاب مجدد ترامپ به واهمه افتاده و می‌‌‌ترسند که وی نظم لیبرالی را که ایالات‌‌‌متحده و متحدانش از زمان جنگ جهانی دوم ساخته و از آن دفاع کرده‌‌‌اند، از بین ببرد. چنین ترس‌‌‌هایی موجه است.

موسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران، با هدف انجام تحقیقات نظری و کاربردی و ایجاد بسترهای مناسب برای تحقیقات در مسائل نوین اقتصاد ایران، به همت دکتر حسین پیرنیا، در دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی وقت، در سال ۱۳۳۹ تاسیس شد.

پروفسور محمدهاشم پسران سال ۱۳۲۵ در شهر شیراز، شهر سعدی و حافظ، چشم به جهان گشود. وی دوران دبیرستان خود را در مدرسه ابن‌‌‌سینا آغاز کرد و در ادامه، با کسب مدرک دیپلم از دبیرستان نمازی فارغ‌‌‌التحصیل شد. پروفسور پسران همان‌طور که خود بیان می‌کند، مطابق فضای آن روزهای ایران، قصد مهندس شدن در شرکت نفت در آبادان را داشته است؛ اما ناگهان توسط بانک‌مرکزی وقت دعوت به مصاحبه می‌شود؛ دعوت به مصاحبه‌‌‌ای که نه‌‌‌تنها سرنوشت پروفسور را تغییر داد؛ بلکه موجب شد که علم اقتصاد یکی از فرزندان توانا و صدیق خود را نیز پیدا کند. با موفقیت پروفسور در این مصاحبه، بانک‌مرکزی وقت، پروفسور پسران و ۱۱تن دیگر را به انگلستان اعزام می‌کند. بانک‌مرکزی وقت در آن سال‌ها نیازمند تعدادی حسابدار خبره بود و قصد اعزام این جمع ۱۲نفره به انگلستان نیز چیزی جز این نبوده است. اما با توجه به کسب نمرات درخشان توسط سه‌نفر از این جمع ۱۲نفره، بانک‌مرکزی به آنها اجازه ادامه تحصیل در مقطع دکترای اقتصاد را می‌دهد. یکی از این سه‌نفر، پروفسور محمدهاشم پسران بوده است.

چه چیزی مهم‌تر از جان شیرین انسان‌هاست؟ جان آدمیزاد آنقدر شیرین است که وقتی بدان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشید، دیگر نمی‌توانید به چیز دیگر فکر کنید. درست بر همین اساس است که نظام بهداشتی در هر کشوری یکی از مسائل مهم آن کشور است. لکن، در اینجا توجه به یک نکته بسیار مهم است.

در دنیای امروز، سلامت تنها یک نیاز فردی نیست، بلکه به یک حق انسانی تبدیل شده‌است که باید برای همه فراهم‌شود. دارو به‌عنوان یکی از اساسی‌‌‌‌‌‌‌ترین کالاهای سلامت، تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد و کاهش نابرابری‌‌‌‌‌‌‌های اجتماعی دارد، با این‌حال سیاست‌های دارویی در ایران با چالش‌هایی مواجه است.

تغییرات اقلیمی نه یک دغدغه لوکس؛ بلکه یک مساله ضروری و فوری است؛ زمانی که شما آب‌‌‌وهوای مطبوع بهاری را در میانه زمستان تجربه می‌‌‌کنید و آب‌‌‌وهوای سرد زمستانی را در میانه بهار، یعنی وارد همان آینده‌‌‌ای شده‌‌‌اید که در سال‌های گذشته دانشمندان راجع به آن اخطار داده ‌‌‌بودند.

جهان امروز با خطرات جدی اقلیمی روبه‌‌‌روست که به‌صورت همه‌‌‌جانبه زندگی بشر را تحت‌تاثیر قرار داده‌‌‌اند. حوادث شدید آب‌‌‌وهوایی، جوامع آسیب‌‌‌پذیر، به‌‌‌ویژه در کشورهای فقیر را تحت فشار قرار داده و زیست‌‌‌بوم‌‌‌های حیاتی را تهدید می‌کنند. این تاثیرات محلی، پیامدهای جهانی دارد و با مختل کردن زنجیره‌‌‌های تامین، خطر بحران‌های غذایی و کمبود منابع را افزایش می‌دهد.

تقریبا ۴۰سال پیش بود که گروه کوچکی از دانشمندان و سیاستگذاران متوجه شدند رشد اقتصادی، اکوسیستم شکننده سیاره ما را تهدید می‌کند. برای اولین بار در شهر استکهلم در سال ۱۹۷۲ کنفرانس سازمان ملل متحدد در مورد زیست انسانی(UNCHE) برگزار شد. ابتدا نگرانی از این بود که مواد معدنی یا سنگ‌‌‌های معدنی تمام می‌شود و کمبود ناشی از آن فعالیت اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. آنچه در سال ۱۹۷۲ مورد توجه قرار نگرفت، این بود که کمبود مواد معدنی محدودیت واقعی ما نیست، بلکه عملکرد اکوسیستم زمین، تنوع زیستی و توانایی جو برای جذب گازهای گلخانه‌‌‌ای که از سوخت‌‌‌های فسیلی و سایر فرآیندهای کشاورزی و صنعتی ایجاد می‌شود، محدودیت اصلی ماست.

به گزارش مکنزی بازارهای جهانی ادغام و اکتساب (M&A) در سال ۲۰۲۴ نتوانستند به بازگشت قدرتمندی که بسیاری از فعالان این حوزه انتظار داشتند، دست یابند. اگرچه عملکرد این بازارها بهبود یافت، اما فشارهای مختلفی مانع رشد کامل آن شد و در نهایت بازدهی متوسطی ارائه کردند. ارزش معاملات جهانی با ۱۲ درصد افزایش به ۳.۴تریلیون دلار رسید. چالش‌های پیش روی فعالان این حوزه تغییر کرده‌اند. به عبارت دیگر با کاهش برخی چالش‌ها، چالش‌های جدیدی پدیدار شده‌اند. البته عوامل محرک مثبتی نیز در جریان هستند. در مجموع، انتظار می‌رود که در سال ۲۰۲۵ روند کلی به سمت بهبود بازدهی ادغام و اکتساب جهانی حرکت کند.

ادغام و اکتساب (Merger & Acquisition)، نقش اساسی در توسعه نوآوری ایفا می‌کند؛ زیرا به شرکت‌ها امکان می‌دهد دانش جدید را ادغام کرده، قابلیت‌‌‌های تحقیق و توسعه خود را ارتقا دهند و هم‌‌‌افزایی‌‌‌های همکاری را تقویت کنند.

امروزه در جهانی به‌‌‌هم‌‌‌پیوسته زندگی می‌‌‌کنیم که دیجیتالی‌شدن به یکی از ارکان اساسی آن تبدیل شده است. از زمان انقلاب‌‌‌های صنعتی تاکنون، دگرگونی‌‌‌های فناورانه همواره مسیر تحولات اقتصادی و سیاسی را تعیین کرده‌‌‌اند، اما در عصر حاضر، تحول دیجیتال به برگ برنده دولت‌‌‌ها و کشورها تبدیل شده است. به‌‌‌عبارت‌‌‌دیگر، کشوری که بتواند زیرساخت‌‌‌های دیجیتال را توسعه داده و از ظرفیت‌‌‌های آن به‌‌‌درستی بهره ببرد، در رقابت جهانی گامی بلندتر از سایر رقبا برخواهد داشت.

اقتصاد دیجیتال دستخوش تحولات چشم‌گیری شده است و اکوسیستم‌های کسب‌‌‌وکار آنلاین به طور فزاینده‌‌‌ای پیچیده و به هم پیوسته شده‌‌‌اند. در مرکز این تحول، ادغام‌‌‌ها و اکتساب‌‌‌ها (M&A) قرار دارند که شرکت‌ها از آنها برای ارتقای قابلیت‌‌‌های خود، گسترش بازار و ادغام فناوری‌‌‌های پیشرفته‌‌‌ای مانند هوش مصنوعی(AI) استفاده می‌کنند. این یادداشت به بررسی توسعه اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین، اهمیت استراتژیک ادغام و اکتساب و نقش هوش مصنوعی در پیشبرد اقتصاد دیجیتال می‌‌‌پردازد.

در دنیای امروز، کسب‌وکارهای آنلاین به‌‌‌سرعت در حال گسترش هستند و رقابت بین آنها شدیدتر از همیشه شده است. شرکت‌ها برای رشد و تثبیت جایگاه خود در بازار، نیاز دارند تا استراتژی‌‌‌های هوشمندانه‌‌‌ای را به کار بگیرند. یکی از این استراتژی‌‌‌ها، استفاده از مکانیزم ادغام و اکتساب یا M&A است که می‌‌‌تواند مسیر توسعه را هموارتر کرده و به کسب‌وکارها کمک کند تا در اکوسیستم دیجیتال جایگاه قدرتمندتری داشته باشند.

در شرایطی که کشور با شبکه مستحکمی از انواع بحران‌های درهم‌تنیده دست‌وپنجه نرم می‌کند، بحران بانکی و نظام بانکداری نیز یکی از مشکلات مهم است. بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر امروز همه مشکلات بین‌المللی حل شوند، تحریم‌ها برداشته شوند و ایران عضویت در FATF را بپذیرد، باز هم به علت تفاوت‌های عمده و دور ماندن از نظام جهانی بانکداری، امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی سخت و طاقت‌فرسا به نظر می‌رسد. نظام بانکداری می‌تواند به‌عنوان یک عضو موثر در چرخه بحران‌ها عمل کند و اثر هم‌افزایی بر سایر مشکلات داشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد رسیدگی به وضعیت نظام بانکی از اوجب واجبات است و باید تا زمانی که کار از کار نگذشته است، فکری کرد.

انتخابات آلمان در شرایطی برگزار می‌شود که چشم‌‌‌انداز مناسبی برای اصلاحات وجود ندارد. اقتصاد آلمان وارد لوپ شده است و به‌‌‌نظر می‌رسد تا جراحی لازم را انجام ندهد، نتواند خود را از باتلاق رکود نجات دهد. هرچند آلمان همچنان سومین اقتصاد بزرگ دنیا و اولین اقتصاد اروپا به‌‌‌حساب می‌‌‌آید، اما می‌‌‌سی‌‌‌سی‌‌‌پی، فقیرترین اقتصاد آمریکا، به اقتصاد این کشور نزدیک شده و دومین ایالت فقیر آمریکا از این کشور عبور کرده است.

در حالی که ثروتمندترین فرد جهان (ایلان ماسک)، به میل خود از طرف راست افراطی از مبارزات انتخاباتی آلمان حمایت می‌کند، یک حزب چپ که خواستار اخذ مالیات از میلیاردرهاست در آخرین مرحله رقابت‌‌‌های انتخاباتی آلمان از خاکستر خود ققنوس‌‌‌وار بیرون آمده است.

می‌‌‌سی‌‌‌سی‌‌‌پی، فقیرترین ایالت ایالات‌متحده، نزدیک به پیشی‌گرفتن از بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا از تولید ناخالص داخلی سرانه آلمان است. سرانه تولید ناخالص داخلی(GDP) فقیرترین ایالت آمریکا از پنج‌اقتصاد برتر اروپا به‌جز آلمان بالاتر است. با این حال، می‌‌‌سی‌‌‌سی‌‌‌پی رقابت تنگاتنگی با آلمان دارد و تنها ۱۵۰۰یورو اختلاف دارد.

این یک فصل انتخاباتی تلخ در آلمان است. این کمپین در ماه‌‌‌های خشن زمستان دنبال می‌شود. کارزارهای انتخاباتی با فروپاشی دولت در دسامبر آغاز شد که مشخصه آن، برگزاری برنامه‌‌‌ها در روزهایی است که کوتاه هستند، دما پایین است و هوا زودتر از همیشه تاریک می‌شود. سطح ضعیف بحث‌‌‌های سیاسی کمک چندانی به ارتقای روحیه کشور نکرده است.

«حقارت‌‌‌بار، بی‌‌‌رحمانه و کوتاه»؛ این توصیفی است که توماس هابز از وضعیت طبیعی یا همان بی‌‌‌دولتی ارائه می‌دهد. در این شرایط که دولتی در کار نیست، جنگ، درگیری و خشونت نه یک استثنا که قاعده است؛ شرایطی که در آن فقر و ترس را در تمام چهره‌‌‌ها می‌‌‌توان یافت و سرنوشت انسان‌‌‌ها چیزی جز پایان زودهنگام وخشونت‌‌‌بار نیست. در نتیجه، به باور توماس هابز در این شرایط ما نیازمند سربرآوردن غولی بی‌‌‌مانند هستیم؛ غولی که بر تمام قدرت‌‌‌های دیگر غلبه می‌کند و از این طریق، صلح را برقرار می‌‌‌سازد.

در شرایط امروز ایران، چگونه می‌‌‌توانیم وضعیت حکمرانی و احوالات کلی دولت را ارزیابی و توصیف کنیم؟ آیا براساس مهم‌ترین شاخصه‌‌‌ها و شواهد سیاسی-امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کشورمان دچار وضعیتی شده که بتوانیم با اطمینان خاطر، دولت را ناکارآمد و ناکام بدانیم یا هنوز در شرایط امیدبخشی هستیم و از مصداق «دولت درمانده» (failed state) فاصله داریم و نهایتا باید از حالتی همچون حکمرانی بیمار، نگران باشیم؟

در طول دهه‌‌‌‌ها، در برابر نیروهایی که علیه دولت‌‌‌‌ها مبارزه می‌‌‌‌کردند، گروه‌‌‌‌هایی وجود داشتند که از دولت‌‌‌‌ها دفاع می‌‌‌‌کردند. بنابراین، دولت‌‌‌‌ها به‌‌‌‌سادگی از بین نمی‌‌‌‌روند؛ حتی اگر از نظر برخی، مشروعیت یا کارآمدی خود را از دست داده باشند. به‌‌‌‌طور کلی، در جهانی که بر مبنای دولت-ملت‌‌‌‌ها شکل گرفته است، حتی دولت‌‌‌‌هایی که با بحران‌های شدید روبه‌‌‌‌رو هستند، منابعی دارند که به بقای آنها کمک می‌کند.

همان‌طور که از آدام اسمیت آموختیم، هرچه از روستا به شهر و از شهر به کلان‌شهر گذر کنیم، قرار است بر پیچیدگی‌‌‌های اقتصاد افزوده شود. به بیان دیگر، در این‌ گذار تعداد کالاها و خدمات تولیدی و مصرفی در آن جامعه قرار است هم به لحاظ مقدار و هم به لحاظ تنوع افزایش معناداری پیدا کند؛ افزایشی که نه‌‌‌تنها موجب می‌شود سطح مطلوبیت زندگانی انسان‌‌‌ها ارتقا یابد؛ بلکه موجب می‌شود تا نیاز به نهادهای پیچیده‌‌‌تر افزایش یابد. درست با همین منطق است که‌ گذار مذکور به هدف نظام‌‌‌های اقتصادی بدل می‌شود و موفقیت در این مسیر را به‌عنوان یکی از دستاوردهای خود یاد می‌کنند. لکن، هر عملی هزینه‌‌‌های خاص خود را خواهد داشت.

در سال ۲۰۰۸، بیش از نیمی از جمعیت جهان شروع به زندگی در شهرها کردند که نشانگر تغییر قابل‌توجهی از سبک زندگی روستایی است. شهرنشینی توسط انقلاب‌‌‌های کشاورزی و صنعتی، شهروندان را قادر می‌‌‌ساخت تا از نظر اجتماعی و اقتصادی پیشرفت کنند.

شهرنشینی رخدادی است که پس از انقلاب صنعتی رخ داد و تا قبل آن کمتر از ۱۰‌درصد مردم به‌طور مداوم در شهرها زیست می‌‌‌کردند. طبق آمار بخش جمعیت سازمان ملل، در سال ۲۰۰۷ برای اولین بار میزان شهرنشینی و روستانشینی با یکدیگر برابر شد و از آن پس میزان شهرنشینی بر روستانشینی فزونی گرفت. در سال ۲۰۰۷، ۳.۳۷میلیارد نفر در شهر و ۳.۳۷میلیارد نفر در روستا زندگی می‌‌‌کردند. در سال ۲۰۲۳ این رقم برای شهرها ۴.۶۱میلیارد نفر و برای روستاها ۳.۴۵میلیارد نفر شد. در واقع در این سال، ۵۷‌درصد جمعیت کره‌زمین در شهرها زندگی می‌‌‌کردند. این عدد اهمیت رسیدگی به مساله پایداری در شهرها را مشخص می‌کند.

شهرهای پایدار به‌عنوان الگوهای نوین در برنامه‌‌‌ریزی شهری و مدیریت منابع شناخته می‌‌‌شوند که هدف اصلی آنها ایجاد محیطی زندگی‌‌‌پذیر، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی برای ساکنان است. با توجه به چالش‌‌‌های فراوانی مانند تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و نابرابری‌‌‌های اجتماعی، ضرورت طراحی و توسعه شهرهایی که بتوانند به نیازهای حال و آینده پاسخ دهند، بیش از پیش احساس می‌شود.

به دنبال روی کار آمدن دونالد ترامپ در ایالات‌متحده آمریکا یکی از نگرانی‌هایی که در داخل ایران شکل گرفته، بحث تاثیر سیاست‌‌‌های تحریمی ترامپ بر مناسبات تجاری تهران و پکن و خرید نفت ایران توسط چین است. ترامپ تنها دو هفته بعد از شروع کارش در کاخ‌سفید یادداشتی را برای بازگشت کارزار فشار حداکثری بر ایران به امضا رساند و از به صفر رساندن فروش نفت ایران سخن گفت.

با نگاهی تطبیقی به سطح و میزان روابط جمهوری اسلامی ایران با جهان خارج، نمی‌‌‌توان در این گزاره تردید کرد که جمهوری خلق چین «یکی یا شاید مهم‌ترین» شریک خارجی تهران قلمداد می‌شود. به‌طور سنتی، دو موضوع در توسعه روابط دو کشور نقش‌آفرین بوده است. از یک‌سو، «نگاه به شرق» در سیاست خارجی ایران قابل اشاره است؛ سیاستی که طی دهه‌‌‌ها به دلایل مختلف به رویکردی غالب تبدیل شده است. از سوی دیگر، طی دهه‌‌‌های گذشته، تمایل چین به توسعه روابط با جهان خارج نیز در افزایش پیوندهای این کشور با ایران نقش بسزایی داشته است.

براساس اطلاعات منتشرشده از سوی موسسه کپلر، میزان واردات نفت چین از ایران در ماه ژانویه با کاهش ۵۵۰‌هزار بشکه‌‌‌ای نسبت به ماه دسامبر همراه بوده است. اگرچه در سال‌های اخیر، روند کاهش خرید نفت ایران توسط چین در اولین ماه سال میلادی پدیده‌‌‌ای تکراری بوده است، اما برخی تحلیلگران معتقدند این کاهش ممکن است به دلیل آغاز دوره جدید ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و سیاست‌‌‌های احتمالی او در قبال ایران باشد.

هوش مصنوعی، مانند بسیاری از انقلاب‌‌‌های فناورانه پیش از خود، نوید رشد اقتصادی، افزایش بهره‌‌‌وری و خلق فرصت‌‌‌های جدید را می‌دهد؛ به‌‌‌ویژه که این فناوری برخلاف بسیاری از نوآوری‌‌‌های پیشین، تمامی بخش‌‌‌های اقتصاد و جامعه را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. اما هم‌‌‌زمان با پیشرفت سریع آن، پرسش‌‌‌های بنیادینی درباره نحوه توزیع منافع، نقش بازیگران بزرگ و تاثیر آن بر پویایی‌‌‌های اقتصاد جهانی مطرح شده است. آیا این فناوری به افزایش رفاه عمومی و کاهش نابرابری‌‌‌ها منجر خواهد شد یا صرفا قدرت اقتصادی را در دستان معدودی از شرکت‌های بزرگ متمرکز خواهد کرد؟

این روزها بیش از صلح، در هوا جنگ جریان دارد که نه‌‌‌تنها بازتابی از اهمیت دام‌‌‌های شناخته‌‌‌شده استراتژیک است، بلکه نشان‌‌‌دهنده قدرت در حال رشد تکنوفئودالی است که در حال هل‌دادن ما به درون این تله‌‌‌ها ست.